Mətbəxin qısa tarixi - Müasir və qədim yemək bişirmə texnologiyası...
Oxunub: 1808
08 Jul 2020 | 00:29
Mətbəxin qısa tarixi -  Müasir və qədim yemək bişirmə texnologiyası...
Evin bir hissəsi olaraq mətbəx bənzəri bir quruluşa və yeməklərin bişirildiyi ocaqlara, dünyanın ən qədim mədəniyyətləri arasında yer alan İordaniya vadisindəki Eriha (M.Ö.7000) ilə Konyanın cənub şərqindəki Çumra sərhədləri daxilində,Çatalhöyük-dəki arxeoloji qazıntılarda rast gəlinmişdir. Erihadaki erkən daş dövrünün ərazi yerinə aid olan və içi samanla doldurulmuş palçıqdan düzələn kərpic tikililərin içində, palçıqdan ocaq, açıq ocaq yeri və ocaq tapılmışdır. Arxeologiya da bu dövr "Saxsı qabdan öncə neolit" ( Pre pottery neolit) adlandırılır və hələ odadavamlı bişirmək məqsədi ilə  saxsı qabların mövcud olmadığı dönəmdir. Buna görə, çörək xəmiri birbaşa daşa yapışdırılaraq bişirilir və digər yeməklər isə birbaşa alovda və ya isti kül üzərində bişirdi. 
Mezopotamiyada evdən kənarda ,yerdən biraz hündürdə kərpicdən tikilmiş açıq ocaqlar vardı. Şumer dilində bu ocaqlara "tininu" , Akkadca "utunu", Ərəbcə "əl tannur" ,Hindcə "tandoor" , Latınca "athanor" və Azərbaycanca "təndir" şəklində günümüzə qədər gəlib çatmışdır.Azərbaycanda da təndirin çox qədim tarixi var. Bacası olan evlərdə istifadə olunan təndirlər həm evi isitmək ,həmdə yemək bişirmək üçün istifadə olunurdu.Odun az olan yerlərdə təndiri təzək ilə yandırırdılar. Bu günümüzə qədər də təndirdən istifadə olunmaqdadır və Azərbaycanda təndirdə , çörəklə yanaşı ət məhsulları da bişirilir.

Yeni daş dövründən (neolit dövrü-M.Ö 5000) sonra odadavamlı və su  sızdırmayan çanaq qabların inkişafı ilə,ətin tərəvəz ilə birlikdə bişirilməsi və buxar istiliyində bişmə yöntəmi olaraq qaynatmaq texnologiyası da ortaya çıxmışdır.Azərbaycanda da  ətdən qədim maraqlı bir yemək bişirmə texnologiyası da var idi. Beləki maral ,ceyran ovundan sonra ov ətləri parçalara ayrılıb duz istiot və müxtəlif ədviyyatlar vurularaq heyvanın öz dərisinin içinə yerləşdirilirdi. Sonra dəriyə qalın bir qamış bağlayaraq torpağın altında basdırılıb üstündə ocaq qalayıb bişirilirdi.Bir müddət sonra ətin bütün suyu bir ucu çöldə olan qamış boyunca xaric olurdu və ət bişəndən sonra torpaqdan çıxarıb yeyilirdi.

Günümüzdə yemək bişirmə vasitələri 

1.Odun təndiri və ya odun sobasında bişən məhsulun iki gözəl özəlliyi var. Birincisi yavaş yavaş bişən yeməyin ləzzətli olması, ikinci isə həfif tüstünün yeməklərə xüsusi qoxu  qatmasıdır . Ümumiyyətlə odunda bişən yeməklər, çörəklər, kabablar xüsusi təbii dadı və ləzzəti özündə əks etdirir.

2. Manqalda kəbab bişirərkən yaxşı olar ki əti bastirma edib bişirəsiz və bişərkən köz ilə ətin arasında 10 sm ara olmalıdır.Kabab mədə altı vəz, mədə xəstələri, və qan təzyiqi yüksək olan insanlara zərərli ola bilər. Bunun üçün həkim ilə mütləq şəkildə məsləhət etmək lazımdır.

3.Sobada demək olar ki yeməklər ilə yanaşı tərəvəz və müxtəlif şirniyyatları da bişiririk. Ancaq  müəyyən məqamlara diqqət yetirmək lazımdır ki, bişirdiyimiz yeməklər zərərsiz və faydalı olsun. Çox vaxt sobanın çirklənməsinin qarşısını almaq üçün alt hissəsinə alüminium folqa qoyulur,həmçinin qidaların üstünü də alüminium folqa ilə örtürlər ki buda istiliyi əks etdirdiyinə görə sobanın istilik dərəcəsinə təsir edir.Sobada əriyən alüminium folqa metal zəhərlənməsinə də səbəb ola bilər. Bunun üçün alüminium folqa əvəzinə yanmayan yağlı kağızdan istifadə etmək məqsədəuyğundur.

4.Qaz üzərində qazanda bişən yeməklər həm faydalı həmdə dadlı olur. Yetər ki ocağın altını düzgün tənzimlənməsinə diqqət olunsun. Ümumiyyətlə vam odda bişən yeməyin dadıda əvəzolunmaz olur. Təzyiq qazanında bişən tərəvəzli yeməklərin tərəvəzləri , təzyiq altında istiliyin artması nəticəsində əriyirlər ki buda tərəvəzlərdə vitamin itkisinə gətirib çıxarır.Təzyiq qazanı bulyon hazırlamaq üçün əvəzolunmazdır və təbii  hazirlanan bulyonlar isə müxtəlif yeməkləri dadlandırmaq üçün ən təbii vasitədir. Qaz üzərində tavada bişən yeməklər bəzən sağlamlığımız üçün də zərərli ola bilər. Bunun üçün tava seçiminə xüsusi diqqət yetirilməlidir.Sağlamlığımız üçün, tefal əvəzinə paslanmayan polad, çuqun,istiliyədavamlı şüşə tava və ya keramik tavalardan istifadə etməliyik.

5. Mikrodalğalı sobada şüalanmaya məruz qalan qidaların qida dəyərini itirdiyi bilinməkdədir.Qidalarda B-kompleks vitaminləri, C- E vitamini və lipotropiklərdən faydalanma qabiliyyətinin azalması meydana gəlir. Alkaloidlərin (azot əsaslı üzvi elementlər) qlükozitlərin , qalaktozitlərin və nitrilozitlərin metobolik davranışının və inteqrasiya qabiliyyətinin azalmasına gətirib çıxarır. Həmçinin ət məhsullarında nukleoproteinlərin məhv olmasına səbəb olur.

6. Fritürdə (dərin yağda qızartma) istifadə  olunan yağlar trans yağ olduğuna görə,bişən məhsulların insan orqanizmi üçün müxtəlif fəsadlar törətməsi də qaçılmazdır. Yüksək temperaturda bişən kartof fri və müxtəlif karbohidratlı qida məhsullarının kimyəvi tərkibi dəyişdiyinə görə , xərçəng hüceyrəsi akrilamidin meydana gəlməsinə səbəb olur. Fritürdə yağların vaxtında dəyişdirilməməsi və təkrar qızdırılması da kanserogen maddələrin əmələ gəlməsinə yardımçı olur.

Ağa Salamov,
Ukrayna Kulinarlar Birliyinin üzvü. Fələstin Kulinariya Sənəti Assosiasiyasının üzvü. Şef Aşcilar Dərnəyinin Azərbaycan təmsilçisi. Qida Texnoloqu  
Oxşar xəbərlər
10:36, Bu gün
Azərbaycanda bu şəxslər pensiyaya daha tez çıxacaqlar - AÇIQLAMA
10:24, Bu gün
Azərbaycanda 1,6 milyonluq şirkətin rəhbəri istefa ərizəsi yazdı
10:17, Bu gün
Güney Azərbaycanda meyvə satıcıları AYAĞA QALXDI 
10:00, Bu gün
Buraxılış və qəbul imtahanlarının nəticələri bu həftə açıqlanacaq - RƏSMİ
09:56, Bu gün
Netanyahu xalqa müraciət etdi: "Qəbilələrin vədlərinə etibar edə bilmərik"
09:45, Bu gün
Rusların kabusuna çevirilən QARAÇI DÜŞƏRGƏSİ
09:36, Bu gün
Laos Prezidenti Rusiyaya səfər edəcək
09:30, Bu gün
Psixikamıza ən yaxşı təsir edən  QİDALANMA NÖVÜ
09:20, Bu gün
Əhməd Cavadın nəticəsi: “Şükriyyə nənəmə bu sualı verdiyim üçün hələ də özümü bağışlaya bilmirəm”
09:10, Bu gün
Bakının mümkün çağırışı: Zelenki razılaşacaq. Bəs Putin?
09:00, Bu gün
Elza Seyidcahan əkizlərə: Adam öz tayıyla zarafat edər 
08:53, Bu gün
Parklardakı attraksiyonlar nə dərəcədə təhlükəsizdir? - VİDEO
08:48, Bu gün
Bakı dünyada 100 şəhər arasında İLK ÜÇLÜKDƏ - VİDEO
08:32, Bu gün
Son günlər azyaşlılar arasında yayılan yeni VİRUS NƏDİR? - VİDEO
08:02, Bu gün
Bu dövlətlər Putinin andiçmə mərasiminə qatılmayacaqlarını bəyan etdi...
08:00, Bu gün
Səhərlər niyə yorğun oyanırıq?  - 5 əsas səbəb
07:29, Bu gün
Maduro ABŞ-nin Qayananı Venesuelaya hücum etməyə hazırladığını açıqlayıb
07:19, Bu gün
Ağrı yoluxucudur – ARAŞDIRMA
07:14, Bu gün
ABŞ Gürcüstan hakimiyyətinə “xarici agentlər” haqqında qanunla bağlı çağırış etdi...
07:04, Bu gün
Bürcün ən zərərli kişiləri: Hansı yerdəsiniz?
06:00, Bu gün
"Rusiyanın "5-ci kolonu"a “Qarabağ- 2” əməliyyatını həyata keçirmək tapşırılıb və..."
00:20, Bu gün
DİN valideynlərə müraciət etdi
05 May 2024 | 23:17
Rusiyanın Xarkovu atəşə tutması nəticəsində 15 nəfər yaralanıb
05 May 2024 | 23:17
Ankarada Əhməd Cavad adına İnstitut yaradılacaq
05 May 2024 | 23:16
Xalq artisti: “Mənə səhnənin canavarı deyirlər”
05 May 2024 | 23:11
Türkiyədə yanğın: 15 avtobus külə döndü - FOTO
05 May 2024 | 23:09
Pişiklə yatmağın FAYDALARI – Təəccüblü faktlar
05 May 2024 | 23:03
KİV: Rusiya Nigerə hərbi texnika tədarük edib
05 May 2024 | 22:59
Qusara qar yağdı, Zərdaba isə dolu düşdü - FAKTİKİ HAVA
05 May 2024 | 22:51
Nübarlıq gilas satışa çıxdı: qiyməti "əl yandırır" - 99 MANAT 
05 May 2024 | 22:41
Xaçmazda 17 yaşlı qız 37 yaşlı kişi ilə nişanlanıb? - DİN-dən AÇIQLAMA
05 May 2024 | 22:35
"Dərmanlardan sonra kökəldim" - Aşıq Əli
05 May 2024 | 22:20
Rəşad Sadıqov: “Mənim yerimdə kim olsaydı…”
05 May 2024 | 22:16
Qahirədə danışıqlar nəticəsiz qalıb, HƏMAS nümayəndə heyəti Qətərə dönür
05 May 2024 | 22:13
“Qalatasaray” doğma meydanda “Sivasspor”u darmadağın etdi
05 May 2024 | 21:30
Bayden dostlarını hədəf alıb
05 May 2024 | 20:49
KİV: ABŞ münaqişə başlayandan bəri ilk dəfə İsrailə sursat tədarükünü dayandırıb
05 May 2024 | 20:41
Saray qəsəbəsində avtomobil su kanalına düşüb - VİDEO
05 May 2024 | 20:39
Türkiyədə ağır yol qəzasında 2 nəfər ölüb, 1 nəfər yaralanıb
05 May 2024 | 20:35
“Titanik”in kapitanı vəfat etdi
05 May 2024 | 20:27
Çin lideri Avropaya yollanır, Paris və Pekinin düşündükləri nədir?
05 May 2024 | 20:07
“Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların valideynlərinin maarifləndirilməsi” mövzusunda konfrans keçirilib - FOTO
05 May 2024 | 20:04
Ronaldu komandasını dəyişə bilər
05 May 2024 | 19:59
Aşıq Əli: “Dərmanlardan sonra kökəldim”
05 May 2024 | 19:57
Azərbaycandan dünyaya sülh mesajı: COP29 hər mənada həyat qurtarır!
05 May 2024 | 19:34
Yevlax 1 Saylı Mediasiya Təşkilatı️nın bir ili münasibətilə tədbir keçirilib - FOTO
05 May 2024 | 19:17
Stalinin ruhunu çağırmaq üçün kütləvi dini ayin keçiriləcək - Hər kəs dəvətlidir
05 May 2024 | 19:03
Xalq artisti Tünzalə Ağayeva “Marafon”da - VİDEO
05 May 2024 | 19:00
Madonnanın pulsuz konsertinə 1,6 milyon insan gəldi
05 May 2024 | 18:55
Fransa Ukraynaya əsgər göndərdi - III Dünya Müharibəsi başlayırmı?
05 May 2024 | 18:54
Qərbi Azərbaycan İcması beynəlxalq ictimaiyyəti Erməni Qriqorian Kilsəsinin əməllərini pisləməyə çağırıb
05 May 2024 | 18:37
“Bakı Marafonu 2024”ün qalibi: “Yarışın adına uyğun olaraq küləyə qalib gəldim”
05 May 2024 | 18:19
Telefondan çox istifadə edənlərə pis xəbər - Bu xəstəliklərə səbəb olur
05 May 2024 | 18:17
Müdafiə Nazirliyi şahidlərin xatirəsinə həsr olunmuş anım mərasimləri keçirib - VİDEO
05 May 2024 | 17:49
Mirzoyan Macarıstana gedəcək
05 May 2024 | 17:47
Türkiyə Ordusu daha 4 terrorçunu MƏHV ETDİ
05 May 2024 | 17:43
Bakıda və rayonlarda külək güclənəcək, yağış yağacaq, çaylardan sel keçəcək - XƏBƏRDARLIQ
05 May 2024 | 17:30
Bakıda arvadını boğaraq öldürməkdə şübhəli bilinən kişi saxlanılıb
05 May 2024 | 16:39
Müdafiə Nazirliyi həftəlik icmalını təqdim edib
05 May 2024 | 16:30
Bakıda 28 yaşlı qadın qətlə yetirilib, həyat yoldaşı şübhəli şəxs kimi saxlanılıb
05 May 2024 | 16:28
İsraildə “Əl-Cəzirə” rəsmən bağlandı
05 May 2024 | 16:26
Paşinyanla Köçəryan yenidən üz-üzə - TƏHLİL + FOTO
05 May 2024 | 15:45
"Avropada Rusiyanın diversiyalar törətmək təhlükəsi getdikcə güclənir" - "Financial Times"
05 May 2024 | 15:40
Vladimir Putinin yeni avtomobili nümayiş olundu - VİDEO
05 May 2024 | 15:23
Hacıqabulda 17 yaşlı qız qızılcadan ölüb
05 May 2024 | 15:16
Təyyarə magistral yola qəza enişi edib
05 May 2024 | 15:14
“Financial Times”: “Makronu sarsıdıcı məğlubiyyət gözləyir”
05 May 2024 | 14:57
Şəhid anası: “Soruşdum ki, balamın bütün əzaları yerindədir?” - VİDEO
05 May 2024 | 14:49
Bakı Marafonuna beynəlxalq yarış statusu vermək olar - Nazir
05 May 2024 | 14:42
“COP29-a qədər sülh müqaviləsinin imzalanması ehtimalı var” – PROQNOZ!
05 May 2024 | 14:40
Dünyanı təyyarə ilə ilk dövrə vuran pilot öldü
05 May 2024 | 14:36
"İsrail Bakı üçün əhəmiyyətli hərbi texnika tədarükçüsüdür..."
05 May 2024 | 14:34
Türkiyəyə gedən ruslara xəbərdarlıq: “Siyasi vəziyyət qəfil dəyişə bilər”
05 May 2024 | 14:29
Erməni təxribatçı keşiş iqtidarı HƏDƏLƏDİ - özünüzü yaxşı aparın...
05 May 2024 | 14:28
Bakı funikulyorunun istifadəyə verilməsindən 64 il ötür - FOTO
05 May 2024 | 14:21
Ümumi orta təhsil səviyyəsi üzrə növbəti imtahanlar keçirilib - YENİLƏNİB
05 May 2024 | 14:18
Günəşdə daha bir güclü partlayış qeydə alınıb
05 May 2024 | 14:12
O, Azərbaycana təzyiq məqsədilə qurban verilir - Qüdrət Həsənquliyevdən MÜSAHİBƏ
05 May 2024 | 14:02
Erməni revanşist deputat: “Heç bir xəyanət cəzasız qala bilməz”
05 May 2024 | 13:52
ƏHALİYƏ XƏBƏRDARLIQ - Mayın 6-da...
05 May 2024 | 13:44
HƏMAS-la danışıqlar: ABŞ təzyiq edir...
05 May 2024 | 13:38
Zelenski: "Ukraynalılar yalnız bu vaxt çökür!"  
05 May 2024 | 13:30
Baş ağrılarını bu çayla dərhal aradan qaldırın
05 May 2024 | 13:21
Uşaqlarda qan xərçəngi üçün yeni risk faktoru aşkarlanıb
05 May 2024 | 13:10
Minlərlə zəhərli kitab müsadirə edilib
05 May 2024 | 13:00
Qırmızı diplomun hansı üstünlüyü var? (VİDEO)
05 May 2024 | 12:50
Avropa Komissiyasının rəsmisi: Problemləri həll etmək üçün çox iş var
05 May 2024 | 12:47
Kredit götürən şəxslərə XƏBƏRDARLIQ – FOTO
05 May 2024 | 12:46
“Qarabağ” Nəriman Axundzadə ilə müqaviləni uzatdı
05 May 2024 | 12:27
Mehriban Əliyeva Pasxa bayramı ilə bağlı paylaşım edib - FOTO
05 May 2024 | 12:23
Bakıda həkim xanımını bıçaqlamaqda şübhəli bilinən ər saxlanılıb
05 May 2024 | 12:16
Zaxarova: "Baltikyanı ölkələrlə diplomatik münasibətlər dayandırılıb"
05 May 2024 | 12:04
Azərbaycanda qadınların pensiya yaşı ilə bağlı ŞAD XƏBƏR
05 May 2024 | 11:59
İnsanlar üçün daha böyük TƏHLÜKƏ gəlir
05 May 2024 | 11:53
Azərbaycanda məşhur müğənni ağır qəzaya düşdü: 17 yaşlı oğlu öldü - FOTO 
05 May 2024 | 11:49
“Barselona” Levandovskini “Liverpul”un ulduzu ilə əvəz edə bilər
05 May 2024 | 11:45
Zelenski: Rusiyanın Su-25 təyyarəsi vurulub
05 May 2024 | 11:44
Azərbaycanda bu məhsul bahalaşdı - VİDEO
05 May 2024 | 11:40
Cənubi Koreya ABŞ-ın kiber təlimlərində iştirak edəcək
05 May 2024 | 11:31
Gəncədə yaşayan provaslavlar Pasxa bayramını qeyd ediblər
GÜNLÜK
05 May 2024 | 11:10
Bakıdakı məşhur körpü qəzalı durumda - söküləcək?
05 May 2024 | 11:59
İnsanlar üçün daha böyük TƏHLÜKƏ gəlir
05 May 2024 | 12:04
Azərbaycanda qadınların pensiya yaşı ilə bağlı ŞAD XƏBƏR
05 May 2024 | 10:55
Ən zərərli tərəvəz açıqlandı
05 May 2024 | 11:53
Azərbaycanda məşhur müğənni ağır qəzaya düşdü: 17 yaşlı oğlu öldü - FOTO 
05 May 2024 | 10:49
Qəzəbli insansınızsa, deməli... - Şok araşdırma
05 May 2024 | 11:19
Azərbaycanda ən çox hansı əməliyyatlara ehtiyac var?
05 May 2024 | 11:23
Peşə seçən zaman nələrə diqqət etmək lazımdır?
05 May 2024 | 11:00
KİV: Ukrayna defolt təhlükəsi ilə üzləşə bilər
05 May 2024 | 11:44
Azərbaycanda bu məhsul bahalaşdı - VİDEO
HƏFTƏLİK
04 May 2024 | 08:12
Araik 10 milyon dollarlıq şərab zavodunu satmaq məqsədi ilə rusların bazasından çıxıb...-“Past”
03 May 2024 | 16:47
"Moskvadan gələn qonaq ölkə rəhbəri ilə Kəlbəcər İstisuyuna, sonra da Göygölə getdi..."
02 May 2024 | 15:50
"Gürcüstanda milli-azadlıq hərəkatının yeni mərhələsi başlayıb" - Saakaşvili
30 Apr 2024 | 16:06
AzTV-nin keçmiş aparıcısı illər sonra etiraf etdi: "Aygün Bəylər zəng vurub dedi ki..." - VİDEO
30 Apr 2024 | 18:06
“Dronlar Rusiyanı dağıda bilməz..."
02 May 2024 | 22:38
Türkiyə İsraillə bütün ticarət əlaqələrini dayandırıb
01 May 2024 | 19:18
"Bu haqda heç kəs konkret fikir söyləyə bilməz" - DİM rəsmisi
03 May 2024 | 16:48
Bakıda sevdiyi qıza görə özünü yandıran şəxslə bağlı RƏSMİ AÇIQLAMA - YENİLƏNİB + VİDEO
03 May 2024 | 16:39
Kəlbəcərdə ağır qəza: Xəsarət alan hərbçilərimizdən biri vəfat etdi - YENİLƏNİB + VİDEO
03 May 2024 | 05:57
Rusiyadan Gürcüstan prezidentini aradan götürmək çağırışı gəldi...
AYLIQ
05 May 2024 | 11:10
Bakıdakı məşhur körpü qəzalı durumda - söküləcək?
05 May 2024 | 11:59
İnsanlar üçün daha böyük TƏHLÜKƏ gəlir
05 May 2024 | 12:04
Azərbaycanda qadınların pensiya yaşı ilə bağlı ŞAD XƏBƏR
05 May 2024 | 10:55
Ən zərərli tərəvəz açıqlandı
05 May 2024 | 11:53
Azərbaycanda məşhur müğənni ağır qəzaya düşdü: 17 yaşlı oğlu öldü - FOTO 
05 May 2024 | 10:49
Qəzəbli insansınızsa, deməli... - Şok araşdırma
05 May 2024 | 11:19
Azərbaycanda ən çox hansı əməliyyatlara ehtiyac var?
05 May 2024 | 11:23
Peşə seçən zaman nələrə diqqət etmək lazımdır?
05 May 2024 | 11:00
KİV: Ukrayna defolt təhlükəsi ilə üzləşə bilər
05 May 2024 | 11:44
Azərbaycanda bu məhsul bahalaşdı - VİDEO