Hər bir xalqın tarixi sadəcə onun keçmişi deyil. Tarix həm də xalqın ruhunun beşiyi, onun qanı və canı hesabına qazandığı sərvəti, milli-mənəvi xəzinəsidir. Tarix xalqa yalnız dünən yaşadığı qələbə və məğlubiyyətləri, uğur və uğursuluqları, mübarizə və mücadilələri xatırlatmır, həm də sabah üzləşə biləcəyi təhdid və təhlükələr, fəlakət və faciələr haqqında xəbərdarlıq edir. Tarix hər bir xalqı dünəninə baxaraq sabaha hazırlaşmağa, keçmişə baxaraq gələcəyə daha doğru və məntiqli bir şəkildə yol almağa səsləyir. Istənilən xalqın daha parlaq və təminatlı gələcəyə imza atması onun öz tarixinə nə dərəcədə bələd olması və bu tarixdən hansı səviyyədə yararlanmasına bağlıdır.

Məhz bu mənada tarixi yalnız Allahla müqayisə etmək olar. Çünki eynən Allah kimi tarix də xalqların, dövlətlərin aqibətini müəyyənləşdirir, onların verəcəyi sınaq və imtahanların, itki və qalibiyyətlərin siyahısını müəyyənləşdirir. Tarix içindən Allahın boylandığı müqəddəslikdir.

Sadəcə, Allahdan fərqli olaraq tarix xalqları öz gələcəkləri üçün yazılan alın yazısında iştirak etməyə, bu yazıda kifayət qədər ciddi redaktələr etməyə imkan yaradır. Tarix onu sevən və onu ciddiyə alanın dostuna, onu təkzib edən və ya ona hörmətsiz yanaşanın düşməninə çevrilir.

Bu baxımdan xalqların öz tarixlərinə sahib çıxmaları, onu mənimsəmələri sadəcə istək deyil, ölüm-dirim məsələsidir. Lakin təəssüf ki, bu gün öz tarixinə arxa çevirən, bu tarixə barmaqarası baxan, özünü tarixin fövqündə görən xalqlardan biri də türk xalqı, türk toplumudur.

Bugünlərdə qardaş Türkiyədə məşhur türk sırkərdəsi Ənvər Paşaya məxsus əşyaların hərraca çıxarılması, müəyyən məbləğ qarşılığında müxtəlif adamlara satılması çağdaş türk toplumunun öz tarixinə, öz qəhrəmanına nə dərəcədə səthi münasibət sərgilədiyini, öz tarixi ilə alver edəcək qədər bəsitləşdiyini, bayağılaşdığını göstərdi. Bu olay sübut etdi ki, vaxtiylə tarixinə səcdə edən, ona bütün ruhu ilə bağlı olan türk xalqı onu hərraca çıxaracaq qədər mənəvi tənəzzülə uğrayıb.

Biz öz tarixi qəhrəmanlarımızın yadigarı sayılan əşyaları, xatirələri sataraq 5-10 manat qazana, maddi baxımdan cüzi uğur əldə edə bilərik. Ola bilsin ki, bu əşyaları alanların içərisində onun həqiqi dəyərini bilən, onu sevən insanlar da olsun. Lakin muzeylərdə qorunmalı olan bu əşyaları satmaqla minlərlə, milyonlarla gəncimizi həmin əşyaları görmək, tarixi qəhrəmanlarımıza məxsus bu əşyalarla yaxından tanış olmaq imkanınından məhrum edir, istənilən əşyanın alınıb satılmasının mümkünlüyü fikrini təlqin edirik. Biz tarixlə eynən bir fahişə kimi davranır, pul müqabilində onun əldən-ələ, evdən-evə, ölkədən-ölkəyə gəzməsinə şərait yaradırıq. Və daha sonra bu alverin şahidi olan gəncliyi  tarixdən dərs çıxartmağa, onu sevməyə səsləyir, bu çağırışın nəticəsizliyindən məyus oluruq.

Tarix qazanc yox, ibrət və and yeridir. Öz and yerini satan, öz tarixi ilə alver edən bir xalqın tarix yazması mümkünsüzdür. Dünənki qəhrəmanını bugünkü maraqlarına satan bir toplumun tarixin sınaqlarından üzüağ çıxmasına imkan yoxdur.

Tarix qazanc mənbəyinə çevriləndə xalqın adi kütlədən fərqi qalmır və maddi qiymətləndirmənin fövqündə dayanan bütün mənəvi dəyərlər dərhal maddilik qazanır. Bu cür toplumlarda bütün müqəddəslikləri, bütün toxunulmazlıqları alıb-satmaq, zorlamaq və təhqir etmək, çirkaba bürümək mümkün olur.

Kimliyimiz də, əcdadlarımız da, dəyərlərimiz də,  düşdüyümüz hazırkı ümidsiz vəziyyət də bizdən tariximizi satmağı deyil, ona sahib çıxmağı, ondan faydalanmağı, ondan daha ağıllı bir şəkildə istifadə etməyi tələb edir. Və nə qədər ki, öz tariximizlə bütövləşməmişik, nə qədər ki, tarixə sadəcə adi bir fahişə kimi yanaşırıq, tarix bizi utandırmaqda və məyus etməkdə davam edəcəkdir.

Seymur Əliyev

e-mail: [email protected]