Elçibəy 1993-cü il iyunun 30-da Londona getsəydi...-Amerikalı jurnalist şərh edir...

Hikmət Hacıyev: YUNESKO bir adamın əlində alətə çevrilməməlidir

Qazaxla həmsərhəd bu kəndə giriş bağlandı...-Polis yalnız yerli sakinləri buraxır...-FOTOLAR

"Siyasətsiz müsabiqə": "Avroviziya"da Fələstin bayrağı qadağan edilib, LGBT bayrağına icazə veriləcək

"Rusiyanın Şimali Koreya və İranla əməkdaşlığı güclənir" - Pentaqon

ABŞ rusiyalı məmurları ələ salaraq BRIKS görüşünü "pozub"

Hər ay paket olaraq verilən 15 min manatı maaş kimi almışam - Naxçıvanın sabiq maliyyə nazirinin məhkəməsi

"Rusiya 15 ukraynalı döyüşçünü edam edib" - "Human Rights Watch"

"Rusiya cəbhədə hücumdan öncə fasilə verib" - ISW

Elçibəy 1993-cü il iyunun 30-da Londona getsəydi...-Amerikalı jurnalist şərh edir...

Araşdırma

Oxunub: 7430

25 Jun 2019 | 18:28

Elçibəy 1993-cü il iyunun 30-da Londona getsəydi...-Amerikalı jurnalist şərh edir...

Moderator.az-ın öncəki yazılarımızdan birində 4 iyun Gəncə olayları barədəki bəzi qeydlərinə yer verdiyi Azərbaycanda bir sıra siyasi liderlərin və hazırda vəzifə başında olan hökumət adamlarının, depuatatların dostu kimi tanınmış, bəzilərinin hətta “Azərbaycan dövlətçiliyinin akuşer-maması” adlandırdığı Amerika jurnalisti Tomas Qoltzun “Azərbaycan xronikası(yaxud gündəliyi) adlı kitabında 1991-1997-ci illərdə ölkəmizdə baş vermiş elə ziddiyyətli proses, hadisə və məqamlara toxunur ki, onların çoxunu mövcud gerçəklikdə ictimailəşdirmək mümkün deyil.

Bu əcnəbi 1991-ci ilin yayında Naxçıvanda Heydər Əliyevlə görüşür, 1993-cü ilin aprelində Bakıya gələn Türkiyənin mərhum prezidenti Turqut Ozal onu Kəlbəcərin işğalı zamanı şahidi olduqlarını dinləmək üçün öz ziyafət masasına dəvət edir, bir neçə gün sonra isə Azərbaycanın 2-ci prezidenti Ə.Elçibəyin təyyarəsində Türkiyəyə Ozalın dəfninə yollanır və orada ölkəmizin başçısının işğalçı Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyanla 3 görüşünün şahidi olur...

Oxucuların marağını nəzərə alaraq əcnəbi jurnalistin bu sənədli əsərindən bəzi epizodları yeri gəldikcə nəzərinizə çatdıracağıq. Məsələn, “Surət Hüseynovun qiyamı” adlanan 4-5 iyun Gəncə olaylarından öncə Azərbaycandakı AXC iqtidarının Türkiyə və Qərb şirkətləri ilə neft müqavilələrini artıq hazırlaması və iyunun 30-da Elçibəyin Londona gözlənilən səfəri ilə məsələnin bitəcəyi və torpaqların işğaldan azad ediləcəyinə fürsət yaranacağı iddiasıyla bağlı amerikalı jurnalistin yazdıqlarını oxumaq, yəqin ki, maraqlı olar...

“Əgər Xalq Cəbhəsi hakimiyyəti və ümumiyyətlə, Azərbaycan suyun istiqamətində üzürdüsə, bu yalnız neftə görə idi. Elə bizim ekskursiyamızdan(T.Qoltz mayın 28-də Respublika günü ilə bağlı tədbirdən sonra bir neçə digər amerikalı və jurnalistlə birgə yelkənli qayıqla Xəzəri gəzintiyə çıxıb-S.L.) bir neçə gün əvvəl müqavilənin son variantı üzərində iş sona yetməkdə idi. Müqavilənin icrasına cəlb olunmuş neft şirkətlərinə - “AMOCO”, “British Petrolium”/”Statoil”, “UNOCAL”, “Penzoil” və “McDermot”ta(üstəgəl kiçik kompanyon – “Türkish Petrolium”) deyilmişdi ki, konsorsium təşkil etsinlər.

Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin(“SOCAR”) başçısı Sabit Bağırov qərara almışdı ki, əvvəllər hər birinin ayrı-ayrılıqda işlənməsi nəzərdə tutulmuş dənizdəki üç nəhəng neft yatağını birləşdirsin və maddi-texniki bazanın yüngülləşdirilməsi məqsədilə xarici şirkətlərlə vahid bir obyekt kimi danışıqlar aparsın. Birdən-birə belə təəssürat yarandı ki, işlərdə daha sürətli irəliləyiş baş verir...

Con Meycorun(John Major)(1990-1997-ci illərdə Britaniya Baş naziri-S.L.) “qarşılıqlı maraq doğuran məsələləri” müzakirə etmək üçün Elçibəyi Londona rəsmi səfərə dəvət etməsi ilə bu təəssürat bir az da gücləndi. Səfər iyunun 30-u üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bu, Elçibəyin Avropanın ən böyük ölkəsinə ilk səfəri olacaqdı və bu səfər onun ölkəsi və hökuməti üçün nəhəng mənəvi(və həm də maddi) dəstəyə işarə idi. Bunun əvəzi o olacaqdı ki, Azərbaycan Xəzər neftinə dair çoxdan gözlənilən pay bölgüsü müqaviləsinə, nəhayət, imza atacaqdı. Bunun təsdiqi olaraq “Əsrin müqaviləsi” adlandırılmış şeyə cəlb olunmuş xarici şirkətlərə deyildi ki, konsorsiumda onların payı üçün proporsional şəkildə ödəniləcək 70 milyon dollardan ibarət ilkin “təmiz pul” sərmayəsi şərti depozit kimi(əmtəə mübadiləsinin başa çatdırılması üçün təminat kimi maliyyə vəsaitinin bankda qapalı hesabda saxlanılması –tərcüməçinin qeydi) Almaniya bankına əmanət qoyulmalıdır. Sonra neft şirkətlərindən biri yaltaqlanmaq məqsədilə öz payını adi hesaba qoymaq qərarına gəldi - və qalan başqa şirkətlər də öz azəri partnyorlarına etibarsızlıq kimi çıxmasın deyə, onun ardınca getdilər...

Bir göz qırpımında Elçibəy rejiminin əlinə sanballı pul fondu keçdi – bununla da həyata yeni vəsiqə alındı. Hökumət indi bir az siyasi dəstək almaq iqtidarında idi – bəlkə elə döyüş meydannda da bir neçə qələbə qazanmaq olardı.

Hələ bunlardan da vacibi o idi ki, hökumət rus hərbisinin ölkədəki mövcudluğunun qalmış izlərini də silməyə qadir oldu. Təfərrüatı məxfilik pərdəsi altında qalsa da, söz gəzirdi ki, mayın 24-ü və ya 25-i Rusiyanın Gəncədə yerləşdirilmiş 104 saylı hava-desant diviziyası Azərbaycanı tərk edib. Özü də silahlarını özləri ilə aparmadan...

Bu, inanılmaz idi. Azərbaycan 15 postsovet respublikaları arasında rus alaylarından yaxa qurtarmış – özü də nəzərdə tutulduğundan bir il qabaq- birinci respublika idi. Kim bilir, bu, hökumətə neçəyə başa gəldi(belə güman edilirdi ki, hardasa kiməsə rüşvət verilmişdi), lakin bu fakt qarşıdakı neft sazişi və ATƏT-in Minsk Qrupu vasitəsilə bir neçə ay ərzində ilk dəfə olaraq, nəhayət, gözlənilmədən ermənilərlə danışıqlar vəd verən yaxşılıqlara doğru dəyişikliklərdən xəbər verirdi...”