Doğrudur, bu arada Qərbin, ABŞ-ın nizamlanma prosesini sürətləndirməyə yönəlik səyləri artmış kimi görünür. Kiyevdə rusiyalı vasitəçi Oleq Papovun iştirakı olmadan ABŞ və Fransanın təşəbbüsü ilə reallaşan Eldar Namazov - David Şahnazaryan “politoloji görüşü” bu qəbildən sayıla bilər. Maraqlıdır ki, görüşdə rusiyalı vasitəçinin hansı səbəbdən iştirak etməməsinə nə görüş iştirakçıları, nə də rusiyalı diplomat tərəfindən hələ də hər hansı aydınlıq gətirilməyib.   

Başa çatan həftəyə gəlincə, o, Türkiyənin xarici işlər naziri Əhməd Davudoğlunun İrəvan səfəri ilə əlamətdar oldu. Səfər nəticəsində hansısa birgə sənəd imzalanmasa da və yaxud birgə bəyanat verilməsə də, ekspert dairələrində ona diqqət yetərincə böyük oldu və yəqin ki, hələ bir müddət də bu mövzuda şərhlər səngiməyəcək. 

İndilikdə isə ortaq qənaət belədir ki, Türkiyə öz xarici siyasət idarəsi başçısının İrəvan səfərindən gözlədiyi nəticəni əldə etməyib - nə sərhədlərin açılması və diplomatik münasibətlərin qurulması yönündə, nə də bu problemə birbaşa bağlı olan Qarabağ məsələsində hansısa irəliləyiş baxımından. 

Zatən, bunu hörmətli Davudoğlunun əleyhinə İrəvanda hakimiyyətin yüngül əli ilə düzənlənən etiraz aksiyasından da anlamaq olardı. Aksiyanın cavabı isə Türkiyə XİN başçısı tərəfindən təyyarədə, jurnalistlərə verdiyi açıqlamada verildi. Nazir 1915-ci ildə ermənilərin köçürülməsini “yanlış və antiinsani” adlandıraraq dedi: “Biz ədalətli yaddaşdan danışırıq. Mən onu nəzərdə tuturam ki, faktları hamı bilməlidir. Bunu bacarsaq, o zaman erməni-türk münasibətlərini alman-yəhudi münasibətləri ilə müqayisə eləməyin mümkünsüzlüyünü anlaya bilərik”. 

Nazirin sözlərinə görə, osmanlı hökuməti bununla belə, köçürməni təşviq etməyib: “Üstəgəl, Türkiyədə müəyyən kütlə var ki, deyir ermənilərə haqq olub, çünki Vətənə xəyanət ediblər. Bu, kollektiv şüurdur və onu sındırmaq lazımdır...”  

***

Tanınmış rusiyalı politoloq, “Şimal-Cənub” politoloji mərkəzinin icraçı direktoru Aleksey Vlasov da Əhməd Davudoğlunun İrəvan səfərini uğursuz hesab edir (vesti.az). Səfər ərəfəsi onun önəmi ilə bağlı Türkiyə mətbuatında müəyyən nikbin yazıların getməsinə toxunan ekspert deyir: “Türkiyə KİV-ləri bununla neçənci dəfədir ki, heç nə barədə hay-küy yaratdılar. Gözləntilərin şişirdilməsi öncədən əsassız idi. Ona görə ki, iki ölkə münasibətlərində normallaşma prosesi xeyli dərəcədə əldən çıxıb və dərhal nəticə əldə eləmək mümkünsüzdür. Başqa yandan, türk mediasının yazdıqları hansısa oyunun tərkib hissəsi də ola bilərdi. Yəni ki, Ankara Bakıya anlatmaq istəyib ki, sizin maraqlarınızdan xəbərdarıq, narahat olmayın”. 

Politoloqun sözlərinə görə, bundan sonra yüksək səviyyəli erməni-türk dialoqunun keçirilib-keçirilməyəcəyinə rəsmi Ankara və İrəvan qərar verməlidir: “Problem ondadır ki, hər şey qeyri-şəffafdır və əksər kartlar stolda yox, əllərdədir. Baxaq görək, ABŞ dövlət katibi Con Kerrinin Ermənistan səfərindən sonra nə olacaq? Axı, Davudoğlu İrəvan ziyarətindən öncə məhz Con Kerri ilə danışmışdı...” 

***

Türkiyəli ekspert, Strateji Perspektivlər Beynəlxalq İnstitutunun prezidenti Yusuf Çinara görə, Ermənistan səfəri zamanı Əhməd Davudoğlu öz müsbət fəhminə arxalanıb, lakin yekunda bu fəhm də elə onu aldadıb: “Məsələ ondadır ki, səfərdən iki gün öncə Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Şavarş Köçəryan Türkiyə xarici siyasət idarəsi başçısının ermənilərin ”genosid" memorialına baş çəkmək şansının olduğunu söyləmişdi. Bu bəyanat faktiki surətdə səfər ərəfəsində rəsmi İrəvanın siyasi ovqatını əks etdirirdi".

Politoloqun fikrincə, erməni diasporu Ermənistanın xarici siyasətinin formalaşmasında açar rolu oynayır. “Türkiyə ilə Ermənistanın yaxınlaşması çoxsaylı erməni diasporuna sərf eləmir. Diaspora dəridən-qabıqdan çıxır ki, ”genosid" məsələsi ermənilərin kütləvi şəkildə məskunlaşdığı ölkələrdə tanınsın", - deyə ekspert sözünü tamamlayıb. 

***

Bu arada Türkiyə cəfərilərinin (şiələrinin) lideri Səlahəddin Özgündüz Əhməd Davudoğlunun Ermənistan səfərini sərt şəkildə pisləyib. 

Salamnews-un məlumatına görə, cümə namazından sonra minlərlə möminə müraciətində o bildirib: “Bizim XİN rəhbəri Ermənistanda olub. Ermənistan işğal elədiyi Azərbaycan torpaqlarını azad eləməyincə, uydurduqları ”soyqırım"ı unutmayınca, bizim onlarla yaxınlaşmağımızın heç bir anlamı yoxdur. Turizmi inkişaf etdirməliyik deyə, hamıya qapılarımızı açmalıyıq? Bizim üçün 6 milyardlıq dünya əhalisi azlıq təşkil edir, üstəlik, Ermənistandan iki milyon acı gözləməliyik? Şəxsən məndən olsaydı, Ermənistanla nəinki quru sərhədi, hava əlaqələrini də qapadardım. Ermənilər satqındılar və hələ də beynəlxalq miqyasda öz satqınlıqlarını davam etdirirlər. Nə qədər bizim diplomatımızı onlar öldürüblər..."