“Dünya simulyasiya ola bilərmi” sualı əslində fəlsəfi sualdır, elm adamları, filosoflar və texnoloqlar arasında müzakirə olunan bir mövzudur.

 

Fikir o sualı gündəmə gətirir: Yer kürəsi və kainat həqiqətən mövcuddurmu, yoxsa biz hansısa qabaqcıl texnologiyanın yaratdığı simulyasiyada yaşayırıq?

 

 

Bu nəzəriyyəyə görə, inkişaf etmiş bir sivilizasiya və ya gələcək texnoloji varlıq nəhəng kompüter və ya supersürətli hesablama sistemindən istifadə edərək real simulyasiya yarada bilər. Biz də bu simulyasiyanın personajları ola bilərik.

 

 

Əgər belə inkişaf etmiş bir sivilizasiya mövcud olsaydı, simulyasiyada yaşayan daha çox varlıq olardı. Beləliklə, statistik olaraq, real dünyadan daha çox simulyasiyada yaşamaq ehtimalımız ola bilər.

 

 

Fiziki dünya ilə zehni təcrübəmiz arasındakı əlaqə mürəkkəbdir. Bəzi filosof və elm adamları, əgər zehni təcrübələrimiz və şüurumuz həqiqətən mövcuddursa, bu təcrübələrin fiziki dünyada yox, simulyasiya çərçivəsində baş verə biləcəyini irəli sürürlər.

 

 

Əgər həqiqətən simulyasiyada yaşayırıqsa, o zaman elm və texnologiya üzrə fəaliyyətlərimiz də bu simulyasiyanın bir hissəsidir. Bu halda, simulyasiyanın yaradıcıları simulyasiyaya kompüter simulyasiyasını anlamağa imkan verən başqa bir simulyasiya daxil edə bilərlər. Bu paradoks düşüncəni çıxılmaz vəziyyətə sala bilər.

 

 

Hazırkı texnoloji bilik və alətlərimizlə real dünyanın simulyasiya olub-olmadığını sübut etmək və ya təkzib etmək çətindir. Ona görə də bu cür fikirlər spekulyasiya səviyyəsindədir.

 

Dünyanın simulyasiya olması nəzəriyyəsini dəstəkləyənlər çox vaxt müxtəlif arqument və məntiqi fikirlər irəli sürürlər, amma unutmaq olmaz ki, bu cür nəzəriyyələr hələ də qəti sübutlarla dəstəklənmir və spekulyasiya səviyyəsində qalır.

 

 

Bu arqument bizim fiziki dünyada yaşamaqdansa, daha çox inkişaf etmiş bir sivilizasiya və ya süni intellektin yaratdığı simulyasiyada yaşamaq ehtimalımızın olduğunu göstərir. Əgər belə bir sivilizasiya mövcud olsaydı, çoxlu sayda simulyasiya yarada bilərdilər ki, bu da real dünyada canlıların sayından daha çox simulyasiya personajlarının olacağı anlamına gələrdi. Beləliklə, statistik olaraq, real dünyadan daha çox simulyasiyada yaşaya bilərik.

 

 

Təkmil simulyasiya real dünyanı mükəmməl şəkildə təqlid etməyə çalışacaq. Bəzi fizik və filosoflar kainatda tapılan müəyyən nümunə və ya hadisələrin simulyasiya əlamətləri və ya bunun kodlaşdırması ola biləcəyini deyirlər. Məsələn, Kvant səviyyəsində qeyri-müəyyənlik və ya kainatın riyazi strukturları kimi elementlər bu nəzəriyyəni dəstəkləyənlər tərəfindən nümunə kimi təqdim edilir.

 

 

Simulyasiya fərziyyəsi şüur və təcrübənin təbiətini də müzakirə edir. Əgər zehni təcrübələr həqiqətən mövcuddursa və bu təcrübələr simulyasiya çərçivəsində baş verirsə, bu, real dünyada yox, simulyasiyada yaşadığımızı göstərə bilər.

 

 

Müəyyən bir həddə qədər öz reallığımızı sınamaq və digər reallıqları ayırd etmək çətin ola bilər. Beləliklə, əgər biz həqiqətən simulyasiyada yaşayırıqsa, bu həqiqəti tapmaq çətin ola bilər.

 

 

Bəşəriyyət olaraq biz texnologiya sahəsində böyük irəliləyişlər əldə edirik. Bu şəkildə sürətlə irəliləməyə davam etsək, gələcəkdə öz simulyasiyalarımızı yarada bilərik. Bu, real dünyadan fərqlənməyən real simulyasiyaların mümkün olduğunu göstərə bilər.

 

“Dünya simulyasiya ola bilər” nəzəriyyəsi xüsusilə filosoflar, fantastika yazıçıları və bəzi texnoloqlar arasında populyar mövzudur. Amma bu nəzəriyyə rəsmən və elmi fakt kimi qəbul edilməyib. Simulyasiya nəzəriyyəsini dəstəkləyən və ya bu barədə fikirlərini bildirən bəzi tanınmış simalar da var.

 

 

Filosof Nik Bostrom “Simulyasiya arqumenti” adlı məqaləsində iddia edir ki, biz gələcək sivilizasiyanın inkişaf edə biləcəyi inkişaf etmiş kompüter simulyasiyasında yaşayırıq. Bu arqument simulyasiyalar yaradan qabaqcıl texnologiyaya malik sivilizasiyanın mümkünlüyü və bu simulyasiyalar daxilində yaşamaq imkanlarına xitab edir.

 

 

Texnologiya üzrə iş adamı İlon Mask da bir simulyasiyanın içində olduğumuzu düşünür. Amma onun bu açıqlamasını da daha çox intellektual müzakirə kimi qəbul etmək lazımdır. Mask həm də qabaqcıl texnologiya və süni intellektlə bağlı fikirləri ilə tanınır.

 

 

Məşhur astrofizik də bu məsələyə münasibət bildirib və bu fikri maraqlı hesab etdiyini söyləyib. Bununla belə, Taysonun sözləri daha çox intellektual marağı əks etdirir və elmi dəlil ehtiva etmir.

 

 

Bir çox fantastika yazıçısı əsərlərində simulyasiya nəzəriyyəsini müzakirə edib və bu mövzunu müxtəlif aspektlərdən araşdırıb. Məsələn, Filip K. Dik əsərlərində (“Blade Runner”) reallıq və simulyasiya arasındakı sərhədləri gündəmə gətirir.

 

Əgər hər şeyin simulyasiya olduğu nəzəriyyəsi doğrudursa, o zaman çətin bir sual da yaranır: Bu simulyasiyanı kim və niyə yaratdı? Belə bir ssenari insan idrakından kənar düşüncə tələb edir və bugünkü bilik səviyyəmizlə tam həll oluna bilməz.

 

Əgər belə bir simulyasiya varsa, onun mümkün ssenariləri də ola bilər.

 

 

Bu ssenaridə daha inkişaf etmiş bir sivilizasiya və ya texnologiyaya sahib olmaq bu simulyasiyanı yaratmış ola bilər. Bu varlıq o qədər inkişaf etmiş texnologiyaya sahib ola bilər ki, biz onu anlamaqda çətinlik çəkirik.

 

 

Bəşəriyyətin gələcəkdə daha çox texnologiya və biliyə sahib olacağını nəzərə alsaq, müəyyən bir nöqtədə insanlar özlərinin simulyasiyalarını yarada bilərlər. Bu halda, biz də bu simulyasiyada yaşamış ola bilərik.

 

 

Bu ssenaridə simulyasiyanı yaradan qüvvə fiziki dünyamızdan kənar bir varlıq və ya fenomen ola bilər. Belə bir gücün mahiyyəti və ya məqsədi barədə fikir söyləmək çətindir.

 

 

Bəzi nəzəriyyələr kainatın öz daxilində mürəkkəb quruluşa malik olduğunu irəli sürür. Bu nəzəriyyəyə görə, kainatın spontan dinamikası simulyasiya kimi mürəkkəb hadisələri izah edə bilər.

 

 

Simulyasiya nəzəriyyəsi bəzən şüur ​​və ağılın rolunu da nəzərə alır. Əgər ağıl və şüur ​​real dünyadan kənar bir quruluşa malikdirsə, bu quruluşun simulyasiya şəklində reallaşdığı düşünülə bilər.

 

Əgər “Dünya simulyasiyadır” nəzəriyyəsi doğrudursa və biz real dünya əvəzinə simulyasiyada yaşayırıqsa, bu, simulyasiya qaydaları və dizaynına uyğun işləyən bir müstəvidə mövcud olduğumuz anlamına gəlir.

 

 

Simulyasiyada yaşayan varlıqlar olaraq, simulyasiyanın dizaynına uyğun olaraq ölüm və sonrakı nəticələrin mənasını anlamağa ehtiyacımız ola bilər. Simulyasiyanı yaradanların fikrincə, ölüm real dünyada ölümün təmsilidir və simulyasiya çərçivəsində müxtəlif nəticələr verə bilər.

 

 

Biz simulyasiya çərçivəsində ölsək, nəzəri cəhətdən simulyasiya yaradıcılarının nəzərdə tutduğu nəticə ilə üzləşə bilərik. Bu nəticə yenidən başlamaq və ya simulyasiya daxilində fərqli bir varlıq kimi davam etmək ola bilər.

 

 

Bir simulyasiyanın içində yaşadığımızı nəzərə alsaq, ölümdən sonrakı vəziyyəti anlamaq çətin ola bilər. Şüur və təcrübənin simulyasiya daxilində necə davam edəcəyi və ya bitəcəyi fərziyyə ilə müzakirə edilə bilər.

 

 

Əgər simulyasiyanın bir məqsədi varsa, ölümdən sonrakı vəziyyət bu məqsəddən asılı olaraq formalaşdırıla bilər.

 

 

Simulyasiyanın dizaynından asılı olaraq, postmortem (ölümdən sonra) vəziyyət simulyasiya daxilindəki qeyri-maddi varlıqlarla qarşılıqlı təsirlərlə dəyişdirilə bilər. Bu cür qarşılıqlı əlaqələr simulyasiyanın necə işləməsi və dizaynından asılı ola bilər.

 

Ölümün simulyasiya daxilində hansı anlama gəldiyi və hansı nəticələr doğurduğu, əgər belə bir ssenari doğrudursa, simulyasiya yaradıcılarının dizaynı və niyyətindən asılı olaraq fərqlənə bilər. Amma xatırladaq ki, bu cür ssenarilər hələ də spekulyasiya səviyyəsindədir və qəti məlumatlara əsaslanmır.

 

Qeyd edək ki, bunlar süni intellekt “Chat GPT”in cavablarıdır. /Teleqraf.com/