Bu il “Azərişıq” ASC-nin yaranmasının 5 illiyi tamam olur. Belə ki, 10 fevral 2015-ci ildə prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Bakıelektrikşəbəkə” ASC-nin bazasında yeni bir qurum - “Azərişıq” ASC yaradıldı ki, bu da yeni bir dönəmin başlanması demək idi.
Nəhəng abonent ordusu, miqyası heyrət doğuran xidmət və bu günlə yanaşı, gələcəyə məsul olanlar...
“Azərişıq” ASC-nin fəaliyyəti üçün xarakterik olan ən başlıca məqam onun nəhəng abonent ordusuna xidmət etməsidir. Belə ki, hazırda “Azərişıq” ASC 2,7 milyon abonentə xidmət göstərir ki, bu da olduqca yüksək göstəricidir. Hər il elektrik şəbəkəsinə 70 min yeni qoşulmanının mövcud olduğunu da nəzərə alsaq, bu rəqəmin hansı sürət və sıçrayışla artdığını təsəvvür etmək olar.
Çoxmilyonlu abonentlərə keyfiyyətli xidmət göstərmək, bu günün tələblərini ödəməklə yanaşı, həm də gələcək artım və ehtiyacları hesablayaraq addım atmaq “Azərişıq” ASC-nin günlük fəaliyyətinin məğzini təşkil edir. “Azərişıq” ASC 5 il bundan öncə yaransa da, son 10 ildə ölkənin enerji sisteminə 2 milyard manat məbləğində vəsait qoyulub ki, bu onun müasirləşməsinə verilən diqqətdən xəbər verir. Lakin bu da bir həqiqətdir ki, elektrik enerjisinə ola tələbat günümüzün insanının ən mühüm, vazkeçilməz tələbatlarından biri, bəlkə də birincisi olsa da, elektrik enerjisi, onun necə əldə edilməsi, hansı mürəkkəb prseslər sonrasında abonentlərə çatdırılması haqqında çox az adamın məlumatı mövcuddur. Bu baxımdan elektrik enerjisini hər kəsin istifadə etdiyi, lakin heç də hər kəsin dərk etmədiyi möcüzə hesab etmək olar.
Anbarlaşdırılması imkansız olan sərvət: İstifadə etmək mümkündür, sahiblənmək isə əsla!
Hər birimizin ev və iş həyatının ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilən elektrik enerjisini çoxsaylı möcüzəvi xüsusiyyətlərə malikdir ki, bunlardan biri onu anbarlaşdırmağın, ona sahiblənməyin mümkünsüzlüyüdür. Belə ki, neftdən, qazdan, sudan və digər sərvətlərdən fərqli olaraq, istehsal edilən elektrik enerjisini anbarlamaq, onu “dar gün üçün” qoruyub saxlmaq mümkün deyil.
Elektrik enerjisi istehsal edildiyi andaca istehlak edilməlidir. Əks halda, istehsal edilən elektrik enerjisi ilğım kimi yoxa çıxacaq, əbədilik itiriləcəkdir. Mütəxəssislərin bidlridiyinə görə, elektrik enerjisinin istehsalı ilə istehlakı arasında vaxt fərqi saniyənin 10-da 1-i qədərdir. Bu rəqəmin özü elektrik enerjisinin istehlakı ilə istehsalı arasındakı zamanın nə qədər ani olduğunu göstərir.
Qeyd edək ki, elektrik enerjisini anbarlaşdırmağın mümkün olmaması, onun istehsal edildiyi andaca istehlakı zərurəti enerji satışını mürəkkəbləşdirən ən mühüm problemlərdən biri hesab edilir.
Bakı ilə Parisi eyniləşdirən inkişaf: Rəqəmlər dünən və bu gün haqqında nə deyir?
“Azərişıq”ASC-nin ən böyük uğurlarından biri elektrik enerjisi itkilərinin qarşısını böyük ölçüdə alması, vəsait yığımını yüksəltməsidir. 2006-cı ildə Bakıda istehlak edilən elektrik enerjisinə görə pul yığımı 80% idisə, bu gün bu rəqəm 98%-dir. İtkilərə mübarizə və pul yığımına görə Bakı London, Paris, Berlin kimi şəhərlərlə eyni pillədə qərarlaşır. Regionlarda isə itki 7-9,5% səviyyəsindədir ki, yenidənqurma işləri sayəsində bu itkilərin də azaldılması nəzərdə tutulur.
Saxtakarlara qarşı texnoloji tərk-silah: İnsanlara yalan deyə bilərsiniz, bu sayğaclara isə yox!
Yuxarıda “Azərişıq”ASC-nin 2,7 milyon abonentiniun olduğunu qeyd etmişdik. Hansı ki, bu, 2,7 milyon sayğac deməkdir. Bundan əlavə, hər il 300 minə qədər sayğac dəyişdirilir ki, bu da onların texniki baxımdan köhnəlməsi, yaxud kənar müdaxilə nəticəsində yararsız vəziyyətə düşməsi ilə bağlıdır. Azərbaycanda istifadə edilən elektrik sayğaclarının təxminən 7 il istismar müddəti mövcuddur.
“Azərişıq”ASC tərəfindən həyata keçirilən modernləşdirmə tədbirlər çərçivəsində müasir texnologiya əsasında hazırlanan sayğacların sayı sürətlə artmaqdadır. Belə ki, bu gün ölkəmizdə 350 min smart kart sayğacları mövcuddur ki, bu sayğaclardan istifadə abonentdən qabaqcadan ödəniş həyata keçirməyi tələb edir. Başqa sözlə desək, bu cür sayğaclara malik abonentlər öncədən kartlarına istədikləri məbləğdə vəsaiti daxil edib, daha sonra bu vəsaiti kart vasitəsi ilə sayğaca yükləməlidir.
Bundan başqa, smart sms tipli sayğaclar da var ki, bu sayğaclar abonent və “Azərişıq”ASC əməkdşalaırnın müdaxiləsi olmadan, tamamilə onlayn şəkildə fəaliyyət göstərir. Proqram təminatı əsasında işləyən bu sayğacların bütün göstəricilərini onlayn şəkildə “Azərişıq”ASC mərkəzlərində oxumaq, lazımi çıxarışlar etmək, elektrik təminatını kəsmək və ya bərpa etmək mümkündür.
Maraqlı məqamlardan biri də smart kart və smart sms tipli sayğaclardan həm də sayğaclara müdaxiləni məşğuliyyət halına gətirən, yaxud elektrik enerjisinin pulunu ödəmək istəməyən bəzi abonentlərə qarşı önləyici tədbir olaraq tətbiq edilməsi ilə bağlıdır. Belə ki, bəzi abonentlər sayğaca müdaxilə edərək istehlak etdikləri enerji sərfiyyatını azaltmağa, beləliklə də daha az vəsait ödəməyə cəhd edir. Bu cür halların mütəmadi şəkildə təkrarlanması fonunda “Azərişıq”ASC həmin vətəndaşlara samrt kart və smart sms tipli sayğac quraşdırmaqla hər cür kənar müdaxilənin qarşısını alır.
“Azərişıq”ASC-nin mühəndisi, İqtisad Elmlləri üzrə doktrant Fərid Zalıyev hesab edir ki, buna səbəb sözügedən sayğacların kənar müdaxilələrə hədsiz həssas olması, bu barədə nəzarət və idarəetmə mərkəzlərini anındaca məlumatlandırmasıdır. Başqa cür desək, bu gün məlum sayğaclar saxtakarlığa qarşı etibarlı texnoloji sədd rolunu oynayır ki, bu da enerji oğurluğu hallarının qarşısını almağa imkan verir. Lakin bu, o demək deyil ki, smart kart və ya smart sms tipli sayğaclar ancaq problemli abonentlərə tətbiq edilir. Bu tip sayğaclara keçid günün tələbidir və gələcəkdə bütünü abonentlərin öncədən ödəniş tələb edən bu cür sayğaclarla təchiz edilməsi nəzərdə tutulur.
Arxa cəbhənin əsgərləri, yaxud müharibə “Azərişıq” ASC-nin çevikliyi haqqında nələri isbatladı?
Sentyabrın 27-dən etibarən düşmən təxribatlarına cavab olaraq ordumuzun başlatdığı uğurlu əks-hücum əməliyyatları “Azərişıq”ASC-nin maddi-texniki və əməliyyat gücü haqqında maraqlı faktlar ortaya qoydu. Belə ki, sentyabrın 27-dən 2 oktyabr tarixinə qədər Ermənistan ordusunun raket zərbələri nəticəsində cəbhəyanı bölgələrdəki 250 elektrik xətti, o cümlədən 30-dan çox transformator məntəqəi sıradan çıxarıldı ki, onların hər biri “Azərişıq”ASC əməkdaşlarının operativ müdaxiləsi sayəsində qısa zamanda bərpa edildi. Düşmən zərbələri nəticəsində zərər görən digər elektrik qurğu və avadanlıqları da çevik şəkildə təmir edildi və ya yeniləri ilə əvəzləndi.
Oktyabrın 1-də cəbhə xətti boyunca yerləşən rayonlara səfər edən “Azərişıq” ASC sədri Vüqar Əhmədov yaranmış vəziyyətlə yerindəcə tanış olub, sözgüedən ərazilərin fasiləsiz olaraq elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi ilə bağlı zəruri göstərişlər verib.
“Azərişıq”ASC-nin döyüş şəraitində, hərbi əməliyyatların davam etdiyi bir zamanda ortaya qoyduğu bu xidmət nümunəsi adıçəkilən qurumun öz işini savaş dövrünün tələblərinə yetərincə uyğunlaşdırdığını göstərdi.
Hərbi əməliyyatlar fonunda “Azərişıq” ASC Azərbaycan ordusuna maddi baxımdan göstərdiyi dəstəklə də diqqət çəkdi. Belə ki, “Azərişıq” ASC-nin əməkdaşları bir aylıq maaşlarını Silahlı Qüvvələrə Yardım Fonduna köçürdü ki, bu da sözügedən qurumun maddi anlamda da Azərbaycan ordusunun yanında olduğunu göstərdi.
Arxa cəbhənin fədakar əsgərləri kimi xalqa gecə-gündüz xidmət edən “Azərişıq”ASC əməkdaşları erməni işğalçılarına qarşı bilavasitə mübarizəyə də töhfə verməkdədir. Belə ki, 27 sentyabr tarixindən etibarən “Azərişıq” ASC-nin 319 əməkdaşı könüllü şəkildə ordu sıralarına qoşularaq vətənin müdafiəsində hərbçi kimi iştirak etməkdədir. Bütün bu faktlar “Azərişıq” ASC əməkdaşlarının həm ön, həm də arxa cəbhədəki aktivliyindən, “aydınlıq paylayan əsgərlər” obrazında çıxış etdiyindən xəbər verir.
“İndiki məqamda cəbhəyanı bölgələrin fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təminatı ikiqat vacibdir, çünki...”
Saytımıza açıqlama verən millət vəkili Vahid Əhmədov, hazırkı şəraitdə cəbhəyanı bölgənin elektrik enerjisi ilə fasiləsiz şəkildə təmin edilməsinin mühüm önəm kəsb etdiyini bildirdi:
“İndiki məqamda cəbhəyanı bölgələrin fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təminatı ikiqat vacibdir. Çünki hazırda müharibə gedir. Belə bir şəraitdə cəbhəyanı bölgələri dayanıqlı elektrik enerjisi ilə təmin etmək, əhalidən tutmuş müxtəlif təsərrüfat sahələri, strateji obyektlər və s.-nin işinin normal təminatı baxımından vacibdir. Hərbi əməliyyatların başlamasından qısa müddət sonra “Azərişıq”ASC rəhbərliyinin bölgəyə səfəri, zərər görən elektrik xətləri və avadanlıqlarının qısa zamanda bərpası təqdirəlayiqdir”.
Gələcəkdə elektrik enerjisindən istifadə bizi necə “varlandıracaq”?
Məlum olduğu kimi, hazırda əhali abonenti üçün 1kVt elektrik enerjisinin dəyəri 7 qəpikdir. Əgər abonentin orta aylıq istehlakı 300 kilovat-saatdan çoxdursa, o zaman 1kVt elektrik enerjisinin qiyməti 11 qəpikdən hesablanır ki, bu da beynəlxalıq təcrübədə tətbqi edilən və özünü doğruldan təcrübədir. Lakin “Azərişıq” ASC-nin yaxın gələcəyə yönəlik layihələri göstərir ki, qarşıdakı illərdə elektrik enerjisindən düzgün istifadə istehlakçıların elektrik enerjisinə görə ödəyəcəyi vəsaitə əsaslı şəkildə qənaət etməyə imkan verəcək, bu mənada onları “varlandıracaq”. Bu yenilik gecə-gündüz tariflərinin tətbiqi fonunda baş verəcək ki, məlum dəyişikliyin 2022-ci ildə tətbiqi nəzərdə tutulub. Bu tətbiq gecə zamanı elektrik enerjisindən istifadə edənlərin istehlak etdiyi elektrik enerjisinə görə daha az vəsait ödəməsinə yol açacaq ki, məqsəd insanları elektrik enerjisindən gecə istifadəyə həvəsləndirmək, bununla da elektrik enerjisi itkilərinin və şəbəkənin hədsiz yüklənməsinin qarşısını almaq, enerjidən daha səmərəli istifadə etməkdir. Xatırladaq ki, inkişaf etmiş dövlətlərin bir çoxunda məhz bu tarif sistemindəmn istifadə olunur ki, nətəcədə həm dövlət, həm də vətəndaş qazanır.
Regional tarif sistemləri də mövcuddur ki, bu da kənd və şəhərdə istifadə edilən elektrik enerjisinə görə fərqli tariflərin tətbiqi deməkdir. Bu tarifdə insanların şəhərə axınının qarşısını almaq, kənd yerlərində əhalinin sosial durumunu yaxşılaşdırmaq, məhsul istehsalında maya dəyərini aşağı salmaq məqsədi ilə kənddə elektrik enerjisinin istehlakına görə daha az ödənişin tətbiqini nəzərdə tutur.
2025-ci illə bağlı heyrətamiz plan-proqnoz: Ağıllı şəbəkələr, onlayn nəzarət sistemi, çoxmənbəli qidalanma...
“Azərişıq”ASC-nin 2025-ci ildə həyatımıza gətirəcəyi yeniliklərdən biri də ağıllı şəbəkələrin idarəetməsinə keçidlə bağlı olacaq. Belə ki, 5 il sonra tətbiq ediləcək bu yenilik bütün şəbəkənin sayğaclarını onlayn oxumağa, habelə yarımstansiyaların vəziyyətinə onlayn şəkildə nəzarət etməyə imkan verəcək. Bundan başqa, binaların bir deyil, bir neçə mənbədən idalanması təmin olunacaq ki, bu da elektrik enerjisinin təminatında fasiləsizliyi təmin edəcək. Hansı ki, bu yenilik də inişaf etmiş dövlətlərin təcrübəsində öz əksini praktik şəkildə tapmaqdadır.
“Azərişıq” ASC ekologiyamızın keşiyində: “Heç nə”dən yaradılan “möcüzə”!
“Azərişıq”ASC-nin son 5 ildə atdığı mühüm addımlardan biri də alternativ enerji mənbələrinə daha çox maraq göstərməsidir. Tükənən enerji mənbələrindən fərqli olaraq, külək, günəş kimi tükənməyən enerji mənbələrindən istifadənin perspektivi “Azərişıq”ASC-nin fəaliyyətində öz əksini tapmaqdadır. Hazırda Yaşmada külək stansiyası fəaliyyət göstərir ki, bu da bəlli miqdarda elektrik enerjisi almağa imkan verir.
“Yeni Yaşma” Külək Elektrik Parkında 500 hektarlıq ərazidə 80 min badam və 20 min zeytun ağacı, Zirədə yerləşən ekopark ərazisində 20 min ağac əkilib ki, bu da “Azərişıq”ASC-nin ekologiyamıza verdiyi önəmi göstərir.
“Təmiz Şəhər” ASC-də tullantılar yandırılaraq elektrik enerjisi alınır ki, nəticədə istehsalçılar nəinki öz tələbatlarını ödəyir, qalan enerjini “Azərişıq”ASC-yə satırlar. Nəticədə, adi məişət tullantılarından – “heç nə”dən dövrümüzün ən böyük möcüzəsi – elektrik enerjisi istehsal edilir. Bununla da, ekologiyaya nəinki heç bir ziyan dəymir, əksinə, o əsaslı şəkildə yaxşılaşdırılır, daha baxımlı vəziyyətə gətirilir.
Ölkəmizdə günəş panelləri vasitəsi ilə də elektrik enerjisi alınır ki, buna daha çox müxtəlif obyektlər, təsərrüfatlar maraq göstərir.
Hazırda alternativ enerjidən alınan elektrik enerjisinin miqdarı az – cəmi 1-1,2% olsa da, yaxın gələcəkdə bu sahədə də ciddi inkişafın baş verməsi gözlənilir.
Seymur ƏLİYEV
