15 iyul Türkiyədə baş verən dövlət çevrilişinə cəhddə ilk gündən hər kəsi düşündürən suallardan  biri də budur: Türkiyə təhlükəsizlik xidməti, yəni MİT çevriliş haqqında nədən dövlət rəhbərlərini zamanında məlumatlandırmayıb?  

Bilməyibsə çox pis, bilib deməyibsə, daha pis. Dövlət başçısı çevriliş barədə ilk məlumatı yeznəsindən, baş nazir dost - tanışından, həyat yoldaşından eşitdiklərini dəfələrlə media qarşısında dilə gətirərək bu hadisələrdə MİT - in zəifliyini xüsusi vurğulayırlar. Doğrudan da  Türk Silahlı Qüvvətlərində bu qədər hərəkətlənmədən, bu qədər insanın cəlb olduğu bir əməliyyat hazırlığından MİT niyə xəbər tutmasın? İnandırıcı görsənmir. Və əgər məlumatlı olubsa nədən dövlət başçısına xəbər verilməsin? Türkiyə təhlükəsizlik təşkilatının başında dayanan Hakan Fidan Türkiyə siyasətinin ciddi fiqurlarından biridi. Oxucuya bir qədər Hakan Fidan haqqında bilgilər verməklə onun keçdiyi yola qısa nəzər salmağı faydalı hesab edirik...

 

48 yaşlı Hakan Fidan 2010-cu ildən Türkiyə MİT-nə rəhbərlik edir. Əvvəllər Türk Silahlı Qüvvətlərinin quru qoşunları komandanlığında zabit kimi fəaliyyətə başlayan H.Fidan orduda xidmət edərkən də həmişə kəşfiyyat xəttilə xaricdə müəyyən vəzifələrdə çalışıb. 2009-cu ildə PKK rəhbərləriylə Ərdoğanın tapşırığıyla Osloda danışıqlar aparıb. Xarakterindəki sərtlik və çeviklik, elmi fəaliyyəti ( Hakan Fidan doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib, universitetlərdə də paralel olaraq dərs deyir) dünya təhlükəsizlik sistemi və Türkiyə xarici siyasətinə dair akademik işləri onu Ərdoğanın yanında nüfuz sahibi etmiş, MİT müstəşarı Əmrə Tanerin müavini vəzifəsinə yüksəltmişdir. 

Çox qısa bir müddətdən sonra Ərdoğanın təklifiylə Ə.Taner növbəti MİT müstəşarı kimi Hakan Fidanı o vaxtkı dövlət başçısı A.Gülə təqdim etmiş və 27 may 2010 ”“ cu ildən MİT-in rəhbəri kimi fəaliyyət göstərir. Ərdoğan H.Fidanı “sirr küpü” kimi təqdim edib özünə yaxın bir şəxs olduğuyla fəxr etsə də AKP kuluarlarında onun keçmiş baş nazir Ə. Davutoğluyla daha yaxın olması hər zaman müzakirə mövzusu olub. Ötən ilki parlament seçkilərində gözlənilmədən H.Fidanın istefa verib AKP siyahısında seçkilərə qatılmaq istəyi də birmənalı qarşılanmayıb, etiraz edildikdən sonra Ərdoğanın həm H.Fidana, həm də Davudoğluna münasibətində sərinlik yaranmışdı.. 

15 iyul hərbi çevrilişə cəhd barədə Ərdoğandan əvvəl Davudoğluna və A.Gülə H.Fidan tərəfindən məlumat verilməsi və hər kəsdən öncə onların meydanlarda görünməsi də Türkiyə mediasının müzakirə etdiyi məsələlərdən biridi. Dünən R. T. Ərdoğanın və B.Yıldırımın MİT-in zəifliyini bir neçə dəfə media önündə, xalqa müraciətdə səsləndirməsindən belə ehtimal etmək olar ki, Hakan Fidanın “sayılı günləri”qalıb. İki gün əvvəl Ərdoğanın Hakan Fidanla iki saatlıq kritik görüşündə çox güman ki, sonuncunun istefa məsələsi gündəmə gəlib. H.Fidan və digər MİT görəvliləri öz sükutlarıyla dolaysıyla çevrilişə dəstək vermiş ola  bilərlərmi? Hadisələr başlayan zamanda Ərdoğanın “MİT müstəşarını aradım, bula bilmədim” deməsində həqiqət varmı, yoxsa Davudoğlu ”“Fidan yaxınlığının heyfi indiki durumda fürsət kimi dəyərləndirilir? Türkiyə siyasəti hər zaman mürəkkəb, siyasiləri də mürəkkəb oyunçular olduğundan birmənalı qərar vermək çətindir. MİT rəhbərinin azad ediləcəyi təqdirdə başqa vəzifəylə-çox güman ki, diplomatik işlə təmin ediləcəyi mümkün görünür, çünki Davudoğlunun Baş Bakanlığında H.Fidanın ABŞ-a səfir göndərilməsi vaxtilə müzakirə olunub.         

 

MİT rəhbərliyinin 15 iyulda günorta saatlarında genel kurmay(baş qərargah) başkanı Hulusi Akara çevriliş barədə məlumat verdiyi, sonra da diyanət işləri bakanıyla gedib nahar etdiyi barədə də (məşhur “bir kısmat çörək yeməyə getdim” kimi bir şey) Türkiyə mediası suallar yağdırır: nədən dövlət başçısına da deyilməyib?

Bir məsələni qeyd edək ki, Türkiyə tarixindəki hərbi çevrilişlər barədə öncədən MİT məlumatlı olsa da bir qayda olaraq hökumət rəhbərlərinə məlumat vermək yasaq hesab edilib. Bəlkə keçmişdəki yazılmamış qanuna indi də əməl olunub? Ərdoğanın idarəetmə sistemi, prinsipləri nəinki Türkiyə daxilində, onun hüdudlarından kənarda da hamı tərəfindən birmənalı qarşılanmayıb, narazı olanlar da kifayət qədərdir. Bu narazıların içində MİT səlahiyyət sahiblərinin də olması istisna deyil. 

15 iyul dövlət çevrilişinə cəhdin xeyli görünməyən tərəfləri var və tezliklə, ən azı Ərdoğanın hakimiyyətdə olduğu dövrdə görünməyən tərəflərin hamısının  açıqlanacağı çətin ki, baş tutsun. Əsl həqiqətin üzə çıxmasının yaxın, bir az da uzaq zamana, bəzi siyasi fiqurların gözlənilməz açıqlamalarına ehtiyacı var. Hakan Fidan, MİT məsələlərinin də tezliklə çözülməsi ehtimal olunmur və hesab edirik ki, bulanıq suların durulması əvvəl-axır baş verəcək və kimin hansı rolu oynadığı məlum olacaq.

Yeri gəlmişkən, dünən Türkiyə telekanallarına müsahibə verən baş nazir Binəli Yıldırım iyulun 28-də Türkiyə Cümhuriyyətinin Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə toplantısının ilk dəfə Çankaya köşkündə keçiriləcəyini və Hakan Fidanla Hulusi Akarın da məsələsinin müzakirə predmeti olacağını bildirib. Gözləmək olar ki, adıçəkilən şəxslər üçün 28 iyul həyatlarının ən çətin günlərindən biri və bəlkə də birincisi olacaq, bir sözlə, gələcək aqibətləri məhz həmin gün masaya yatırılacaq, "tamammı, davammı" sualına cavab veriləcək...