Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin birinci katibi, xalq şairi, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı Fikrət Qoca ilə müsahibəni təqdim edirik. Onunla ədəbi dilmizin indiki vəziyyəti, dilin inkişafında yazıçıların xüsusi rolu və əlbəttə, küçə və prospektlərimizin “əcnəbiləşməsi” barədə danışdıq.

– Hər bir yazıçının istifadə etdiyi əsas material dildir. Əlbət ki, mənsub olduğu xalqın doğma dili. Dili yaxşı bilən insanlar arasında yazıçılar başqalarından bir qat artıq bilir, duyur, hiss edir. Hətta yazıçının bir əsərində obrazların dili fərqli olur. Obrazın daxilini açan, onu oxucuya sevdirən və ya əksinə, onu gülüş obyektinə çevirən də yazıçının ona verdiyi dildir. Əsərdə dil nə qədər zəngindirsə, yazıçı o qədər maraqlı, istedadlı olur, sevilə-sevilə oxunur.

– Güman edirəm yuxarıda bu suala bir qədər cavab verdim. Amma tərcümə məsələsində bəzi əlavələr edim. Yazıçı və yaxud şair tərcümə edərkən özünü tamamən unutmalıdır. O, özünü tərcümə etdiyi sənətkarın yerində, şəraitində, vəziyyətində hiss etməlidir. Tərcümə etdiyi şairə özünü ruhən çox yaxın hiss etməlidir. Yoxsa bu gün Puşkindən tərcümə edir, sabah Mayakovskidən, başqa bir gün isə Yesenindən –  o şəxs özünü gülünc vəziyyətə sala bilər. Onlar hər üçü böyük rus şairi olsalar da, rus dilində yazsalar da, hər biri öz dilində, öz səsi, öz nəfəsi ilə yazıb. Tərcümə ədəbiyyatda çox ciddi bir janırdır.

– Sərhədləri qaldırırıq, dünyaya açılırıq. Belə vaxtda həmişə birinci tacirlər gəlir. Bər-bəzəkli malların üstündə bəzəkli dillərdə gəlir. Gəlsinlər. Biz dövlətik, qanunlarımız var. Qanunlara uyğunlaşanlar qalacaq, uyğunlaşmayanlar axsaya-axsaya geri qayıdacaq. Unutmayın, biz öz evimizdəyik. Heç nə olmayıbmış kimi hər kəs vaxtı vaxtında öz işini dəqiq görsün. Siz nədən qorxursunuz?! Biz müstəqil ölkəmizin vətəndaşıyıq. Qanunumuz budur, dilimiz də bu. Bu qanunları saymayanın cəzası da budur. O zaman hər daş öz yerində oturacaq. Bizimkilərdən də öz işini vaxtı-vaxtında dəqiq görə bilməyənlər işindən qovulacaq. Cəzasını çəkəcək.

– Bakının mərkəzini bəyəm xaricilərə vermişik? Qanunumuz var. Reklamlar birinci bizim dildə yazılmalıdır. Yazmayan cəzasını almalıdır.

– Əlbət ki, məqsədlidir. Biz də məqsədli şəkildə cavab verməliyik, çünki biz bundan betərini görmüşük. Daha ayıq olmalıyıq. 1979-cu il idi. Bakının mərkəzində yaşayırdım. Günay qızımın 7 yaşı olurdu. Lap qonşuluqda 2 №-li məktəb vardı. Məktəbə getdim. Direktorla görüşdük. Dedim, qızımı sizin məktəbə gətirmək istəyirəm, birinci sinifə.

– Yox, Azərbaycan dilinə.

– Bura çox yaxındı.

– Niyə?

– Ən azı neçə uşaq olsa, bağlanmaz, – dedim.

– Ola bilər ki, bir-iki uşaq da altı yaşında oldu.

Kiçik qızım Gülayın 6 yaşı tamam olmamışdı. Akademiyada çalışan elmlər doktoru rəhmətlik Kamran Məmmədova əhvalatı danışdım. Onun da oğlunun 6 yaşı olurdu. O da oğlu Nicatı gətirdi. Xülasə 5 günə 6 nəfər topladıq. Sinif bağlanmadı. Onda biz müstəmləkə idik. Danışmağa çəkinirdik. İndi müstəqil ölkəyik. İndi nədən qorxursunuz?! Arxanızda müstəqil ölkə var. Əlinizdə yenilməz qanunlar. İrəli! Meydan sizindir. Döyüşməyə yox, hər kəs öz işini anbaan yerinə yetirmək üçün.

– Bu məsələ dilçi alimlərimizin ixtiyarındadır… Daha sonrakı müzakirələrə bizim də qoşulmağımıza ehtiyac olarsa, əlbət ki, iştirak edərik.

– Millət sözü çox böyük sözdür. Millət olub, var! – Hər zaman olacaq! Millət bizim görə bilmədiyimiz qatlarında hər zaman bütöv olub. Mübarizə aparıb. Qurbanlar verib. Repressiya qurbanlarını, nəhayət, 20 Yanvar şəhidlərini xatırlayın. Bütöv olmasaydıq, biz 70 ildən sonra müstəqilliyimizi bərpa edə bilməzdik. O başqa söz ki, ayıq olmalıyıq. Atalar deyib “ilan vuran adam ala çatıdan qorxar”. Bu gün uşaqdan böyüyə hər bir Azərbaycan övladı vətənimizin müstəqilliyini qorumaq, sarsılmaz etmək üçün çalışır. Çünki bu müstəqillik ayrı-ayrılıqda hər birimizin iftixarı, qürurudur. Əlbət ki, aramızda axmaq, düşüncəsi xəstə insanlar var. Onlar bütün ölkələrdə var. Onlara millət tullantısı demək daha yaxşıdır. Biz müstəqilliyi itirməyin nə demək olduğunu yaxşı bilirik! Azərbaycan sözündəki “can”  onun müstəqilliyidir. O canını itirməyəcək! (ilkxeber.org)