Son dövrlərdə, yəni işğaldan sonra bəbirləri ilk müşahidə edən əsgərlər olub. Bundan sonra Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, İDEA (Ətraf Mühitin Mühafizəsi Naminə Beynəlxalq Dialoq)  İctimai Birliyi və Ümumdünya Təbiəti Mühafizə Fondu Azərbaycan nümayəndəliyinin (WWF) tərəfindən aparılmış mütəmadi izləmələr və monitorinqlər nəticəsində Kəlbəcər rayonunda bəbirin yüksək keyfiyyətli foto və videosu əldə edilib.

 

Bunu Ümumdünya Təbiəti Mühafizə Fondu Azərbaycan nümayəndəliyinin  direktoru Elşad Əsgərov "Azərbaycanda bəbirlərin populyasiyası, bioloji müxtəlifliyin bərpası istiqamətində görülən işlər və ekoloji turizmin inkişafına dair planlaşdırma" mövzusunda ETSN-də keçirilən mətbuat konfransında deyib.

 

O bildirib ki, Azərbaycanda bəbir fərdlərinə rast gəlindiyi əsas ərazilər Zəngəzur və Talış dağlarıdır: "Qarabağda, Kəlbəcər istiqamətində bəbirlərin müşahidə olunması, həmçinin Mingəçevir gölü ətrafındakı boz dağlarda, Böyük Qafqazda onların görünməsi bəbir populyasiyasının bərpası, onların mühafizəsi, arealının genişləndirilməsi istiqamətində Azərbaycan hökümətinin, o cümlədən Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin məqsədyönlü fəaliyyətinin nəticəsidir".

2002-ci ildən Dünya Təbiəti Mühafizə Fondu Azərbaycan Nümayəndəliyi, İDEA İctimai Birliyi, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə “Qafqaz bəbirlərinin (Panthera pardus) mühafizəsi” layihəsi çərçivəsində “Bəbirləri qoruyaq!” layihəsi həyata keçirilib. Məqsəd Qafqaz bəbirinin məskunlaşdığı yerlərin yaxınlığında yaşayan insanları bu nadir heyvan növü haqqında məlumatlandırmaq və onun mühafizəsi işini təbliğ etməkdir.

Azərbaycanda 10-15 bəbirin Talış dağlarında, Naxçıvan Muxtar Respublikasında və Kiçik Qafqazda məskunlaşdığı məlum idi. Bəbirlərin mühafizəsi ilə bağlı Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, İDEA İctimai Birliyin təsisçisi və rəhbəri Leyla Əliyevanın Qafqazda nəsli kəsilməkdə olan 5 fauna növünün (ayı, canavar, ceyran, qartal və bəbir) qorunmasını əhatə edən “Böyük beşlik” proqramı çərçivəsində gördüyü işlər öz bəhrəsini verməkdədir. Qeyd etdiyimiz kimi, artıq məlum olub ki, Kəlbəcər rayonu ərazisində də bəbir yaşayır.  Bu, o deməkdir ki, bəbirlərin qorunması onların sayının artmasına səbəb olmaqdadır. Bəbirlərin sayı artdıqca yayılma arealları da genişlənməkdədir. Sakinlərin yaşadıqları ərazilərdə bu nadir heyvan növünün mövcudluğuna əngəl yaradan hər hansı hərəkətlərdən çəkinməsi lazımdır. Onu da qeyd edək ki, Qafqazda nəsli kəsilməkdə olan 5 fauna növünün (ayı, canavar, ceyran, qartal və bəbir) hər biri Kəlbəcər ərazisində mövcuddur. Bu isə Kəlbəcərdə işləyən, yaşayan insanların məsuliyyətini bir qədər də artırır. 

 

Nəsli kəsilməkdə olan fauna növlərinin qorunmasına həsr edilən Qafqaz Biomüxləfliyi Sammitində Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla xanım Əliyeva çıxışlarının birində gənclərin dəstəyi olmadan ətraf mühitin qorunmasına ümid bəsləməyin çətin olduğunu vurğulamışdı. Çox önəmli bir məsələyə toxunulur. Gənclər flora və faunanın qorunması işində aktiv rol oynamalıdırlar. Bunun üçün yəqin ki, gələcəkdə Kəlbəcərdə də flora və fanunanın qorunnmasına həsr olunan sammitlər, konfranslar təşkil olunacaq, icmalar, əhalinin müxtəlif təbəqələri cəlb olunacaq, yay düşərgələri açılacaq və bu düşərgələr gənclərin kiçik yaşlarından təbiətin qorunması, biomüxtəlifliyin mühafizəsi işinə cəlb olunması və onların bu işdə fəallığının artırılması üçün olduqca məqsədəuyğundur.

 

Çünki bəbir Azərbaycanda nəsli kəsilməkdə olan heyvan növlərindəndir.Təəssüf ki,  əhalidə Azərbaycanın nadir fauna növləri barədə qeyri adekvat fikir formalaşdırılmışdır ki, vəhşi heyvanı gördünsə mütləq öldür, yoxsa o səni öldürəcək. Qeyd edək ki, tarixən və aparılan elmi-tədqiqatların nəticələrinə əsasən bir sıra vəhşi heyvan növləri, o cümlədən bəbir insanlara çox nadir hallarda hücum edir. Yırtıcı heyvanların duyğu orqanları insandan daha güclü olduğundan, onlar insanı uzaqdan hiss edir və onunla qarşılaşmaqdan yayınırlar. Əksər hallarda isə bu hücumların səbəbkarı bilavasitə insanın davranışı və ya “təxribatı” olur. Adətən belə hallar insanın yırtıcıya uğursuz hücumu və ya atəş açması nəticəsində baş verir. Yaralı heyvanlar uzun müddət keçdikdən sonra da təhlükəli olurlar. Belə ki, ov etmək qabiliyyətini itirmiş bu heyvanlar aqressivləşərək bəzi hallarda insana da hücum edirlər. Nəticədə həmin heyvanlar insanlara aqressiv olaraq təqdim edilir və onların “ovuna” başlanılır. Məhz bu cür səbəblərdəndir ki, respublikamızın faunasına daxil olan bir çox vəhşi heyvan növlərinin nəsli artıq tükənmək təhlükəsindədir. Hal-hazırda bir sıra yırtıcı növlər bəbir, vaşaq, zolaqlı kaftar və otyeyən növlər bu təhlükə ilə üz-üzədir.

Pişikkimilər fəsiləsinin nümayəndəsi olan bəbir dartılmış, əzələli, güclü, qamətli bədənə, dəyirmi, iri başa, uzun quyruğa və güclü ayaqlara malik heyvandır. Bədəninin uzunluğu (coğrafi arealından asılıdır) 91-180 sm, quyruğu 75-110 sm-dir. Çəkisi 32-40 (bəzən 100 kq) kq-dır. Erkək fərdlər dişi fərdlərdən 3 dəfə böyükdür. Xəzi sıx, yumşaq, solğun saman və ya sarı, yaxud boz-kürən-qonur rənglidir, bədəni, quyruğu və ayaqlarında kiçik və orta ölçülü halqaşəkilli qara ləkələr var. Ayaqlarının aşağı və içəri hissəsi ağ rəngdədir. Qışda xəzi daha sıx, uzun və parlaq olur. Bəbir çox cəld heyvandır, saatda 60 km-dən çox sürətlə qaça bilir. 6 metr sıçraya, 3 metrdən uzağa şaquli formada tullana bilir, suda yaxşı üzməyi bacarır.

 

Bəbirlər gecə heyvanlarıdır. Əsasən əhali məskunlaşan ərazilərə yaxın yerlərdə tək-tək yaşayır və gecələr ova çıxır. Lakin gündüz, əsasən də tutqun havalarda da ova çıxması halları qeydə alınmışdır. Bəbirlər təbiətdə zəif və xəstə heyvanları ovlamaqla xəstəliklərin qarşısının alınması və ekoloji tarazlığın qorunmasında xüsusi rol oynayır. Bəbirlərə münasibətdə bu amil xüsusi nəzərə alınmalıdır. 

 

Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən hazırlanmış Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 06 noyabr 2004-cü il tarixli 176 saylı Qərarı ilə təsdiq olunmuş “Heyvanlar aləmindən istifadəyə görə ödəmələrin növləri, dərəcələri, tətbiq edilmə Qaydaları və qeyri-qanuni heyvan ovuna cərimələr” haqqında Qərarın 3.1 maddəsinə əsasən 1 (bir) baş bəbirin ovlanmasına görə dəyən ziyanın miqdarı şərti maliyyə vahidinin 3000 (üç min) mislidir. Yəni, 1 (bir) baş bəbirin ovlanmasına görə cərimə 3300 (üç min üç yüz) manat təşkil edir. Əgər bu heyvan Xüsusi Mühafizə Olunan Təbiət Ərazilərində ovlanarsa, bu ziyan 2 və 3 qat ölçüdə hesablanır.

 

Qeyd: “Başlıbelin İnkişafına Dəstək” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Təbiətin qorunması üçün icmalarla iş” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb. Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.