Bunun səbəbləri çoxdur, amma bu gün mən müstəmləkəçilik psixologiyasından danışmaq istəyirəm.

 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə tanınmış psixoloq Gülnarə Əkbərova danışıb.

 

Oxucuların marağını nəzərə alaraq onun fikirlərini çatdırırıq.

 

Sovet ittifaqı sözün birbaşa mənasında klassik müstəmləkəçi imperiyası olmasa da, müstəmləkəçilik siyasətinin əsas xüsusiyyətləri olan hərbi-siyasi hakimiyyətin qurulması, iqtisadi istismar və əlbəttə ki, müstəmləkəçinin mədəniyyətinin və dilinin yeridilməsi orada var idi. 

 

 

Müstəmləkəçi gözəl bilir ki, yeni ölkələrə onları istismar etmək və onların hesabına varlanmaq üçün gedir. Bunun üçün, kütləvi zorakılığı həyata keçirə bilmək üçün müstəmləkəçi özünün böyük xalq olduğunu və primitiv vəhşiləri xilas etməyə getdiyinə dair müxtəlif miflər yaradır. 

 

Bütün müstəmləkəçilər - həm fransız, həm britaniyalı, həm də hollandiyalı müstəmləkəçilər belə edib. Sovet ittifaqı buna qardaşlıq mifini, böyük qardaş mifini, azadlıq, sivilizasiya və texnoloji tərəqqi gətirməsi haqqında mifləri əlavə edib. 

 

Müstəmləkəçi təbliğat maşınını işə salır və bir müddət sonra bütöv bir nəsil buna səmimi inanır. 

 

"Biz insanları xilas etməyə, onlara kömək etməyə, onları varlandırmağa, inkişaf etdirməyə gedirik". 

 

 

Müstəmləkəçi gələndə müstəmləkə olunmuş əvvəlcə özünü əzilmiş hiss edir, nifrət hiss edir, aqressiya hiss edir, amma bu aqressiyanı ifadə etmək çox təhlükəlidir, çünki müstəmləkəçi həmişə öz hakimiyyətini zorakılıqla qurur.

 

Bir neçə cəhddən sonra müstəmləkələşdirilmiş öz acizliyini anlayır, onda öyrənilmiş çarəsizlik hissi yaranır.

 

 

Onları heyranlığa çevirir və get-gedə bu mifə həqiqətən də inanmağa başlayır ki, bu insanlar mənə azadlıq gətirdi, mənə mədəniyyət verdi, mənə elm verdi, mənə sivilizasiya verdi.

 

Burada bir şeyi anlamaq vacibdir ki, müstəmləkəçinin heç vaxt müstəmləkə etdiyi ölkələri inkişaf etdirmək məqsədi olmur. İstədiyi tək şey varlanmaq, maddi və insan resurslarını istismar etməkdir.

 

Bunun üçün iki əsas yoldan istifadə edir. Birincisi, ərazini müstəmləkə etmək və orada öz hakimiyyətini qurmaq. İkincisi, yerli əhalinin beynini müstəmləkələşdirmək. 

 

Bunu hansı yolla edir? Yerli əhalini öz kimliyindən məhrum edir. 

 

Şüuru müstəmləkələşdirməyin ən asan yolu insanı dilindən məhrum etməkdir, çünki dil ünsiyyətin əsasıdır, dil vasitəsilə bizim dünyagörüşümüz formalaşır, dil vasitəsilə biz yaxınlarımızla, əcdadlarımızla ünsiyyət qururuq.

 

İnsanın dili əlindən alınanda nəsillər arasında əlaqə itir, kökləri qoparılan bir ağac kimi ən kiçik bir külək belə onu yıxır. Mədəniyyəti, kimliyi, dili əlindən alınmış insan heç kəsə çevrilir, heç nəyə aid olur. Onu istənilən müharibəyə, istənilən ağır tikintiyə göndərmək olar, onun müqavimət göstərməyə səbəbi olmayacaq. Çünki o, kimliyindən məhrum edilmişdir. 

 

Müstəmləkəçinin özü ilə gətirdiyi ən mühüm mif onun böyüklüyü haqqında olan mifdir. Bunun həmişə əks tərəfi var: əgər bu mədəniyyət böyükdürsə, demək, digəri primitivdir. Və bu gün insanlar öz xalqından, öz dilindən danışanda onun inkişaf etməmiş, primitiv olduğunu deyirsə, öz dilinin zəif, kasad olduğunu deyirsə, bu, uzun illər aparılmış təbliğatın nəticəsidir.

 

Bu o deməkdir ki, insanlar özlərinə müstəmləkəçinin gözü ilə baxır. Onlar özləri haqqında uzun illər müstəmləkəçinin onların beyninə yeritdiyi kimi danışır. Və özləri də artıq buna inanır.

 

 

Birincisi, anlayın ki, bu, bir mifdir. Heç bir mədəniyyət başqa bir mədəniyyətdən daha böyük ola bilməz. Hər bir mədəniyyət öz xalqı üçün böyükdür. O, başqasının xoşuna gəlməyə bilər, anlaşılmaz ola bilər, fərqli görünə bilər, amma hər bir insan üçün öz mədəniyyəti orijinal, unikal və böyükdür.

 

Bizə deyəndə ki, müstəmləkəçi bizə öz böyük mədəniyyətinə çıxış verib, bəli, əla, bizə rus mədəniyyətinə çıxış verib. Biz Dostoyevskini, Tolstoyu tanıyırıq, oxuyuruq, sevirik, Çaykovskini dinləyirik, amma nəyin bahasına? 

 

Əvəzində biz öz mədəniyyətimizi bilmirik, öz dilimizi bilmirik, bizim mədəniyyətimiz məhv edilib, bizim şairlərimiz və yazıçılarımız məhv edilib. Yəni, bu, birtərəfli olaraq bir xalqın mədəniyyətinin, adət-ənənələrinin yerdilməsi və yerli əhalinin mədəniyyətinin, adət-ənənələrinin repressiya edilməsi idi.

 

Bütün bunlarla nə edək? 

 

İlk növbədə şüurumuzu müstəmləkəçilikdən azad edək. Anlayaq ki, bu təbliğat idi, bu, yerli əhalini kimliyindən məhrum etməyə yönəlmiş güclü maşın idi.

 

 

 Öz dilimizi gücləndirərək, öz mədəniyyətimizi gücləndirərək, bilərək, başa düşərək, dinləyərək, maraqlanaraq, birinci ən vacib addım budur.

 

İkinci çox vacib məqam öz dilini və mədəniyyətini pis bilən insanları heç bir halda günahlandırmaq olmaz. Bu, onların seçimi deyildi. Başa düşmək lazımdır ki, bu, təbliğat idi, bu, əhalinin planlı şəkildə ruslaşdırılması idi. Buna pul və güc sərf edilirdi. 

 

Eyni şəkildə öz dilimizin gücünü qaytarmaq üçün bizə dəstək lazımdır. Bu dəstək şəxsi olmalıdır, şəxslərarası olmaldır, dostlardan olmalıdır və dövlətdən olmalıdır. Ancaq bu şəkildə dilimizi, mədəniyyətimizi və kimliyimizi bərpa edə bilərik.

 

Hər şeyi öz adı ilə adlandıraq: yəni böyük və qüdrətli Sovet İttifaqı yox, müstəmləkəçi, zülmkar, iqtisadi və ekoloji fəlakətlər, Böyük Aclıq, əcdadlarımızın məhv edilmiş həyatları olub. İstənilən bərpa işləri hər şeyi öz adı ilə adlandırmaqdan başlayır.

 

Başa düşün ki, əgər siz öz soydaşınızı bəyənmirsinizsə, sadəcə, özünüzdən soruşun, bəlkə siz hələ də özünüzə müstəmləkəçinin gözü ilə baxırsınız? 

 

Daxiləşdirilmiş zülm odur ki, artıq müstəmləkəçi yoxdur, amma biz özümüzə hələ də tam inkişaf etməmiş, primitiv biri kimi baxırıq, güclü və böyük birinə ehtiyacı olan, gəlib bizi xilas edəcək, öyrədəcək birinə ehtiyacı olan biri kimi baxırıq. 

 

Soydaşlarımızı dəstəkləməli, onlara sevgi və anlayışla yanaşmalı və mədəniyyətimizi inkişaf etdirməli, bilməli, sevməli və onun barəsində danışmalıyıq.