Xarici siyasət məsələləri üzrə sabiq dövlət müşaviri, politoloq Vəfa Quluzadə Suriya ətrafında yaranmış vəziyyəti «Bİzim Yol» qəzetinə şərh edib. Politoloq ABŞ-ın hərbi müdaxilə qərarının perspektivi, bundan sonra regionda cərəyan edəcək proseslər, Rusiyanın, İranın, Əsəd rejiminin adekvat addımlarının nədən ibarət olacağı barədə fikirlərini bölüşüb. Vəfa Quluzadə ilə geniş müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik. 

- Vəfa müəllim, artıq Rusiya informasiya mənbələri ABŞ Senatının xarici işlər komitəsinin Suriyanı 60 gün bombalamaq haqqında razılıq verdiyi xəbərini yayıb. ABŞ niyə yerüstü əməliyyatlara yox, bombalamağa üstünlük verdi?

- Birincisi, Amerika ordusu 60 gün bombardman edə bilər, əgər vaxt çatmasa, 30 gün də əlavə edəcək. Senatın müvafiq komitəsinin qərarı belədir. Təsəvvür edirsinizmi, Amerikanın raket və bombaları Bəşər Əsədin bütün infrastrukturunu darmadağın edəcək. Hesab edirəm ki, Suriyada əsgəri əməliyyata ehtiyac yoxdur. Çünki müxalifət iki ildir Bəşər Əsəd rejimin əleyhinə müharibə aparır, artıq müstəqil Suriya ordusu var və müxalifətdə olan hökumət var. Bu cür şəraitdə Suriyaya qoşun yeritməyə ehtiyac yoxdur.

- Bütün dövrlərdə humanitar faciəni əsas tutan Vaşinqton bombalanmaya başlayanda mülki əhalini nəzərə alacaqmı?

- Əvvəla, Amerikanın zərbələri dəqiq olacaq, amma bu zərbələr nə qədər dəqiq olsa da, fəsadları da olacaqdır. Buna görə də məsuliyyət Vaşinqtonun yox, Bəşər Əsədin üzərində olacaq. Çünki Bəşər Əsəd regionun ən mürtəce qüvvələriylə ittifaqa girib, İran, Rusiya, Hizbullahla, Yaxın Şərqdə ABŞ-a dirəniş göstərir. Bu şəraitdə Bəşər Əsəd öz xalqını düşünən adam idisə gərək xalqının əleyhinə müharibə aparmayaydı. 7 ay suriyalılar mübarizə ediblər, üsyan ediblər, Cümə namazlarından sonra küçələrə çıxıb məscidlərdən etirazlarını bildiriblər, amma Əsədin bunlara cavabı raket, bomba, tank və s. olub. Vətəndaş müharibəsi bu cavablardan sonra qızışdı. Bilirsiniz, diktatorlar heç vaxt öz xalqlarına rəhm etmirlər, onlar sonuncu vətəndaşlarına qədər müharibə etməyə hazırdırlar. 

- Qərb Əsədin kimyəvi silaha malik olduğunu və istifadə etdiyini bəyan edir, əgər müharibə başa çatandan sonra bu təsdiqlənməsə, o zaman necə olacaq? Necə ki, İraq müharibəsindən əvvəl Səddam Hüseynin nüvə silahının olduğunu söyləsələr də, sonradan bu təsdiqini tapmadı...

- Artıq Əsədin kimyəvi silahı olduğu təsdiqlənib. Həm də məlumdur ki, Bəşər Əsədin kimyəvi silahını 1993-cü ildə Rusiya yaradıb. O zaman kimyəvi silahın yaranmasına imza atan baş nazir Şumeyko olub. Bəşər Əsədin kimyəvi silahı İsrailin əleyhinə yönəlmişdi, yəni İsraildə nüvə silahı varsa, Suriya hökuməti də Təl-Əvivi sıradan çıxartmaq üçün kimyəvi silaha malik olmalıdır. Kimyəvi silahı Rusiya yaratdığından Kreml rəhbərləri Bəşər Əsədi bu dərəcədə müdafiə edir. Ki, o, kimyəvi silahdan istifadə edə bilər, məsələ ondadır ki, biz kimə inanaq? Amerika, Fransa, Almaniya kəşfiyyatları Suriyanın kimyəvi silaha malik olduğunu və istifadə etdiyini bəyan edir, Rusiya isə əksini söyləyir. Halbuki, həmin silahı elə Rusiya yaradıb. İkincisi, silah məsələsini qoyaq kənara, bu prosesdə böyük strateji məsələlər var, artıq İran nüvə bombasını yaradır, Suriya böyük miqdarda kimyəvi silaha malikdir, Hizbullah da Tehran tərəfindən gücləndirilib. Nəhayət, Suriyaya Rusiyadan silah axını gedir. Bu, geosiyasi baxımdan ABŞ-a nə qədər faydalıdır? Ona görə ABŞ Suriyada Əsəd rejiminə qarşı başlanan üsyanı dəstəkləyə də bilər. Çünki Amerikanın milli maraqları var axı. Yaxın Şərqə İranla Rusiya rəhbərlik etsin, belə təhlükə var. 

- Ancaq ABŞ neçə illərdir Rusiyaya milyonlarla vəsait ayırır ki, rusların nüvə yatırımları daha təhlükəsiz olsun və rus alimləri başqa ölkələrə getməsinlər. Belə çıxır ki, Kremlin Suriyaya dəstəyi Ağ Evin nəzərindən yayınıb?

- Bilirsiniz, Rusiya nüvə dövlətidir, olduqca zəifləmiş, türklər demişkən, lap yırplanmış imperiyanın qalıqlarını təşkil edirlər. Amma nüvə silahı var. Ona görə Amerika öz əməliyyatını özünə faydalı vaxtda aparır, artıq bütün dünyaya aydındır ki, burada nüvə silahı olmasa da, öz xalqının əleyhinə müharibəni Əsəd aparır. Müharibə nəticəsində Suriya əhalisinin yarısı qaçqın vəziyyətindədir, görün neçə milyon insan susuz, ac vəziyyətdə səhralara səpələnib, uşaqlar, qocalar, qadınlar çadırlarda yaşayır. Buna kim məsuldur, Amerikamı? 

- Barak Obama hərbi əməliyyatı qısa və dar çərçivədə aparılmasına üstünlük verir, belə olanda istədiyi zaman müharibəni bitirə biləcəkmi?

- Bunu zaman göstərər. Əgər müharibə tələb etsə ki, 3 ay da artıq olsun, mən inanıram ki, Konqres yenə də imza atacaq. Çünki əsas məqsəd Bəşər Əsəd rejimini aradan götürməkdir, bu rejim həqiqətən də cinayətkardır. Onun atası Hafiz Əsədin də rejimi beləydi, amma atasının hakimiyyəti SSRİ-yə arxalanmışdı. Onun əleyhinə qalxan Suriya xalqını qanına qəltan etmişdi, 30 min adamı bir günə öldürtdü. 

- Oğlu isə Çin, Rusiya və İrana arxalanır...

- Nahaq yerə, gərək hər adam özünə arxalansın. 

- Bu arxalanmağın nəticəsi olacaqmı?

- Yox, artıq nəticəsi yoxdur. Məsələ ondadır, veto müharibəni uzatdı, Kremlin səylərinə görə müharibə 2 il uzandı, minlərlə insan da həlak oldu. Ancaq Amerika 2 ildə ətraflı müharibəyə hazırlaşdı, mən buna tam əminəm. Bölgəyə çəkilən bazalar, hətta sualtı gəmilər, təyyarə daşıyan gəmilər, bunlarda nüvə başlıqları da var. Əgər regionda Rusiya, İran, Hizbullah özbaşınalıq etsələr, cavablarını alacaqlar.

- Dediyiniz özbaşınalıq olsa müharibə bir qədər də uzana bilərmi?

- Belə olsa, müharibə daha sürətli ola bilər. Yəni Vaşinqton daha güclü silahlardan istifadə edəcək. 

- Bəs Əsəd İsraili vura bilməzmi?

- İnanmıram. Amerikanın hərəkətindən sonra Əsəd başının hayında olacaq.

- Bu prosesdən İran hansı durumda çıxacaq?

- İran Amerikayla müharibə etmək səviyyəsində deyil axı. Əgər İran nüvə silahını əldə etmiş olsaydı, o zaman vəziyyət daha gərgin olardı. Ona görə strateji baxımdan ABŞ indi bu məsələləri elə həll etsin ki, nə İranın nüvə silahına “əli çatsın”, nə də Suriya kimyəvi silahla İsraili vura bilsin. 

- Bu olaylarda məyusedici amillərdən biri azərbaycanlıların Suriyada döyüşməsidir, torpağımızın işğal altında olduğu zamanda...

- Mən bunların həqiqət olub-olmadığını bilmirəm, ona görə heç bir şərh vermək istəmirəm. 

- Ancaq telekanallar şəkillərini və videolarını göstərir...

- Telekanallar o qədər şəkil göstərib ki, bunların hamısı həqiqətə uyğun olmayıb. Açığı deyirəm, bu məsələni bilmirəm.

- Məsələ ondadır ki, ölənlərin valideynləri də mətbuatda danışıb...

- Bilirsiniz, artıq SSRİ yoxdur, sərhədlər açıqdır, azərbaycanlılar öz torpaqlarının işğaldan azad olunması uğrunda müharibə edə bilmirsə, gedib başqa yerlərdə döyüşürlər. Ukrayınlar Çeçenistanda Rusiyanın əleyhinə müharibə aparırdılar. Bütün bunlar SSRİ-nin çökməsindən sonra yeni reallıqlardır, yadınıza gəlirmi, əfqanlar gəlib bizimlə birgə ermənilərə qarşı müharibə aparırdılar. Ona görə baş verənlərə normal baxın. 

- Bəs hakimiyyətin bunlara münasibəti necə olmalıdır?- Hakimiyyət nə etməlidir, iqtidarın bu məsələlərə aidiyyatı yoxdur axı. mən Vəfa Quluzadə olaraq təyyarəyə bilet alıb gedirəm Türkiyəyə, oradan da Suriyaya. Bilirsiniz, malı mala qatmayın. Azərbaycan hakimiyyətinin bu məsələyə heç bir dəxli yoxdur.  

-Amma orada ölənlər Azərbaycan vətəndaşıdır...

- Nə etsin hakimiyyət? Bir daha deyirəm, mən Vəfa Quluzadə olaraq Suriyaya döyüşməyə getsəm, kim mane ola biləcək? Heç kim!