AzÉ™rbaycan xalqının gözÉ™l bir deyimi var- “Mıs-mıs” deyincÉ™ elÉ™ bir dÉ™fÉ™lik “Mustafa” de. YÉ™ni, baÅŸqa bir tÉ™birlÉ™ desÉ™k, dilinin altındakı paxlanı çıxart.

Dilimizdə eyni hadisəylə bağlı çoxlu bu cür gözəl deyim və zərb-məsələlərin olması təbii ki, təsadüfi deyil. Şərq insanı, o cümlədən biz əksər hallarda fikrimizin “mustafasını” rahat şəkildə ifadə edə bilmirik. “Mustafa” demək əvəzinə “mıs”ıldayırıq. Bunun əsas səbəblərindən biri toplumumuzun “mustafa”lara qəzəbli baxmağıdırsa, digəri bizim özümüzün də formalaşmış bu ictimai rəydən öz xeyrimizə istifadə etməyimiz, “mustafa”lara qarşı əks-cəbhədə dayanaraq milli qəhrəmana çevrilmək arzumuzdur. Daha sonra təsəvvürümüzdəki “milli qəhrəman” obrazının əslində Don Kixotluqdan başqa bir şey olmadığı aydınlaşanda pis vəziyyətə düşürük, qürurumuz “mustafa” deməyimizə imkan vermir və biz də “mıs”ıldaya-“mıs”ıldaya ictimai qınaqdan yayınmağa çalışırıq.

Nə isə ki, bu qədər “mıs”ıldayandan sonra mən də keçim sözümün “mustafasına”. Sözümün “mustafası” Rüstəm İbrahimovun bu yaxınlarda mətbuata verdiyi müsahibədir. Müsahibəni oxuyarkən mənə elə gəldi ki, öz düşüncəsi etibarilə şərqlidən daha çox, qərbli olan hörmətli dramaturqumuz da “Mustafa” deyə bilmir. Məcburən “mıs”ıldaya-“mıs”ıldaya hakimiyyətlə dialoqa getməyin vacibliyini pıçıldamaq istəyir. Amma bu vaxta qədər əlinə qılınc alıb yel dəyirmanıyla döyüşdüyünə görə bunu etiraf etmək də ona çətin gəlir. Axı, necə desin ki, ey Azərbaycan xalqı, sən demə, son prezident seçkiləri beynəlxalq səviyyədə hazırlanmış bir səhnə əsəriymiş. Mənsə dünyaca ünlü rejissor olmağıma baxmayaraq bu səhnə əsərinin əslində qurama bir məzhəkə olduğunu anlamadan onun baş rollarından birini ifa edirdim.

İndisə tamaşa qurtardı. Tamaşanı hazırlayanlar tamaşaçılardan öz istədiklərini aldılar. Biz aktyorların da işi bitdi. Adət belədir ki, tamaşada iki düşmən rolunu oynayan aktyorlar tamaşa qurtaran kimi əllərini bir-birilərinə uzadıb “halal olsun sənə, öz ifanı yaxşı yerinə yetirdin” deyirlər. Elədirsə, biz niyə tamaşadan sonra da bir-birimizi qırmalıyıq? Bəlkə elə biz də bütün aktyorlar kimi bir araya gəlib oynadığımız uğurlu rolların sağlığına badə qaldıraq?

ZiyafÉ™tin adına gÉ™lincÉ™, bunun heç bir prinsipial É™hÉ™miyyÉ™ti yoxdur. Adını dialoq da qoya bilÉ™rik, mübarizÉ™nin baÅŸqa forması da. Əsas mÉ™sÉ™lÉ™ adın neçə olmağı deyil, oynadığımız rolun uÄŸurlu alınmasının saÄŸlığına badÉ™ qaldırmaqdır. Zira RüstÉ™m bÉ™yin öz tÉ™biriylÉ™ desÉ™k, “deyÉ™ bilmÉ™rik ki, biz indiki hakimiyyÉ™ti tanımırıq, onlarla heç bir ünsiyyÉ™tÉ™ girmÉ™yÉ™cÉ™yik. Axı biz konstitusiya çərçivÉ™sindÉ™ iÅŸlÉ™mÉ™liyik.” Qısası, cÉ™nab dramaturqun bu fikirlÉ™rindÉ™n belÉ™ çıxır,  biz “bu hakimiyyÉ™ti tanımırıq” deyÉ™ bilmÉ™diyimizÉ™ görÉ™, onu tanımamaya da bilmÉ™rik. Daha konkretləşdirsÉ™k, tanımalıyıq. RüstÉ™m bÉ™yin fikrinin mühtÉ™vası vÉ™ “mustafasa” É™slindÉ™ hÉ™m deyilÉ™n, hÉ™m dÉ™ deyilmÉ™yÉ™n bu cümlÉ™dÉ™ toplanıb. Göründüyü kimi o da “mustafa”dan danışmaqdan çəkinir.

Mədəni dünyagörüş baxımından qərbli olan Rüstəm İbrahimbəyovun qərblilər kimi öz sözünün “mustafasını” deyə bilməməsinin səbəbi bəlkə onun da bu oyunu əvvəlcədən ciddi həyat hadisəsi hesab etməsidir. Görünür, ssenaristlər səhnəciyin təbii çıxmasını arzuladıqları üçün aktyorlara oyunun real olduğunu və onların qalib rolda oynayacağını aşılayıblar. İndi ortaya “köhnə hamam, köhnə tas” vəziyyəti çıxdığından Rüstəm bəy də məsələnin “mustafasını” başa düşür, amma daş-qalaq olunacağından çəkindiyi üçün dilinə gətirmək istəmir.

Onun cəsarətsizliyinin bir başqa səbəbi də səhnəcikdəki tərəf-müqabilinin açılan “ağ bayrağa” necə baxması ehtimalıyla bağlıdır. Məlumdur ki, mövcud rejim “ağ bayraq” qaldıran rəqiblərini bağışlamır. Vaxtilə OMON-un qaldırdığı “ağ bayrağa” əhəmiyyət verməyən hakimiyyətin indi Rüstəm bəyin eyni hərəkətinə fərqli münasibət bəsləyəcəyini gözləmək, təbii ki, sadəlövhlük ola bilər. Bu səbəbdən də ağ bayrağı elə qaldırmaq lazımdır ki, əlin, başın və bədəninin digər üzvləri səngərdən kənara çıxmasın. Qarşı tərəfin görüş dairəsində ancaq bayrağın özü olsun və qorxudan rəngi ağarmış həmin bayraq yavaş-yavaş dalğalansın. Bunun üçün isə bayrağın sapını bacardığın qədər uzun etməlisən. Rüstəm İbrahimbəyovun həmin müsahibəsində dediyi aşağıdakı cümlələrdən onun da bayraq sapı uzun tutmağa çalışmasından xəbər verir: “Konstitusiya çərçivəsində mübarizə aparanda məcbur olacağıq ki, indiki iqtidarla dialoqa gedək. Bu, istər-istəməz belə olacaq. Amma hansı formada, heç kəs indidən deyə bilməz. Çünki bilmirik ki, iqtidar bunu necə qəbul edəcək.” Sitatdakı son cümlə ilə Rüstəm bəy əslində topu qarşı tərəfin qucağına atır. Bundan sonra dialoqa gedib-getməmək, MŞ ilə işləyib-işləməmək hakimiyyətin vicdanına qalıb.

Prinsipcə, Rüstəm İbrahimbəyovu qınamaq da olmur. Hakimiyyəti dəyişmək, ölkənin demokratikləşməsinə nail olmaq heç də iqtidarla amansız mübarizə aparmaqdan, əlinə silah alıb meydanlarda döyüşməkdən keçmir. Xüsusilə, ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətini öz sıralarında birləşdirə, insanları öz canı bahasına mübarizəyə cəlb edə bilməyən bizim müxalifət kimi təşkilatların belə bir imkanları da yoxdur. Bu vəziyyətdə təbii ki, siyasi mübarizənin yeganə yolu qalır; narazı elektoratın fikirlərini hakimiyyət dairələrinə çatdırmaq, onun qarşısında məsələr qaldırmaqla müəyyən dəyişikliklərə nail olmaq.

Düşünə bilərsiniz ki, hakimiyyət bu məsələdə konstruktiv mövqe tutmaya, müxalifətin bütün təşəbbüslərinə barmaqarası baxa bilər və böyük ehtimalla da belə olacaq. Əlbəttə, bu ehtimalı istisna etmək mümkün deyil, amma o zaman heç olmasa, cəmiyyətimizin aktiv insanları boş-boşuna həbsxanalara doldurulmaz, vətəndaşlar kimin kim olduğunu görər və istər-istəməz ictimai rəy demokratik qüvvələrin xeyrinə dəyişilər. Xalq iki fərqli düşüncə arasında doğrunu seçər və lazım biləcəyi təqdirdə onun iradəsi qarşısında dayanan qüvvələri sıradan çıxarmaq ehtiyacı hiss edər.

MüxalifÉ™tin radikal qanadı isÉ™ indiyÉ™ qÉ™dÉ™r hakimiyyÉ™tlÉ™ hÉ™r hansı tÉ™ması vÉ™tÉ™nÉ™, millÉ™tÉ™, demokratik dÉ™yÉ™rlÉ™rÉ™ xÉ™yanÉ™t kimi qÉ™bul edib, dialoq sözünü dilÉ™ gÉ™tirÉ™n qüvvÉ™lÉ™ri yamanlaylb, parlamentdÉ™ tÉ™msil olunan müxalifyönümlü insanların imkanlarından  yararlanaraq bÉ™zi mÉ™sÉ™lÉ™lÉ™ri dövlÉ™t orqanlarının É™n üst sÉ™viyyÉ™sindÉ™ müzakirÉ™sinÉ™ nail olmaq perspektivini dÉ™yÉ™rlÉ™ndirmÉ™k É™vÉ™zinÉ™, onların üzünÉ™ qapıları baÄŸlayıb. Amma anlamaylıb ki, hÉ™r bir qapının iki üzü var. KiminsÉ™ üzünÉ™ qapı baÄŸladığın halda, É™slindÉ™ öz üzünÉ™ dÉ™ qapının digÉ™r üzü baÄŸlanar.

Bu vaxta qÉ™dÉ™r hakimiyyÉ™tlÉ™ dialoq halında olan müxalifÉ™tÉ™ düşmÉ™n kimi baxan anlayışın liderliyi vÉ™zifÉ™sini boynuna götürÉ™n RüstÉ™m Ä°brahimbÉ™yovu da  bu gün diligödÉ™k edÉ™n, “mustafa” demÉ™k É™vÉ™zinÉ™ “mıs-mıs” demÉ™k mÉ™cburiyyÉ™tindÉ™ qoyan da elÉ™ hörmÉ™tli dramaturqun özündÉ™n çox, tÉ™msil etdiyi elektoradın bu anlayışıdır.

Bununla belə, reallıqları hər kəsdən daha yaxşı görmək imkanına malik olan Rüstəm bəy ilk islahata məhz bu anlayışdan başlamalı, sözünün “mustafası”nı açıq şəkildə deyərək daha geniş ittifaqların yaranmasının yolunu açmalıdır. Yoxsa, Azərbaycan xalqı hələ uzun müddət “mıs”ıldaya-“mıs”ıldaya qalacaq.