Son vaxtlar banklardan kredit borcunu ödəyə bilməyən vətəndaşlara hədə xarakterli zənglər edilir. Zəng edən bank əməkdaşları bildirirlər ki, borclarını ödəmikləri təqdirdə iş yerlərinə şikayət olunacaq. Hazırda rəsmi iş yeri olmayan borcluları həbs edilməklə hədələyirlər. Bəs görəsən bankaların belə zəngləri hüquqi müstəviyə nə qədər uyğundur?

Moderator.az məsələyə hüquqşünas, "Konstitusiya" Araşdırmalar Fondunun prezidenti Əliməmməd Nuriyevlə aydınlıq gətirməyə çalışıb.

Ə.Nuriyev bildirib ki, bankla müştəri məsələləri hər zaman müəyyən problemlərlə müşayiət olunub: “Xüsusilə də müştərilər tərəfindən borcun vaxtında qaytarılmaması, faizlərin ödənilməməsi məsələlərində. Çox təəssüf ki, Azərbaycan bankları daha çox kreditlər hesabına fəaliyyət göstərirlər, ancaq digər formalardan istifadə etməklə də daha çox gəlir əldə edə bilərlər. Banklar təkcə vətəndaşlara verilən kreditlər hesabına fəaliyyət göstərməməlidir, bu, bankların gəlir gətirən sahələrindən biri olmalıdır ancaq. Çox təəssüf ki, banklarımız bu tip primitiv fəaliyyətlə məşğuldurlar, bu da bankla vətəndaş arasında problemlərin yaramasına səbəb olur. Xüsusilə də ikinci devalvasiyadan sonra banklarla müştərilər arasında problemlər getdikcə dərinləşdi. Müştərinin kreditini ödəyə bilmək imkanları məhdudlaşdı. Digər tərəfdən dolların məzəznnəsi manata nisbətən daha da möhkəmləndi. Çox təəssüf ki,  müştərilərin əksəriyyəti krediti dollarla götürdüyü üçün bugünkü məzənnəyə uyğun ödəməyə məcbur olduğundan kreditləri qaytarmaq imkanları məhdudlaşdı. Belə olan halda da banklar çalışacaqlar ki, müştərilər kreditləri geri qaytarsınlar. Buna görə də müştərilərə müxtəlif zənglər ola bilər".

Hüquqqşünas daha sonra qeyd edib ki, bankların müştərilərə hədə-qorxu gəlməyə ixtiyarı yoxdur: “Bankdan gələn zəngin ilk növbədə xarakteri müəyyən olunmalıdır. Əgər zəng sadəcə xəbərdarlıq xarakteri daşıyırsa, müştərilər borclarını ödəməyə dəvət olunurlarsa bu normal yanaşmadır. Yox əgər hədə-qorxu gəlirlərsə, bankların bunu etməyə ixtiyarları yoxdur. Banklar yalnız həmin müştəriləri məhkəməyə verə bilərlər, məhkəmə vasitəsi ilə də kreditlərin geri qaytarılmasını təmin edə bilərlər. banklar ona görə məhkəməyə müraciət etmirlər ki,  məhkəməyə müraciət edildikdə kreditin faizi dayanır. Onlar da çalışırlar ki, müştəriləri daha çox borca salsınlar, faizlər daha da çoxalsın və vətəndaşın daha çox əmlakını ələ keçirsinlər. Banklardan açıq-aşkar hədə-qorxu tipli zənglər olduqda isə müştərilər hüquq-mühafizə orqanlara müraciət edə bilərlər. Banklardan olunan zənglər müştərinin təklükəsizliyi ilə bağlıdırsa, fiziki və psixoloji zor təsir etməyi özündə ehtiva edirsə, bu zaman məsələnin cinayət hüquq müstəvisində araşdırlması zərurəti yaranır”. 

Ə.Nuriyev sonda onu da vurğulayıb ki, banklar borcunu ödəyə bilməyən müştərilərə müəyyən təsir etməyə çalışırlar: “Banklar müştərilərə belə zənglər etməkdənsə problemli kreditlərin həll edilməsi ilə bağlı bəzi məsələləri də düşünməlidirlər. Bu zaman müştəriylə əlavə müqavilə bağlanılmasına, müştərilərə möhlət verilməsinə ehtiyac var və yaxud da kreditin ödənilməsi şərtlərinə dəyişikliklər edə bilərlər, faziləri müəyyən qədər azalda bilərlər. Bu məsələdə müştərinin daha çox stimullaşdırılmasına  ehtiyac var. Hesab edirəm ki, banklar müştəriləri anlayışla  qarşılamalıdır, kreditlərin geri qaytarılması barədə düşünməlidirlər, nəinki imkanı olmayan müştərinin üstünə getməklə. İndiki halda müəyyən olundu ki, bəzi hallarda banklar kredit verdikdə müştərinin ödəmə imkanlarını yoxlamayıblar. Bəzi hallarda kreditlər zəmanətsiz, təminatsız verilib, ona görə də indi bu vəziyyətə düşüblər. Bankların müştərilərin narahat etməsində bir məqsəd də müştərilərin qoyduqları girovların üzərində sərəncam vermək hüququnu ələ keçirməyə çalışmalarıdır. Düşünürlər ki, belə etsələr müştəri də əmlakını dəyər-dəyməzə satıb banka olan borcunu ödəyəcək və yaxud da girov qoyulan əmlak tez zamanda bankın mülkiyyətinə keçsin”. 

Rumiyyə