İqtisadçı ekspert Elçin Qurbanov hökumətin antiböhran tədbirləri barədə məqalə yazıb. Məqalədə həyata keçirilən iqtisadi islahatların ləng aparıldığını nəzərə çatdıran ekspert bir sıra səmərəli təkliflər də irəli sürüb. 

Elçin Qurbanovun mülahizələrini Moderator.az oxucularına təqdim edirik:

"Proqnozlaşdırılan iqtisadi böhran və hökumətin qabaqlayıcı antiböhran layihəsinin olmaması cəmiyyətdə haqlı narahatlıq doğurur. İqtisadiyyatın neft amilindən asılılığı bu xammalın ixracının da dünya iqtisadi imperiyasının iradəsi ilə tənzimləndiyi  həmişəki kimi real fakt olaraq  qalmaqdadır. 

Azərbaycan qəbul etməlidir ki, bazarın sementasiya elementlərindən sayılan davamlılıq indiki dövrdə etibarlı deyil. Artıq iqtisadi maraqlardan daha ön planda dayanan siyasi maraqlar xalqların taleyini həll edir. Ölkədə çox ləng, həmçinin qeyri-peşəkar səviyyədə həyata keçirilən islahatların mahiyyətində yersiz arxayınlıq və hərəkətsizlik müşahidə olunur. İsrafçılığın qarşısı yetərincə alına bilmir. Heç bir xəbərdarlıq sanki iqtidar sahiblərini yuxudan oyandırmaq gücündə deyil. Əksinə, zaman keçdikcə yuxu daha da dərinləşir.

Halbuki, Azərbaycan qeyri-neft resursları ilə də zəngindir. Amma investisiya mühiti əlverişli olmadığından bu mühit nə xarici, nə də yerli investorların maraqlarını stimullaşdırmır , əksinə, bürokratiya və monopoliya yaradır. Reallıq  onu göstərir ki, hökumət  ölkədən valyuta çıxışını maksimum səviyyədə qarşısını almaqla iqtisadi sabitliyə nail olmaq istəyir. Fəqət belə xəstə proteksionizm prinsiplərinin təcəssümü ölkədə iqtisadi aktivliyi və məcmu tələbi kəskin şəkildə azaldır. Bu neoklassik iqtisadi tədbir forması yalnız  milli istehsalın hesabına dövlət xəzinəsinə daxilolmalar artdığına görə dövlət onun inkişaf etməsində maraqlı olmağa və milli istehsalı xarici rəqabətdən qorumaq məqsədilə həyata keçirə bilər.

Eyni zamanda paralel olaraq istehsalı subsidiyalaşdırmaq başlıca hədəflərdən biri kimi qəbul olunur. Razılaşmaq olar ki, homogen məhsulların istehsalında tələb indeksini aşan əmtəə növlərinin idxalının məhdudlaşdırılması mümkündür. Amma yerli  istehsal tələbi ödəmirsə, yaradılan məhdudiyyət inhisarçılıq institutunu təkmilləşdirir. Bu gün minlərlə sahibkarlar demək olar ki, fəaliyyətsizdirlər. Gömrük məhdudiyyətləri ( rüsum və vergiləri) zəruri idxalı da tamamilə iflic edib. Tələb və təklif arasında ciddi zidiyyətlər yaranıb. 

Xatırladım ki, Gömrük tarifi haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun Maddə 6. (Xüsusi, antidempinq və kompensasiya rüsumları) ; 6.2.1. bəndində; mallar gömrük ərazisinə eyni malların yerli istehsalçılarına ziyan vuran və ya ziyan vura biləcək kəmiyyətdə və şərtlərlə gətirildikdə, müdafiə tədbiri kimi tətbiq oluna bilər. Nəzərə alsaq ki, yerli istehsal istehlak ehtiyaclarını qarşılamır, onda süni qiymət artımı və inhisarçılıq qaçılmaz olur.

Yuxarıdakıları nəzərə alaraq, təklif edirəm:

Azərbaycan Respublikasının hüdudlarından  kənarda fəaliyyət göstərən rezidentlərə  (müəsisələr)  vergi güzəştlərinin tətbiq edilməsi ( Vergi Məcəlləsi: Maddə 127. Xarici ölkədə ödənilən verginin nəzərə alınması), ixracın stimullaşdırılması üçün gömrük rəsmiləşdirməsi rüsumundan başqa digər ödənişlərdən tamamilə azad edilməsi, valyuta təhlükəsizliyinin təminatı məqsədilə idxal əməliyyatlarını həyata keçirən sahibkarların ixracla paralel əməliyyatlar aparmasının tövsiyə edilməsi və bu sahədə  maarifləndirmə işlərinin aparılması, mal dövriyyəsində barter üsullarına üstünlük verilməsi kimi sistemli təşviqat tədbirləri həyata keçirilməlidir.

Hələlik istehsalı və  ixracı stimullaşdırmaq əsas hədəflərdən biri kimi götürülməli, gözlənilən  valyuta böhranının neytrallaşdırılması üçün ixrac və idxalı tarazlaşdıran yeni normalar müəyyən edilməlidir.

Fins.az Maliyyə Nazirliyinin saytında dərc olunmuş "Vətəndaşın büdcə bələdçisi" kitabına istinadla bildirdiyi məlumatda bu il ölkə iqtisadiyyatına 19,9 milyard manat  investisiya yönəldiləcəyi bildirilmişdir. Məlumatda, o da  bildirilir ki, daxili investisiyaların ümumi investisiyalardakı xüsusi çəkisi 34,8 faiz, xarici investisiyaların payı isə 65,2 faiz həddində gözlənilir.

Cəlb edilən investisiyaların 40,3 faizinin qeyri-neft sektoruna yönəldilməsi də proqnozlaşdırılır ki, bu da qeyri-neft sektorunun inkişafına xidmət edəcək. 2016-cı ildə dövlət investisiyaları 6,5 milyard manat olmaqla ümumi investisiyaların 32,7 faizini təşkil edəcəyi bildirilir. Doğrusu,  qeyri- neft  sektoruna  yönəldiləcək  xarici  investisiyanın  həqiqi mənbələri  mənim  üçün çox  qaranlıq  və maraqlıdır.

Mənə  elə gəlir ki, ölkədən kənarlaşan  vəsaitlərin  fərqli  formada  ölkə  iqtisadiyyatına  dönüş  prosesi başlayır. Bu da, yəqin ki,  ölkədə  həm  əlverişli  iqtisadi  mühitin  , həm də  iqtisadi aktivliyin  olması atmosferini yaratmalıdır.

Amma qaranlıq və yaxud aydın olmasına baxmayaraq , planlaşdırılan bu tədbirlər pozitiv gözləntilərdir. Hesab edirəm ki, gözləntilər də planlı, eyni zamanda Azərbaycan ictimaətinə  açıq  və  şəfaf  şəkildə həyata  keçiriləcək.

 Elçin Qurbanov"