Susmaq – razılıq əlamətidir... Və həmin razılıq günlər, aylar, illər sonra narazılığa çevriləndə artıq gec olur. Artıq səni davamlı olaraq aldadırlar, əzirlər,  haqsız olaraq həbs edirlər, əsir götürürlər, qətlə yetirirlər, işgəncə verirlər, torpaqlarından qovurlar və ərazilərini işğal edirlər... Haqsızlığa susmağa vərdiş etmiş adam, cəsarətsiz adam, tamahkar, acgöz, gözükölgəli adam  hakimiyyət, vəzifə, rütbə, kreslo, deputat mandatı, ev, maşın, bir qarın çörək xatirinə  hər gün neçə-neçə fakta susur. Bu da sonda – illər, on illər boyu minlərlə, on minlərlə fakta çevrilir ki,  nəticədə onların məcmuyu bütöv bir xalqın faciəsinə gətirib çıxardır...

*** *** 

Bu gün  qəsbkar Ermənistana,   Qarabağdakı separatçı-terrorçu erməni rejiminə  on illərlə dəstək verən və özü də tarixi Azərbaycan torpaqlarının xeyli hissəsində bərqərar olmuş İrana qarşı kəskin çıxışlar edirik, kütləvi media hücumları təşkil edirik.  Haqlıyıq... Sözsüz... Fəqət Rusiya ilə münasibətləri pozmamaq xatirinə  Qarabağda və Laçının bir hissəsindəki – tarixi-hüquqi torpaqlarımızda müvəqqəti(?) yerləşmiş və rəsmən sülməramlı sayılan Rusiya hərbi kontingentini yumşaq tənqid edirik. Onların milli maraqlarımıza, özü də suveren dövlətçilik maraqlarımıza zidd olan bir çox konkret əməllərinə susuruq...

 

*** ***

 

Şükürlər olsun ki, Rusiya hökumətinin rəsmi alqı-satqı saytında “Dağlıq Qarabağ Respublikası” ifadəsini işlətməsinə reaksiya verdik. Amma Rusiya Müdafiə Nazirliyinin öz rəsmi saytında artıq oktyabrın13-də  ikinci dəfə 2020-ci il dekabrın 1-də işğaldan azad edilmiş Laçın rayonunun humanitar 5 km enində dəhliz edilmiş hissəsini “Dağlıq Qarabağın Laçın rayonu” adlandırmasına susuruq(birinci dəfə iyulun 29-da -bax:  //moderator.az/qarabagh/397382/rusiya-mn-lacini-yene-de-daliq-qarabain-rayonu-kimi-teqdim-etdi-ve/ )... Üstəlik, Laçın rayonunun mərkəzində və Zabux kəndində qanunsuz məskunlaşmış ermənilərə humanitar yardım edilir və onlar “Dağlıq Qarabağın yerli sakinləri” kimi təqdim edilir?  Niyə?.. Hansı əsasla?  Azərbaycandan heç bir rəsmi və ya ciddi ictimai reaksiya yoxdur. Xarici İşlər Nazirliyinə xəbər veririk – susur. Müdafiə Nazirliyi susur... Adı çəkilən rayonun icra hakimiyyəti susur,  həmin rayonun sakinlərinin haqqını-hüququnu müdafiə etməli olanlar susur... 

 

*** ***

 

Bu azmış kimi, adını bir daha çəkmək istəmədiyim(erməni mediası görsə, tirajlayacaq)  mərkəzi qurumlardan birinin rəsmi saytında 2020-ci il dekabrın 1-dən, yəni Laçın rayonu işğaldan azad olunan gündən bəri  bu rayonun ərazisi sovet dövründən, müctəqillik illərindən bu yana bildiyimiz,  işğal dönəmində orta məktəblərdə şagirdlərə əzbərlətdiyimiz 1835 kv.km yox, 1800 kv.km göstərilir... Mediada yazılsa da, həmin qurumun elektron ünvanına sorğu göndərilsə də, artıq bir ilə yaxındır ki,  suverenliyimizə, ərazi bütövlüyümüzə xələl gətirən bu ciddi yanlışlığa heç bir cavab, heç bir izahat verilmir... Üstəlik, onun ardınca bir neçə rəsmi çıxışda Laçın rayonunun sahəsi yenə də 1800 kv.km göstərilir... 

Milli dövlətçilik maraqlarımıza zidd bu ciddi xətaya  nə rayon İcra Hakimiyyəti, nə ictimaiyyət,  nə rayonun tanınmış ziyalıları reaksiya verir... Heç kəs soruşmur ki,  bəs bizim doğma rayonumuzun 35 kvadrat kilometri hara getdi... 

 

*** ***

Xəritə ilə ölçüb biçirsən, məlum olur ki, Laçın rayonunun Rusiya MN-in nəzarətindəki humanitar dəhlizə dönmüş və təqribən 300-ə yaxın erməninin hələ də qeyri-qanuni  məskunlaşdığı torpağının sahəsi təxminən 35 kv.km-dir...

 

*** ***

 

Oktyabrın 5-dən düz 11-dək Laçın rayonunun “dəhliz”dən hava xətti ilə azı 10 km, Laçın şəhərindən  13-14 km məsafədə - Ermənistanla sərhədə yaxın ərazidəki Hüsülü kəndi Rusiya hərbi kontingentinin məsuliyyət zonası xəritəsinə daxil edilir... Yenə də müvafiq rəsmi ünvanlardan susqunluq... Özü də həmin kəndin yaxınlığında Ermənistanın işğal dövründə erməniləşdirdiyi qədim xristian Azərbaycan türk tayfalarına məxsus Ağoğlan məbədi yerləşir...

 

*** *** 

 

26 sentyabr 2021-ci il tarixdə Rusiya sülhməramlı(?) hərbi kontingentinin Rusiya MN-in rəsmi saytındakı bölməsində mütəmadi dəyişilən dislokasiya  xəritəsində Tərtər rayonunun Qapanlı kəndi də həmin kontingentin məsuliyyət zonası kimi göstərilir(bax: //moderator.az/qarabagh/395275/rusiya-mn-terterin-qapanli-kendini-de-mesuliyyet-zonasina-daxil-etdi-hedsizlik/ ). Halbuki bu yaşayış məntəqəsi  eyni rayonun ermənilərin nəzarətində qalan  Seysulan, Qırmızıkənd kəndləri ilə qonşu olmaqla 30 ilə yaxındır ki, Azərbaycan ordusunun nəzarətindədir... Və qəhrəman Qapanlı kənd camaatının 1990-cı illərdən bəri bir yandan, demək olar ki, həftədə azı bir dəfə açılan düşmən atəşlərindən, digər yandan da sosial çətinliklərdən, işsizlikdən, içməli su, suvarma suyu, işıq, qaz problemlərindən nələr çəkdiyini dəfələrlə jurnalist kimi orada olmuş bu sərtirlərin müəllifi də gözəl bilir.  2016-cı ilin Aprel döyüşlərində də,  son 44 günlük savaşda da bu kənd düşmənin daimi artilleriya, raket atəşi altında qalan ən gərgin cəbhə nöqtələrindən biri olub.  Təəssüf ki, nə Aprel döyüşlərində, nə də II Qarabağ savaşında Qapanlı ilə üzbəüz Seysulan və digər kəndlər işğaldan azad edilməyib...

 

*** ***

 

Xülasə, Tərtər rayonunun Qapanlı kəndi düz 5 gün Rusiya MN-in xəritəsində  “sülhməramlı”ların məsuliyyət zonası kimi təqdim edilir. Yenə də heç bir nə mərkəzi, nə də yerli qurum reaksiya vermir. Tərtər Rayon İcra Hakimiyyəti də, rayonu Milli Məclisdə təmsil edən deputatlar da susur...  Sanki elə belə də olmalı imiş...

Belə baxırıq, sabah Tərtər rayon mərkəzi də Rusiya “sülhməramlı”ların məsuliyyət zonası kimi

göstərilsə, yenə də əksəriyyət susacaq...

*** ***

 

Qarabağda və Laçın dəhlizindəki prosesləri gündəlik ciddi izləsək,  susduğumuz, göz yumduğumuz neçə-neçə belə məqamlar üzə çıxar...

Və birdən  bunlara qarşı susqunluğa o qədər təəccüblənirsən ki, içində qeyri-iradi bir sual yaranır: 

Görəsən, biz bu cür məqamları sadalamaqla cinayət məcəlləsinin hansısa maddəsi ilə cinayət tərətmirik ki?..

 

*** ***

Yadımıza düşür ki, biz, xüsusən rəsmilərimiz 1960-1980-ci illərdə - hələ Kremlin qılıncının dalı-qabağı kəsdiyi bir vaxtda  Laçında Qaragölün, Qazaxda Kəmərli kəndinin və s. minlərlə hektar ərazisinin Ermənistana verilməsini demirik, 1988-1990-cı illərdə, SSRİ dağılmamış, amma artıq  Qorbaçovun elan etdiyi “aşkarlıq, demokratiya” şəraitində kimin düşmən, kimin dost olduğu anlaşıldığı bir vaxtda da susduq.  O illərdə Moskvanın keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisində yaratdığı birbaşa Kremlə tabe olan müxtəlif  qurumların: Arkadi Volskinin “Xüsusi İdarə Komitəsi”, Polyaniçkonun Təşkilat Komitəsinin, həmin ərazidə və ətraf rayonlarda yerləşdirilən sovet-rus ordusunun, daxili qoşunların bir sıra yanlış və təxribatçı əməllərinə də susurduq...

 

*** ***

 

SSRİ-nin qaniçən lideri M.Qorbaçovun 1988-ci ilin yayından Qarabağda guya qayda-qanun yaratmaq üçün göndərdiyi avantürist Arkadi Volskinin 1989-cu ildə Moskvanın məsləhəti, əslində göstərişi ilə keçmiş Dağlıq Qarabağ, Şuşa, üstəlik, Laçın, Kəlbəcər, Qubadlı rayonlarından SSRİ Ali Sovetinin  xalq deputatlığına namizədliyi  göstərilmişdi. Halbuki,  Azərbaycanın “Kommunist” qəzetinin(1990, mart) yazdığına görə, Volskinin  rəhbərlik etdiyi Xüsusi İdarə Komitəsinin dövründə “Dağlıq Qarabağda bütün müəssisələr, bütün sahələr Mərkəzin(Moskva-S.L.) tabeçiliyinə keçirilmişdi. Bütün sənədlərdə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Azərbaycanın tərkib hissəsindən çıxarılmışdı” və s. və i.a. Bir sözlə, Azərbaycanın, o cümlədən Şuşanın, Laçının, Kəlbəcərin, Qubadlının ən azı partiya və komsomol rəhbərləri, milis rəisləri, kolxoz, sovxoz sədrləri, məktəb direktorları və s.  ermənipərəst olduğunu bilə-bilə Kremlin, Bakının göstərişlərinə “ baş üstə” deyib, zəhmətkeşləri(!) seçki məntəqələrinə sürdülər və  möhtərəm Arkadi Volskini deputat seçdirdilər... Halbuki, yenə eyni tarixli “Kommunist” qəzetinin yazdığına görə,  Moskvanın Qarabağ canişini A.Volski “xalq deputatı kimi bir dəfə də olsun, Şuşada, Kəlbəcərdə, Laçında, Qubadlıda öz seçiciləri ilə görüşməmiş, onları narahat edən, düşündürən məsələlərə münasibət bildirməmişdir”...

***

Deyilənlərə rəğmən nə Bakıda, nə Şuşada, nə Kəlbəcərdə, nə Laçında, nə Qubadlıda  bir nəfər rəhbər, rəsmi şəxs ciddi şəkildə ermənipərəst A.Volskinin həmin rayonlardan “xalq deputatı” seçdirilməsinə etiraz etdi. Bir kəs demədi ki,  nədən Azərbaycanın neçə-neçə qeyrətli, savadlı oğlu ola-ola biz bu rusu, özü də erməni tərəfdarı olan, ədalətsiz rusu deputat seçdirməliyik. Bir vəzifəli kreslosundan imtina edərək bu saxta seçki kampaniyasına qarşı çıxmadı. Nadir istisnalarla eşitmədik ki,  ali savadlı müəllim, həkim, mühəndislər və s. işlərindən qovulmaq hesabına belə,  bu qondarma “seçkilər”ə etiraz etsin.  Uzaqbaşı, vəzifədən çıxardacaqdılar, maksimum həbs edəcəkdilər hansısa rayon katibini, kolxoz sədrini, məktəb direktorunu... Əvəzində həqiqət deyiləcəkdi... Və bəlkə də həmin “seçkilər” baş tutmayacaqdı... 

 

*** ***

 

Məgər bu sətirlərin müəllifi  2012-ci ildə təhsildəki rüşvətxorluğa görə məktəb direktorluğundan öz ərizəsi ilə çıxdı, imtina etdi, acından öldü?.. Niyə getdiniz o saxta seçkilərə, niyə ermənipərəsti xalq deputatı seçdiniz, ay o vaxtın vəzifəliləri, ağsaqqalları, ziyalıları, müəllimləri, həkimləri?..

 

*** ***

Və yazıqlar olsun ki, Volskilərə və ardınca onun kimi xalqımıza düşmən kəsilənlərə nəinki  kirimişcə səslərimizi verdik, hətta bəzi "başbilən"lərimiz yaltaqcasına, məddahcasına belələrini  tərifləyib, gördükləri işləri təbliğ edib göylərə də qaldırdıq və həmin saxta təriflər səmalarda daş olub hələ bu günədək başımıza yağmaqdadır...

 

**** ***

 

Təhlil etsək, görərik ki, bu gün  Qarabağda, Laçın dəhlizindəki proseslərə nəzarət edən Rusiya hərbi kontingenti elə həmin Volskinin  Xüsusi İdarə Komitəsi kimi birbaşa Moskvadan idarə olunan bir qurumdur.  Həmin quruma komandanlıq edən generallar Rüstəm Muradov da, Kosobokov da, Anaşkin də elə Volski kimi  Qarabağın və Laçın rayonunun nəzarətlərində olan hisssəsinin  Azərbaycana birləşməsinə yox, dünya durduqca Rusiyanın əlində qalmasına xidmət edirlər.  Rusiya kontingenti separatçı erməni rejimini dəstəkləyir, Qarabağda, Laçın ərazisində ermənilərin sayının artmasına çalışır, bu məqsədlə onlara humanitar yardımlar edilir, onlar “yerli sakinlər” kimi təqdim edilir və s... 

 

*** ***

 

Bircə fakta diqqət edin. Rusiya MN-in saytında Ağdərədə  erməni traktorçunun öz təxribatları nəticəsində qətlə yetirilməsi haqda bir gün sonra məlumat verildi. Ancaq oktyabrın 14-də qanunsuz erməni silahlı birləşmələri tərəfindən Azərbaycan ordusunun hərbi qulluqçusu Əfqan Həmzəyevin şəhid edilməsi barədə eyni saytda bir kəlmə də yazılmadı. Halbuki üzərindən 3 sutka keçib... 

 

*** ***

 

Allah eləməmiş, tezliklə Qarabağ məsələsini tam bitirə bilməyəcəyimiz, Xocalını, Xankəndini, Əsgəranı, Ağdərəni, Xocavəndi, həmçinin Tərtər, Ağdam, Kəlbəcər rayonlarının hazırda faktiki Ermənistanın nəzarətində qalan kəndlərini, eləcə də Laçın dəhlizini birbaşa  Azərbaycanın yurisdiksiyasına qaytara bilməyəcəyimiz təqdirdə gələcək nəsillər də bizləri susqunluqda, qətiyyətsizlikdə qınayacaq... Bizlər Çar Rusiyası, sovet dövründəki xanlarımızı, bəylərimizi, respublika rəhbərlərini, nazirləri, raykomları, rəisləri, ziyalıları, müəllimləri, bir sözlə  böyükləri, başbilənləri, ağsaqqalları susqunluqda qınadığımız kimi... 

 

*** ***

İşğaldan azad torpaqlarda şəkil, video çəkdirib paylaşmaqla iş bitmir –  həyatımızın bütün sahələrindəki haqsızlıqları, o cümlədən Rusiyanın, Ermənistanın, separatçı-terrorçu rejimin Qarabağda, Laçındakı milli maraqlarımıza zidd addımlarını bu gün demək gərəkdir ki, sabah başımıza yeni faciələr gələndə peşmançılıqla üzləşməyək...

 

Sultan Laçın