1988-1992-ci illərdə Azərbaycan Milli Azadlıq mübarizəsi dövründə cəmiyyətin siyasi inkişafında mühüm rol oynayan və xalqın siyasi şüara sahib olması vacibliyini əsas sayan ziyalılardan biri Azər Qasımzadədir.

Azər Qasımzadə bu dövr tarixinə adını ilk siyasi partiyanı yaradan şəxs kimi də daxil olmuşdur. Onun 1989-cu ilin martında yaratdığı Azərbaycan “Dirçəliş” Partiyası bu sahədə atılan ilk addım idi.

Azər Qasımzadə 1955-ci ildə Bakı şəhərində  anadan olub. Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutunda elmi işçi vəzifəsində çalışıb. Geologiya-minerologiya elmləri namizədi olub.

1981-ci ildə Universiteti mühəndis-geoloq  ixtisası ilə bitirdikdən sonra Azərbaycan EA Geologiya İnstitutuna işə daxil olub. 1984-1988-ci illərdə aspiranturanın qiyabi şöbəsində oxuyub və 1989-cu ilin iyununda Düşənbə şəhərində disssertasiya mövzusunu müvəffəqiyyətlə müdafiə edərək geologiya-minerologiya elmləri namizədi elmi-dərəcəsini alıb. Çoxlu sayda elmi əsərin müəllifidir.

A.Qasımzadə Azərbaycan Dirçəliş Partiyasının əsas yaradıcısıdır. 1989-cu ildə mayın 27-dən çıxan “Dirçəliş” qəzetinin ilk redaktoru, Dirçəliş Partiyasının “Soy”, “Dönüş” məcmuələrinin ilk saylarının redaktoru olub.

Bakıdakı 20 Yanvar faciəsinə həsr olunmuş “Aqressiya”  (“Təcavüz”)  A. Qasımzadənin (Mahir Həmzəyevlə birlikdə) redaktəsi ilə çap olunub.

1990-cı ilin yanvar faciələrindən sonra Sovet rejimimim vəhşiliyini və Azərbaycanda törətdiklərini ifşa etmək üçün A. Qasımzadə (Sosial-Demokrat “Cümhuriyyət”, “Milli Müsavat” partiyalarındakı fəallarla birgə Baltik respublikalarında, Ukraynada, Peterburqda, Moskvada, digər yerlərdə müxtəlif görüşlərdə olur, mitinqlərdə çıxış edir, radio-televiziyaya müsahibə verib, Azərbaycanı informasiya blokadasından çıxarmağa çalışırlar. A. Qasımzadənin ciddi fəallığı ilə Azərbaycan Xalq Dirçəliş Partiyası 10 000 nüsxə ilə “Aqressiya” kitabçasını nəşr edib 1990-cı il yanvarın 25-də çapa imzalamışdı. 

1990-cı ilin oktyabrından sonra siyasi partiyalar xalq diplomatiyası sahəsində fəaliyyəti gücləndirirlər. A. Qasımzadənin rəhbərliyində təmsil olunduğu Xalq Dirçəliş Partiyası (sonradan “Birlik”, Xalq demokratik partiyaları ilə birgə) Tatarıstan, Başqırdıstan, Orta Asiya, Qazaxıstan regionlarında müxtəlif partiyalar, cəmiyyətlər ilə birbaşa siyasi əlaqələr qururdular. 1991-ci ilin aprelində Kazan şəhərində Türk Xalqları Assambleyasının yaradılması böyük hadisə oldu və A. Qasımzadə də həmin tədbirdə iştirak edirdi. Yəni A. Qasımzadə və silahdaşları beynəlxalq əlaqələri yalnız Türkiyəyə səfər edib münasibət yaradan bəzi hərəkatçılardan fərqlənirdilər.

A. Qasımzadə 2009-cu ildə vəfat edib.

“Soy” məcmuəsi Azərbaycan Dirçəliş Partiyasının orqanı olaraq nəşr edilib. İlk sayı 1989-cu ilin dekabrında çap olunub. “Dirçəliş” nəşriyyatında 3000 nüsxə olaraq çap olunduğu qeyd edilib. Redaktoru: Odər Xəzər (Qasımzadə A. Ə.).

Məcmuənin ilk sayında redkatorun oxuculara kiçik həcmli müraciəti verilib. Həmin müraciətdən: “Əziz yurddaşlar, hörmətli oxucular! Neçə əsrdir ki, Azərbaycan tarixi, Azərbaycan xalqının, onun aparıcı qüvvəsi olan azəri türklərinin tarixi, mədəniyyəti, elmi qərəzli surətdə düzgün araşdırılmır.

On minilliklərlə tarixə malik xalq vəhşi, mədəniyyətsiz adalndırılaraq böhtanlanır. Bu böhtanlara qarşı çıxan, tariximizi olduğu kimi təqdim etmək istəyən yurddaşlarımıza panislamist, turançı, pantürkist damğası vuraraq, onları təqib, məhv edirlər.

Azərbaycan Dirçəliş Partiyası Sizə yeni məcmuə, tariximizdən, soylarımızdan xəbər verən “Soy” məcmuəsini təqdim edərək, ziyalılarımızdan bu məcmuənin səhifələrində çıxış etməyi xahiş edir. Hörmətlə, Odər Xəzər (Qasımzadə A. Ə.), dekabr 1989-cu il.

Məcmuənin həcmi 41 səhifədir. Məcmuənin ilk sayında aşağıdakı yazılar çüp edilib: 1) “Tariximizə qəsd edənlərə açıq məktub” (müəllif Məhər Acarlı); 2) “Panislamizmin “təhlükəsi” (müəllif Gigil); 3) “Azərbaycan faciəsi” (müəllifsiz) 4) “Panturanizm və Qafqaz problemi” (M. Ə. Rəsulzadə).

Məcmuənin üz qabığında “Soy”  adı kiril hərfləri ilə verilib. “Soy” adının altında isə eyni söz kiçik hərflərlə latın və ərəbcə yazılıb.

“Gülüstan” siyasi-bədii toplusunun ilk sayı 1990-cı ildə “Dirçəliş” nəşriyyatında çap edilib. Toplunun üz qabığında “Gülüstan” sözünün üstündə bu misralar yazılıb: 

Bəsdir fəraq odlarından kül ələndi başımıza,

Dur ayağa! Ya azad ol, ya tamam yan, Azərbaycan!

Bu toplu da üç min nüsxə ilə çap edilib. Topludakı yazılar iki bölmədə verilib: siyasi hissə, bədii hissə. Topluda aşağıdakı yazılar oxuculara təqdim olunub: 1) Ön söz (redaktordan). Sonra siyasi hissədəki yazılar verilib: 1) “Kommunizm bəşəri fəlakətdir” (müəllif Q. Arif); 2) “Lenini oxuyarkən” (müəllif V. Solonxin); 3) “Leninizm ümumbəşər mənəviyyatı işığında” (İ. Orlov – Rimin); 4) “Lenin haqqında “Sovetskaya molodyoj” qəzetinin redaksiyasına verilən üç sual” (müəllif A. Serebrennikov); 5) “Yenidənqurma və Aşkarlq haqqında dünyanın ən böyük realistinin və ən böyük sosialistinin dedikləri (Q. Arif).

Bədii hissədəki yazılar: 1) “Sosial üçbucaq” (O. Henri); 2) “Dəmir qapının dalında”; 3) Quş Qayası (Q. Arif).

Qeyd edək ki, siyasi topkuda çap edilən əsas yazıların müəllifi “Q. Arif” olaraqgöstərilir. Bu imzanın kimə məxsus olduğunu dəqiqləşdirmək mümkün olmasa da, üslub baxımından Azər Qasımzadəyə məxsusluğunu söyləmək mümkündür. Çünki, belə “Samizdat”larda başqa imzalarla yazıların nəşri hallarına tez-tez rast  gəlmək mümkündür.

Qeyd edək ki, “Soy” məcmuəsinin və “Gülüstan” siyasi-bədii toplusunun sonrakı sayları haqqında bilgi yoxdur.

Bu məcmuə Azərbaycan Dirçəliş Partiyasının orqanı olaraq “Dirçəliş” nəşriyyatında çap edilib. Redaktoru Odər Xəzər (Azər Qasımzadə) olub. 

Məcmuədə daha çox tarixi həqiqətlərə əsaslanan yazılara üstünlük verilib. Azərbaycan Xalq Cünhuriyyətinə aid sənədlər də məcmuədə çap edilib. Məcmuədə Yunus Oğuz və Ədilə Surxayzadənin birgə yazdıqları “1988-1989-cu illərdə Ermənistanın Azərbaycana qarşı təcavüzünün tarixi təhlili, “İldırım” imzalı müəllifin siyasi repressiyalara məruz qalmış Siyaməkin mübarizə yolu haqqında yazısı çap olunub. Eyni zamanda bu yazı “Dönüş”ün xüsusi buraxılışı şəklində təkrar nəşr edilib. Məcmuədə X. Rzanın “Gündəlikdən səhifələr”i ixtisarla oxucuya təqdim edilib.