Təbiəti yandırmayın - ekosistemin pozulmasının fəsadları ağır olur

Arif Babayevdən Flora Kərimovaya müraciət: “Sənə borclu qaldım...”-MARAQLI+ÖZƏL+VİDEO

Avropa İttifaqı Rusiya ilə savaşa hazırlaşır: sakinlərə qida və su ehtiyatı yığmaq tövsiyə olundu...

"Rusiya Ukraynaya termobarik döyüş başlıqlı "Shahed" raketləri ilə zərbələr endirmyə başlayıb" - ISW

Təbiəti yandırmayın - ekosistemin pozulmasının fəsadları ağır olur

Cəmiyyət

Oxunub: 1815

15 Jul 2024 | 15:52

Təbiəti yandırmayın - ekosistemin pozulmasının fəsadları ağır olur

İnsan təbiətin bir hissəsi olub onunla sıx bağlıdır. Təbiət insanların yaşayış mühiti vəzifəsini görür, onun vəziyyəti cəmiyyətin rifah və inkişaf səviyyəsini təyin edir.

XX əsrin başlanğıcında yer kürəsinin əhalisi təmiz hava alır, saf su içirdilər. Dünya sonsuz, təbii sərvətlər isə tükənməz hesab edilirdi. Lakin bir neçə onilliklərdən sonra dünya olduqca təhlükəli ekoloji fəlakət hüdudunda qaldı. Ekoloqların fikrincə əgər bəşəriyyət bu yolu davam etdirərsə, yaxın bir neçə nəsildən sonra onu fəlakət gözləyir.

XX əsrin ikinci yarısından başlayaraq əhalinin sürətlə artımı və elmi-texniki inqilab biosferdə deqradasiya proseslərinin əlamətlərini yaratdı. Milyon illər ərzində formalaşan təbii ekosistemlər ciddi dəyişikliyə məruz qalaraq insanın xarici təsirinə qarşı davamsız vəziyyətə düşdü. XX əsrin əvvəlində Yer üzərində əhalinin sayı cəmi bir milyarda yaxın idi, əsrin sonunda isə, yəni bir əsr ərzində bu rəqəm 6 dəfə artaraq 6 milyarda çatdı. Ekoloqların əksəriyyəti belə hesab edirlər ki, təbii resursların tükənməməsi və texnogen fəaliyyət nəticəsində dəyən ziyanın təbii yolla bərpa olunması üçün yer üzərində əhalinin sayı 1-1,5 milyard nəfər hüdudunda olmalıdır.

Elmi-texniki inqilab həyatda məlum olmayan və ağıla sığmayan çox böyük gərginliklər yaratdı: aviasiya və avtomobil nəqliyyatı, nüvə energetikası, kimya sənayesi və s. Bu və digər sahələr təbiət üçün zərərli olmaqla yanaşı, həm də təbii resursların azalmasına, bəzən tükənməsinə səbəb oldu. Belə ki, materiallardan və enerjidən istifadə XX əsrdə son dərəcə sürətlə artaraq, hətta əhali artımını da keçdi. Enerjidən istifadə 10 dəfə, materiallardan istifadə isə 9 dəfə çoxaldı. İnsan fəaliyyəti və onun təbiətlə qarşılıqlı əlaqəsi bu gün dünya əhalisinin əksəriyyətinin həyat şəraitinin dəyişməsinə səbəb oldu. Bir tərəfdən isə müharibələr ekologiyaya, ətraf mühitə, təbiətə amansız zərərlər vurdu və bu zərbələrin açdığı yaraları sağaltmaq elə də asan deyil. Kəlbəcər rayonunun da təbiəti Ermənistanın Azərbaycana qarşı 30 il ərzində həyata keçirdiyi işğalçılıq müharibəsi zamanı sarsıdıcı yaralar alıb. Meşələrin məhv edilməsi, yandırılması, çəmənlik ərazilərin yandırılması, həyətlərdəki meyvə bağlarındakı ağacların mebel sənayesində istifadə üçün və yandırmaq üçün kütləvi kəsildiyi Kəlbəcər azad ediləndə üzləşdiyimiz acı ekocinayət aktları buunun müharibənin təbiətə gətirdiyi bəlaların əyani sübutlarıdır. Bütün bunların nəticəsində landşaftda dəyişiklik baş verdiyi göz önündədir, mütəxəssislərin gəldiyi nəticəyə görə, təbii ekosistemlərin sahəsi azalıb. Ekosistemin pozulması nəticəsində səhralaşma, torpağın deqradasiyası, torpaqda, suda, havada zərərli maddələr toplanır, kütləvi xəstəliklərin artması, quraqlıq, torpağın məhsuldarlıq keyfiyyətinin aşağı düşməsi və sair fəsadlar özünü göstərir. Bu fəsadlar isə son nəticədə ilk növbədə həmin ərazilərdə yaşayan, fəaliyyət göstərən insanların həyatında öz mənfi izlərini buraxır, iqtisadi durumlarına, sağlamlıqlarına ziyanlar vurur.

Bitki və heyvanların bilavasitə məhv edilməsi isə ekosistemin pozulması üçün əlavə münbit şərait yaradır. Təbiətdə ekoloji tarazılığı saxlamağın yollarından biri təbiətdən, onun ehtiyatlarından səmərəli istifadə etmək, təbii mühiti həyat üçün yararlı (davamlı) halda saxlamaqdır.

Uzun illər işğal nəticəsində təbiəti ağır zərbələr alımış bölgələrimiz, o cümlədən Kəlbəcər və onun kəndlərinə bu məsələdə xüsusi diqqət ayrılmalıdır. Məsələn, yay fəslində, havaların xüsusilə isti və quru olduğu günlərdə yanğınların başvermə ehtimalı da artır. Aidiyyəti qurumlar tərəfindən aparılan genişmiqyaslı maarifləndirmə işlərinə baxmayaraq meşə və kənd təsərrüfatı sahələrində baş vermiş yanğınların təhlili onların əsas səbəbinin insanların yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına riayət etməməsi, o cümlədən biçindən sonra bəzi fermerlər tərəfindən sahələrin yandırılması, təbiət qoynunda istirahət edən insanların odla ehtiyatsız davranışı olduğunu göstərir. Nəzərə almaq lazımdır ki, ən kiçik ehtiyatsızlıq belə əhalinin ərzaq təminatı, ölkənin torpaq fondu, meşə sahələri, flora və fauna üçün ağır fəsadlarla nəticələnə bilər. Bir ərazidə baş verən yanğın təkcə o ərazinin bitki örtüyünün məhv olması demək deyil, eyni zamanda torpağın üst qatının deqradasiyaya uğraması, ərazidə özünə yuva salmış, ərazidə qidalanan fauna növlərinin, quşların məhv olması deməkdir.

Elə bu səbəbdəndir ki, qeyd olunanları nəzərə alaraq, Fövqəladə Hallar, Ekologiya və Təbii Sərvətlər, Kənd Təsərrüfatı nazirlikləri əhaliyə, o cümlədən fermerlərə, kənd təsərrüfatı fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlara və təbiət qoynunda istirahət edən vətəndaşlara müraciət edərək, onları isti keçən və insanların təbiətdəki aktivliyinin artdığı bu mövsümdə yanğın təhlükəsizliyi qaydalarına xüsusilə ciddi riayət etməyə çağırıb. Ölkəmizə, həmçinin insanların həyat və sağlamlığına zərər vurmamaq üçün biçin yerlərində və meşələrdə açıq alovdan istifadə etməyin, bu ərazilərdə tonqal qalamayın, tam söndürülməmiş siqaret kötüyü və ya kibriti, yanar mayelərlə islanmış materialları, eləcə də şüşə qab və şüşə qırıntılarını ətrafa atmayın. Bir parça şüşə qırığı üzərinə günəş şüasının davamlı düşməsi nəticəsində yanğın mənbəyinə çevrilə bilir. Küləkli havada xüsusilə diqqətli olmaq tövsiyə olunur. Kiçik yanğın ocağı görərsinizsə, su, torpaq və ya qum ilə onu söndürməyə çalışmaq lazım. Yanğın, yaxud onun əlamətlərini aşkarlasanız bu barədə dərhal Fövqəladə Hallar Nazirliyinin “112” qaynar telefon xəttinə məlumat verilməlidir.

Qeyd: “Başlıbelin İnkişafına Dəstək” İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Təbiətin qorunması üçün icmalarla iş” layihəsi çərçivəsində hazırlanıb. Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin rəsmi mövqeyini əks etdirməyə bilər.