Bir çox mərkəzi və yerli icra hakimiyyətlərində hələ də İctimai Şuralar yaradılmayıb. 

İdarəetmədə vətəndaşların iştirakı və ictimai nəzarətin gücləndirilməsi məsələləri son illər prioritet olmağa başlayıb. Xüsusilə 1 iyun 2014-cü ildən qüvvəyə minmiş “İctimai iştirakçılıq haqqında” qanun ictimai iştirakçılığın perspektiv inkişafı üçün mühüm əhəmiyyətə malik oldu. Qanun iştirakçılığın müxtəlif formalarını müəyyən etsə də, praktikada əsasən İctimai Şuralar formasından daha çox istifadə edilir.

İctimai şura ”“ sözügedən qanunda nəzərdə tutulmuş məqsədlərin həyata keçirilməsi üçün mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının və yerli özünüidarəetmə orqanlarının yanında yaradılan məşvərətçi qurumdur. 

İctimai Şuraların tərkibi və səlahiyyətləri həmin qurumlardan gözləntirləri də artırıb. İctimai Şuralarla bağlı məsələ eyni zamanda Açıq Hökumətin Təşviqinə dair 2016-2018-ci illər üçün Milli Fəaliyyət Planına da daxil edilib. Planda mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarının İctimai Şuraların tərkibi və fəaliyyəti ilə bağlı rəsmi internet resurslarında ayrıca bölmələr yaratmalı və məlumatların mütəmadi yeniləmələri vəzifələri nəzərdə tutulub. Eyni zamanda planda 2016-2018-ci illərdə yeni İctimai Şuraların yaradılması ümumi şəkildə nəzərdə tutulub. 

Yalnız 2 mərkəzi icra hakimiyyətinin...

Hazırda İctimai Şura fəaliyyət göstərən altı mərkəzi icra hakimiyyəti orqanından yalnız Ədliyyə Nazirliyinin və Dövlət Miqrasiya Xidmətinin veb-saytlarında bu qurumlar haqqında bölmələr yaradılıb və müəyyən məlumatlar yerləşdirilib. İctimai Şuraların olduğu digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının saytlarında isə müvafiq bölmələr yaradılmayıb. Yerli icra hakimiyyətlərindən isə, beş rayonun ”“ Binəqədi, Nərimanov, İsmayıllı, Qəbələ və Xocavənd rayonlarının veb-səhifələrndə İctimai Şuralara dair alt-bölmələr yaradılıb ki, burada da əsasən seçkilərin keçirilməsi üçün komissiyanın yaradılması üzrə icra başçılarının sərəncamlarından və müvafiq normativ-hüquqi aktlardan başqa digər məlumatlara rast gəlinmir.

Qanun, istərsə də qanunun tətbiqi barədə prezidentinn 16 yanvar 2014-cü il fərmanı İctimai Şuraların yaradılması ilə bağlı vaxt çərçivəsi müəyyən etməyib. Qanunvericilik icra hakimiyyəti orqanlarına İctimai Şuraları yaratmaqda tam sərbəstlik verir və yaradıb-yaradılmamasını icra orqanlarının iradəsinə bağlayır. 

Gecikmənin 5 səbəbi 

İqtisadi Tədqiqatlar Mərkəzinin (İTM-nin) rəhbəri, iqtisadçı ekspert Qalib Toğrulun Şuraların yaradılmasının ləngiməsindən danışıb: “İctimai Şuraların yaradılması ilə bağlı qərar vermək səlahiyyəti mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanlarındadır. Ona görə də vətəndaş cəmiyyəti Şuraların yaradılması ilə bağlı heç bir təşəbbüs göstərə bilmir. Bunda başqa, vətəndaş cəmiyyətinin zəif olması da prosesi yavaşladıb. 2014-ci ildən vətəndaş cəmiyyətinin fəaliyyətinə müdaxilələr edilməsi, qanunvericilik məhdudiyyətlərinin qoyulması, maliyyə mənbələrindən məhrum edilməsi İctimai Şuraların yaradılmasında və fəaliyyətində mühüm rol oynamalı olan vətəndaş cəmiyyətini demək olar ki, sıradan çıxarıb”.

Siyahı bəlli deyil 

 

Ekspert əlavə edir ki, yanında İctimai Şura yaradılacaq mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının siyahısı hələki təsdiq edilməyib: “İctimai iştirakçılıqla bağlı qanunvericiliyin pozulmasına görə inzibati məsuliyyəti müəyyən edən qanun qəbul edilməyib. Yerli icra hakimiyyəti orqanlarında Açıq Hökumət Təşəbbüsü, ictimai iştirakçılıq və İctimai Şuralarla bağlı təsəvvürün olmaması səbəblərin başında gəlir”. 

Ekspert də deyir ki, Şuralar haqqında interet resurslarda informasiyaların olmaması ciddi problemdir: “Və bu Şuraların heç biri müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq yaradılmayıb. Hamısı təyinat əsasında formalaşan İctimai Şuralardır. Belə ictimai şuraların fəaliyyəti haqqında internetdə məlumat olsa nə dəyişəcək ki?! Təbii ki, qanunvericilik tələb edir ki, saytda ayrıca menyu yaradılsın və məlumatlar ora yerləşdirilsin. Ancaq əvvəlcə İctimai Şuraların qanunvericiliyə zidd olmadan yaradılması təmin edilməlidir. Sonra bu kimi texniki məsələlərə baxmaq olar”.

“Ümumi məlumat səviyyəsinin aşağı olması...”

İctimai Şuraların vəziyyəti ilə bağlı araşdırma aparan hüquqşünas Mirəli Hüseynov ilk olaraq deyir ki, QHT təmsilçilərinin bu qurumlar haqqında qanunvericilik və praktik baxımdan məlumatlılıq səviyyəsi qənaətbəxş deyil: “Xüsusilə də, informasiyaya çıxış imkanları və texniki resursları geniş olan, ictimai problemlərə peşəkarlıqla yanaşmaq təcrübəsi qazanmış QHT-lərin məlumatlılıq səviyyəsinin aşağı olması mənfi hal kimi qiymətləndirilir. İctimai Şuralar haqqında ümumi məlumat səviyyəsinin aşağı olması, həm də onların funksional fəaliyyəti barədə də məlumatların zəif olmasına gətirib çıxarıb. Fəaliyyətdə olan İctimai Şuralardan Ədliyyə Nazirliyi və Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə Nazirliyi istisna olmaqla digər qurumların fəaliyyəti barədə də məlumatlar xeyli məhduddur”.

“Yubanma müşahidə edilir”

M.Hüseynov bildirir ki, İctimai Şuraların yaradılmasında yubanma müşahidə edilir: “Ali dövlət qurumlarının göstərişlərinə aşağı qurumların ləng reaksiyası təəssüf doğurmaqla yanaşı, bir sıra neqativ mənzərəni də qabarıq göstərir. Xüsusilə də, müvafiq dövlət orqanlarının öz fəaliyyətlərinə ictimai nəzarəti arzulamadıqları çox açıq təzahür edir. Şuraların yaradılmaması üzrə məsuliyyətin müəyyən edilməməsi, konkret vaxt çərçivəsinin olmaması belə qurumlara əlavə imkanlar açır. Faktiki olaraq İctimai Şuraların aydın səlahiyyət çərçivəsi və müstəqilliyi olmasa da, müvafiq qurumlar onun yaradılmasına olduqca etinasızlıq göstərirlər. Praktika göstərir ki, müvafiq qurumlar bu istiqamətdə qanunvericiliyin tələblərinə əməl etməkdə maraqlı deyillər”.

Onun fikrincə, ictimai nəzarətin səmərəliliyini artırmaq məqsədilə İctimai Şuraların mütəmadi olaraq ictimaiyyətə yazılı hesabat verməsi, əldə etdikləri bilgilərin, gördükləri işlərin açıq müzakirəsini təşkil etməsi QHT-lərlə yanaşı, vətəndaşların da diqqətini cəlb edər: “İctimai Şuraların səmərəli fəaliyyət göstərməsi, qarşıya qoyulan məqsədlərə nail olması və real nəticələr əldə etməsi üçün onların tam müstəqilliyi və şəffaflığı təmin edilməlidir. Müvafiq icra qurumlarının şəffaflığa və müstəqilliyə mane olan bütün neqativ müdaxilələri qanunvericilik qaydasında aradan qaldırılmalıdır”.