Alimlər araşdırma apararaq müəyyən ediblər ki, dünyanın heç bir ölkəsi xəstəlikləri aşkar edib onlarla mübarizə aparmaq üçün kifayət qədər resursları, habelə səhiyyə sahəsində yeni təhlükələrin öhdəsindən gəlmək üçün hakimiyyət orqanlarına kifayət qədər inamı ilə öyünə bilməz.
Moderator.az bildirir ki, bu barədə nüfuzlu “The Washington Post” nəşri yazıb. Amerika nəşrinin yazdığına görə, alimlər əhalinin inamına xüsusi diqqət yetiriblər və məsələn, ABŞ-da məhz bu meyar “axsayır”. Pandemiyanın tüğyan etdiyi iki il ərzində 5 milyondan çox insan ölüb, lakin dünyanın heç bir ölkəsi, o cümlədən ABŞ hər hansı yeni epidemiyaya hazır deyil. Amerikalı ekspertlərin dünyanın 195 ölkəsindəki vəziyyəti qiymətləndirdikləri Qlobal Sağlamlıq İndeksində belə deyilir. Onlar qeyd ediblər ki, bu səbəbdən dünyada sağlamlıq üçün yeni, hətta indiki pandemiyadan da qorxulu təhlükələr yarana bilər.
Alimlər əsasən hər bir ölkənin 2021-ci ildə yeni təhlükələrin qarşısını almaq, aşkar etmək və onlara cavab vermək qabiliyyətini, eləcə də digər amilləri təhlil ediblər: məsələn, əhalinin hakimiyyətə inamını. 2019-cu ildən bəri orta hesabla vəziyyət az dəyişib. Araşdırılan ölkələrin heç biri 100 mümkün baldan 75,9 bal toplaya bilməyib.
ABŞ səhiyyə və elm sahəsində böyük potensialı sayəsində bu reytinqdə birinci yeri tutub. 2019-cu ildə də eyni mövqedə idilər. Lakin bununla yanaşı, məqalə müəllifi qeyd edir ki, dövlətlər hökumətə ictimai etimadın ən aşağı göstəricisinə malikdir. Mütəxəssislər koronavirusdan yüksək xəstələnmə və ölüm hallarının əsas səbəbi kimi məhz bunu görürlər. Bütün bu müddət ərzində Amerika siyasətçiləri səhiyyə işçilərinin fəaliyyətini, virusun şiddətini və peyvəndlərin effektivliyini şübhə altına qoyurlar. Nəticədə bir çox amerikalılar virusun yayılmasını azaltmaq üçün hökumətin tövsiyələrinə əməl etmirlər.
Məqalə müəllifi ilk onluğun qalan ölkələrini sadalayır: Avstraliya, Finlandiya, Kanada, Tailand, Sloveniya, Böyük Britaniya, Almaniya, Cənubi Koreya və İsveç. Lakin bu reytinq ölkənin yeni çağırışlara hazırlığını qiymətləndirsə də, sonda onun öhdəsindən necə gələcəyini, resurslarından necə istifadə edəcəyini proqnozlaşdıra bilmir. Mütəxəssislər bunu belə nümunə ilə izah edirlər: Əgər yanğın təhlükəsi altında olan ərazini qiymətləndirirsinizsə, o zaman yanğın xəbərdarlığı sisteminə baxmaq lazımdır. Amma yanğın siqnalı eşidilirsə və siyasətçilər insanlara fikir verməməyi deyirlərsə, bu o demək deyil ki, xəbərdarlıq sistemi işləmir.
Beləliklə, məlum olub ki, Birləşmiş Ştatların epidemiyaların qarşısını almaq və onlara cavab vermək üçün digərlərindən daha çox imkanları var, lakin o, həm də ən çox xəstəlik və ölüm sayına malikdir. “Əgər xalq hökumətə etibar etmirsə, o zaman sizdə dünyanın ən yaxşı peyvəndləri olsa belə, insanlar onları qəbul etməyəcəklər”, - deyə nəşr ekspertlərin sözlərindən sitat gətirir.
Alimlər şəffaflığın hökm sürdüyü ölkələrdə hökumətin mümkün digər xəstəliklərin yayımaması üçün göstərdiyi səyləri yüksək qiymətləndiriblər. Reytinqdə onlar şəxsi təcrübəyə və ya həkim yoldaşlarının təcrübəsinə deyil, ictimaiyyətə açıq olan məlumatlara istinad ediblər. Onlar Yeni Zelandiyanın nailiyyətlərini, habelə Anqola və Ruandada pandemiya ilə mübarizədə uğurları xüsusi vurğulayıblar. Lakin bir çox ölkələr qısa müddətdə yeni laboratoriyalar yaratsalar da, gələcəkdə oxşar vəziyyətlər üçün heç bir strategiya hazırlamayıblar.
Mütəxəssislər öz tövsiyələrini veriblər: müxtəlif ölkələrin hakimiyyət orqanları səhiyyəni təmin etmək üçün dövlət büdcəsinə vəsait qoymalı, beynəlxalq təşkilatlar ən çox köməyə ehtiyacı olan ölkələri müəyyən etməli, özəl sektor hökumətlərlə tərəfdaşlıq variantları tapmalı və bu sahədə yeni xeyriyyəçilik sistemi yaradılmalıdır.
“The Washington Post” yazır ki, alimlərin təklif etdiyi sistemlərdən biri “7-1-7” adlanır: ölkələr 7 gün ərzində təhlükəni tanımalı, bir gün ərzində səhiyyə sistemini məlumatlandırmalı və yaxın 7 gün ərzində effektiv cavab verməlidirlər.
Miraslan
