Dahi rus şairi Aleksandr Sergeyeviç Puşkin 1837-ci ilin bu günü fevralın 1-də öz vəsiyyəti ilə anasının yatdığı Pskov quberniyasındakı malikanəsinin yaxınlığında olan Svyatoqorsk monastırında dəfn olundu. Dahi şairin belə tez qurban verilməsi haqda hələ də açılmayan faktlar var. 

Moderator.az Puşkin haqqında hazırlanmış yazını təqdim edir: 

Puşkin Natalya Nikolayevna Qonçarova ilə evlənəndən sonra Peterburqda olduqca zəngin yaşayırdı və kübarların hamısı ilə demək olar ki, dostluğunu davam etdirirdi. Onun evinə tez-tez gələnlər arasında Kavalerqard polkunun zabiti, baron Dantes deyilən bir nəfər də var idi. 

Danzas 1834-cü ildə Puşkinlə birlikdə Dumanın evində nahar vaxtı Danteslə tanış olur. Nahar zamanı Dantez ümumi stol arxasında Puşkinlə yanaşı oturmuşdu. Danzasın dediyinə görə, ucaboylu və zahirən yaraşıqlı olan Dantes heç də ağılsız deyildi və ala-babat təhsili olmasına baxmayaraq, ilk baxışdan hamının xoşuna gəlməyi bacarırdı. Bu bacarıq onda anadangəlmə idi. 

Bu keyfiyyət aşağıda görəcəyimiz kimi mərhum Çar Nikolay Pavloviçin və arvadı Aleksandra Fyodorovnanın ona lütfkarlıq göstərməsinə səbəb olmuşdu. Baron Dantes mənşəcə irlandiyalı olsa da, fransız təbəəliyini qəbul etmişdi. Hələ Fransada hərbi qulluqda olarkən Birinci Napoleon onun atasına baron ləqəbi vermişdi. Çoxlu zəmanət məktubu toplayan gənc Dantes hərbi qulluğa girmək üçün Rusiyaya gəlmişdi. Bu məktublardan biri də imperatorun mərhum arvadının xüsusi rəğbətini qazanmış qranfiya Fikolmona yazılmışdı. Dantes Rusiyada ilk müvəffəqiyyətlərinə görə məhz bu qadına borcludur. Fikelmon təşkil edildiyi gecələrin birində onu çarın arvadına təqdim edir. Dantesin xoşbəxtliyi onda idi ki, o, çarın arvadının da xoşuna gəlir. Xoş bir təsadüf Dantesin mərhum imperator Nikolay Pavloviçə təqdim edilməsinə əlverişli şərait yaradır. İmperator Danteslə söhbətə başlayır və Dantes fürsətdən istifadə edib rus ordusunda xidmətə girmək üçün imperatordan icazə istəyir. İmperator Dantesin istəyinə icazə verir. Dantesin imparatorun polkunda xidmət etməsi əlverişli idi. Dantes imtahandan pis çıxsa da, Kavalerqard polkuna birbaşa zabit götürüldü.  Onun kasıblığını nəzərə alaraq imperator şəxsən öz hesabından Dantesə illik məvacib təyin etdi. Bu barədə isə heç kimə məlumat verilməmişdi. 

Hamının rəğbətini qazanmağı bacaran Dantes o zaman Peterburqda Hollandiyanın diplomatik nümayəndəsi sayılan çox dövlətli baron Gekkerenin məhəbbətini elə qazandı ki, baron sonsuz olduğu üçün onu oğulluğa götürür. Özü də bir şərtlə ki, Dantes onun soy adını qəbul etməlidir. 

Dantes çox yaxşı hörmət qazanmışdı. Danzasın fikrincə irad tutulası yüngüllüyü, bir də qadınlarla münasibətdə naliyyətləri ilə lovğalanmaq kimi zəif cəhəti olmasaydı, Dantes buna layiq idi. Amma Konstantin Karloviç cənab Gekkeren haqqında o qədər də yaxşı fikirdə deyildi; onun dediyinə görə baron olduqca əxlaqsız adam idi. Bu adamların hər ikisinin Puşkinin ölümündə payları olub. Həm Dantes, həm də baron Gekkeren kübarlara məxsus həyat sürürdülər. 

1835-1836-cı illərdə  onlar Puşkinin, Karamzinin və knyaz Vyazemskinin evlərinə gəlib-gedirdilər. Onlar özlərini burada öz evlərindəki kimi sərbəst hiss edirdilər. Lakin mineral su mənbələri yaxınlığında keçirilmiş bir və ya iki baldan (Puşkinin arvadı və Dantes həmin ballarda iştirak etmişdilər) sonra Peterburqda belə bir şayiə yayıldı ki, Dantes Puşkinin arvadına pərəstişkarlıq edir.  Bu şayiələr Puşkinin özünə də çatır və o, Dantesi bir daha evinə qoymur. Bundan sonra Puşkin fransız dilində yazılmış bir neçə nalayiq və ədəbsiz məktub alır. Bütün bu məktublar bir-birinin eyni olur. Xəttlərin oxşarlığına görə Puşkin belə hesab edir ki, məktubların müəllifi baron Gekkeren atadır və bu haqda qraf Benkeddorfa da yazmır. Puşkinin ölümündən sonra bir çoxları knyaz Qaqarindən şübhələnirdilər. İndi isə onunla bir vaxtda yaşamış knyaz Pyotr Vladimiroviç Dolqorukovdan şübhələnməyə başlamışlar. (Danzas deyir ki, əgər bu məktublar olmasaydı, Puşkinlə Dantes arasında heç bir hadisə baş verməyəcəkdi). 

Knyaz Qaqarinin məktubların müəllifi olmasına səbəb o idi ki, imzasız məktubların formatı ilə onun kağızlarının formatı eynilik təşkil edirdi. Lakin hələ xaricdə olarkən Qaqarin etiraf etmişdi ki, məktublar onun kağızlarında yazılıb. Ancaq məktubların müəllifi o, yox, Pyotr Vladimiroviç Dolqorukovdur. 

Dantesin Puşkinin evində qəbul edilməməsi iyrənc intiriqalara son qoymadı. (Danzas deyir ki, Puşkin Dantesi evinə baraxmadıqdan sonra Dantes onun arvadına bir neçə dəfə məktublar yazmışdı. Natalya Nikolayevna bu məktubların hamısını ərinə göstərir). 

Bütün bunlar Puşkini məcbur etdi ki, o, Danteslə haqq-hesab çəksin. O, baş qərargahın zabiti Klementi Osipoviç Rossetin vasitəsi ilə Dantesə çağırış göndərir. Puşkinin çağırışını qəbul edən Dantes ondan iki həftəlik vaxt istəyir. Bununla belə Jukovski, knyaz Vyazemski və baron Gekkeren da bu çağırışdan xəbərdar idilər və onlar çalışırdılar ki, bu duelin qarşısını alsınlar. Gekkeren Jukovskiyə bildirir ki, onun oğlunun Puşkinin arvadına pərəstişkarlıq etməsi barədə heç bir əsas yoxdu və bu yayılanlar şayiədir. Əslində Dantes Puşkinin baldızı Katerina Nikolayevna ilə evlənmək niyyətindədir. Bu niyyətlə Puşkinin yanında olan Jukovski baron Gekkerenə məsləhət görürü ki, əgər bu intiriqalara son qoymaq istəyirsə, onda Dantes Puşkinin baldızına tezliklə elçi göndərməlidir. Dantes Jukovskinin məsləhətindən sonra ertəsi gün Qonçarovaya elçi göndərir və onların 1836-cı ilin qışında toyları olur. 

Bütün bunlara baxmayaraq Puşkin arvadı ilə yenə səmimi münasibətdə idi, və arvadına inanaraq onu heç bir şeydə təqsirli bilmirdi. Amma arvadına atılan iyrənc böhtanlara görə Puşkin çox məyus idi. O, hələ də Dantesə nifrət edir və baldızı ilə evlənməsinə baxmayaraq onunla barışmaq niyyəti yox idi. Onu bir neçə dəfə Danteslə barışdırmaq istəsələr də, bu mümkün olmamışdı. Dantesdən fərqli olaraq Puşkin öz baldızı ilə yenə əvvəlki kimi səmimi münasibətdə idi. O, nişanlanmağı münasibəti ilə baldızı Katerina Nikolayevna Qonçarovanı təbrik də etmişdi. Dantes özü Puşkinlə barışmaq üçün şairə məktub yazır. Məktubu alan Puşkin onu oxumadan geri qaytarmaq üçün baron Gekkerenə verir. Gekkeren cavabında məktub Puşkinə yazıldığı üçün onu qəbul edə bilməyəcəyini bildirir. Özündən çıxan Puşkin məktubu Gekkerenin üzünə çırparaq qışqırır: “Sən onu götürəcəksən, əclaf!” Bu əhvalatdan sonra Gekkeren Puşkinin qəti əleyhidarlarından birinə çevrilir və Peterburqun kübar cəmiyyətində iki dəstə yaranır. Onlardan biri Puşkini, digəri isə Dantes və Gekkereni müdafiə edir.   

Bütün bu hadisələrin xoşagəlməz olduğunu görən Natalya Nikolayevna Puşkinə məsləhət görür ki, müvvəqəti olaraq Peterburqdan başqa yerə köçsünlər. Lakin bununla razılaşmayan Puşkin buna baqşa yolla son qoymağı qarşısına məqsəd qoyur. O, baron Gekkerenə sərt ifadələrlə dolu məktub yazır. Həmin məktub şairin duelə çıxmasına zəmin yaradır. Belə ki, Gekkeren bu məktubu alan kimi məsləhət üçün qraf Straqanovun yanına qaçır. Məktubu oxuyan qraf məsləhət görür ki, onun oğlu Dantes Pişkini duelə çağırsın. Çünki bu cür təhqir edici ifadələr yalnız duellə nəticələnməli idi. Baron Gekkeren Puşkinə yazdığı cavab məktubunda bildirir ki, oğlu sekundantını onun yanına göndərəcəkdir. O zaman fransız səfirliyində qulluq edən Arşiak Dantesdən duelə çağırış məktubu gətirir. 

Duel 1837-ci il yanvarın 27-də saat 5 radələrində Qara çayın sahilində, Komendant bağının yanında təşkil olunur. Hər şey hazır idi. Dantes və Puşkin yerlərini tuturlar. Tapançalar onlara verilir. Danzas şlyapasını yellədərək işarə verəndən sonra rəqiblər üz-üzə gəlir. Puşkin birinci olaraq səddə yaxınlaşır və silahını tuşlayır. Bu zaman səddə bir addım qalmış Dantes atəş açır. Ağır yaralanan Puşkin Danzasın şineli üstünə yıxılır. Sekundantlar ona tərəf qaçırlar. Bu zaman Dantes də ona yaxınlaşmaq isdətikdə, Puşkin deyir: “Dayanın, atəş açmaq üçün mənim hələ kifayət qədər gücüm var”. Puşkin dikələrək atəş açır və Dantes yıxılır. Puşkin əhsən!-deyə qışqıraraq silahını kənara atır. Dueldə Puşkin qarın nahiyyəsindən ağır güllə yarası alır. Güllə Puşkinin çanaq sümüyünü çanaqla birləşən yerdən parçalayıb içəri girir. Dantesin isə güllə döşünü cızaraq əlini yaralayır. 

Puşkini ağır vəziyyətə evinə gətirirlər. Puşkin həkimlərdən xahiş edir ki, onun yaşayıb-yaşamayacağını dəqiq özünə desinlər. Elə də olur. Həkimlər Puşkinə onun yaşamaq ehtimalının çox az olduğunu deyirlər. Yanvarın 28-də Puşkin ailəsi ilə vidalaşmaq üçün onları otağına çağrır. Bu neçə günü Puşkinin evinin önündə böyük insan izdihamı olur. Hamı onun səhhəti ilə maraqlanır. Ölümün son anına qədər o, huşunu itirmir. Ölməmişdən bir az əvvəl o, sarı böyürtkən istəyir. Böyürtkən gətiriləndən sonra Puşkin deyir ki, məni həyat yoldaşım öz əli ilə yedirdsin. Həyat yoldaşı otaqdan çıxandan sonra Puşkin kitab rəflərinə baxaraq pıçıldı ilə “Əlvida, əlvida, əlvida”-deyərək gözlərini bu dünyaya əbədi yumur. 

Pişkinin mənzilində adam əlindən iynə atsan yerə düşməzdi. Puşkinin meyidi iki gün evində qalır. Yanvarın 30-dan 31-nə keçən gecə Puşkinin cənazəsini Pridvornı-konyuşenni kilsəsinə aparırlar. Puşkin anasının dəfn edildiyi Pskov quberniyasındakı malikanəsinin yaxınlığında olan Svyatoqorsk monastırında dəfn olunmağını vəsiyyət etdiyinə görə fevralın 1-də dahi şair adı çəkilən məzarlıqda dəfn edilir. Puşkinin tabutunu müşayiət etmək A.İ.Tugenevə həvalə edilir. O, tabutu məzarlığa qədər müşayiət edir. 

Qeyd edək ki, yazı  "Məhəbbət işığında" kitabında yer almış K.K.Danzasın məqaləsi əsasında hazırlanıb.