Bir neçə gün sonra müsəlman Şərqində ilk parlamentli respublikanın – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasından 106 il ötəcək. 

 

 

Yüz beş il bundan qabaq -1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin yaradılması tarixi hadisə oldu. Böyük dövlətçilik ənənələrinə malik olan Azərbaycan xalqı özünün azadlığı və müstəqilliyi uğrunda daim mübarizə apararaq, Azərbaycan tarixinin əhəmiyyətli və yadda qalan dövrlərindən olan  XX əsrin əvvəllərində, dünyanın siyasi nizamının yenidən qurulduğu bir vaxtda istiqlaliyyətini elan edib. 1918-ci il may ayının 28-də Şərqdə ilk demokratik dövlət quruluşu kimi yaranmış Azərbaycan Xalq Cumhuriyyəti xalqımızın  müstəqillik tarixinin başlanğıcıdır.

Belə ki, əsrlərlə azadlıq və müstəqillik arzusu ilə yaşayan Azərbaycan xalqı  XX - əsrin əvvəllərində bu may günündə öz arzusuna qovuşub . Şərqdə ilk dəfə olaraq, demokratik, dünyəvi dəyərlərə əsaslanan müstəqil respublikanın yarandığı bütün dünyaya bəyan edilib. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması XX əsrdə xalqımızın həyatında yeni bir mərhələ, tarixi hadisəyə qədəm qoydu. 

 

 

 

 23 ay ərzində fəaliyyət göstərən AXC bu müddət ərzində böyük işlər görməyi bacardı. Qısa müddətdə Azərbaycanın dövlət bayrağı, vətəndaşlığı təsis edilərək, milli ordumuz yaradıldı. Bu zaman ərzində 200-dən çox qanun qəbul edildi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Avropanın demokratik dəyərləri ilə Şərq mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini üzvi şəkildə birləşdirərək yeni bir dövlət və cəmiyyət nümunəsi idi. Bu müddət ərzində həyata keçirilən tədbirlər müstəqil dövlətçiliyimizin əsaslarının yaradılması və gələcək inkişaf yolunun müəyyənləşdirilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Demokratik  hüquq və azadlıqların bərqərar olması, eyni zamanda etnik və dini mənsubiyyətindən aslı olmayaraq bütün vətəndaşların bərabər hüquqlarının tanınmasına nail olundu.  Bununla bərabər bir çox Avropa ölkəsindən daha əvvəl qadınlara seçki hüququnun verilməsi təmin edildi.  Azərbaycan dilinin dövlət dili elan olunması, təhsil və mədəniyyətin inkişafına xüsusi diqqət göstərməsi, milli ordunun, təhlükəsizlik strukturlarının yaradılması və sair mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsi böyük əhəmiyyət daşıdı.

 

Təəssüf ki, müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti iki yaşına çatmadan bolşeviklərin hücumuna məruz qalaraq, müvəqqəti olaraq devrildi. Sovet Rusiyası Azərbaycanı məcburi surətdə öz tərkibinə daxil etdi. Bolşeviklər tərəfindən devrilməsinə baxmayaraq, istiqlal ideyası yenilmədi və 1991-ci ildə sovet imperiyasının dağılması ilə Azərbaycan yenidən öz müstəqilliyini elan etdi.

 

1991-ci ilin oktyabr ayında Azərbaycan xalqı  XX əsrdə ikinci dəfə öz müstəqiliyini elan etdi. 1993-cü ilin may-iyun aylarında Azərbaycanda hökumət böhranın son dərəcə kəskinləşməsi ilə ölkədə vətəndaş müharibəsinin baş verməsi və müstəqilliyimizin itirilməsinə real təhlükə yarandığında xalqın çağrışı ilə ümummilli lider Heydər Əliyev ikinci dəfə həkimiyyətə gətirildi.  Bundan sonra isə Azərbaycan müstəqilliyi yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Müstəqillik Günü 1991-ci ildən 2021-ci ilədək Respublika Günü adlandırılıb. Azərbaycan parlamentinin 15 oktyabr 2021-ci il tarixli plenar iclasında isə “Müstəqillik Günü haqqında” yeni qanun qəbul edilib. Elə həmin gün də Prezident İlham Əliyev tərəfindən "Müstəqillik Günü haqqında" qanun təsdiqlənib.

 

Ulu Öndərimizin “Bu gün tam qətiyyətlə demək olar ki, Azərbaycan dövləti, müstəqil Azərbaycan Respublikası 1918-ci ildə yaranmış Xalq Cümhuriyyətinin varisidir” sözləri ümummilli lider Heydər Əliyevin apardığı uğurlu siyasətin nəticəsi olaraq təsdiqini tapmış, Azərbaycan öz müstəqilliyini dünyaya sübut etmiş, istiqlaliyyətimizin daimi, əbədi olmasının əsasını yaratmışdır.

 

Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin qurub yaratdığı, müstəqilliyə qovuşdurduğu Azərbaycan Respublikası indi Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə sürətlə inkişaf edir, qarşıya qoyulan hədəflərə doğru inamla irəliləyir. 

 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin, Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə Şanlı Azərbaycan Ordusu 44 gün davam edən Vətən Müharibəsində işğalçı Ermənistan ordusunu darmadağın edərək Tarixi Zəfərə imza atdı. 30 ildir ki, işğal altında olan torpaqlarımızı işğaldan azad etdi. Bu Azərbaycan xalqının tarixi qələbəsidir. 2020-ci ildə müasir və müstəqil Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası Azərbaycan və onun xalqı üçün növbəti şanlı tarixi qələbə və nailiyyət oldu. Ali Baş Komandanın qətiyyətli mövqeyi və bu il 106 illiyi qeyd ediləcək  şanlı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yüksək peşəkarlığı, qəhrəmanlığı və təbii ki, yüksək milli ruh və güc sayəsində Azərbaycan Respublikası öz tarixi missiyasını yerinə yetirdi. Allahın köməyi və şəhidlərimizin fədakarlığı sayəsində Azərbaycan yenidən öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.

Cümhuriyyət xadimləri Azərbaycanın müstəqil və güclü dövlət olmasını arzulayırdılar. Lakin onlar bu arzuları görmədən dünyadan köçdülər. Bu gün həmin istək və arzular həyata keçirilib. Cümhuriyyət xadimləri Azərbaycan neftinə dair beynəlxalq konsorsium yaradılmasını arzulasalar da onu həyata keçirmək mümkün olmamışdı. Genuya konfransı zamanı mətbuata müsahibə verən Ə.Topçubaşov demişdi ki, Azərbaycanı işğal edərək müstəqilliyinə son qoyan bir ölkə ilə konsorsium yaratmaq olmaz, Azərbaycan gələcəkdə müstəqillik qazananda beynəlxalq konsorsium qurmaq olar. Təbii sərvət olan nefti ilk dəfə milli sərvətə çevirən Heydər Əliyev beynəlxalq konsorsium yaratdı. Cümhuriyyət xadimləri Bakı-Culfa dəmiryolunun tikintisini başa çatdırmaq məsələsini parlamentdə müzakirə edərək vəsait də ayırmışdılar. Lakin bolşevik işğalı onu reallaşdırmağa imkan vermədi. Bakı-Tbilisi-Qars dəmiryolunu, “Şimal-Cənub dəhlizi” layihəsini reallaşdıran, Xəzər dənizində ən böyük ticarət donanmasına sahib olan Azərbaycan dövləti dünyanın vacib nəqliyyat-kommunikasiya mərkəzinə çevrilib. Zəngəzur dəhlizinin yaradılması gündəlikdədir.

Ən başlıcası, Cümhuriyyət xadimlərinin arzusu olan güclü Azərbaycan dövləti qurulub. Dövlət bayrağımız işğaldan azad edilən Şuşada və digər torpaqlarımızda dalğalanır. Artıq dörd ildir ki, biz, 30 il ərzində qeyri-qanuni erməni işğalı altında qalmış Azərbaycanın beynəlxalq səviyyədə tanınan ərazilərinin azad edilməsindən sonra, Azərbaycan Respublikasının Müstəqillik Gününün ikiqat əlamətdarlıqla qeyd edirik.

 

Ədliyyə Nazirliyi Məhkəmə Ekspertizası Mərkəzi,

İqtisad ekspertizaları şöbəsinin böyük eksperti, şöbədə rəhbərliyi müvəqqəti təmin edən Zaur Məmmədov