Hər şey − zərrələr (atomlar) aləmindən ulduz sistemlərinədək, bitkilər aləmindən heyvanat aləminədək, böcəklərdən balıqlar və quşlaradək, dağlardan meşələrədək-hər şey, hər şey Onu göstərir, Onun varlığına dəlalət edir.

 

Sakini olduğumuz kainatın var olması, öz varlığını davam etdirmə keyfiyyəti bir sıra qanunlara bağlıdır. Belə ki, hər şeyin var olmasının arxasında bir və ya bir neçə qanun, nizam və intizam dayanır. Əgər biz bəri başdan inad etməsək, doğrudan da bu işin əsl mahiyyətini anlamaq üçün oturub bu qanunlar, nizamlar barədə ciddi fikirləşsək, o zaman görəcəyik ki, bu qanunlar və nizam bir növ öz dillərilə  “Bizi Allah yaratdı” deyirlər.

 

Kainata, iradə dəlili ilə, yəni, onun meydana çıxmasını bir iradənin nəticəsi olmasının mahiyyəti barədə düşünəndə, əşyanın kor-koranə axan bir sel kimi əmələ gəlmədiyini görəcəyik. Bizə aydın olacaq ki, hər hansı bir hadisədə onun mahiyyətinin bütün cəhətləri düşünülmüşdür, ölçülüb-biçilmişdir, bütün varlıqlar dünyaya onlara məxsus qanun-qayda ilə gəlir, özlərinə məxsus qanın-qayda ilə də gedirlər.

 

 

Kainat bir iradənin nəticəsidir. Heç nə kortəbii, öz-özünə, öz istəyinə görə olmur. Əgər bir şey vardırsa, yaxud bir hadisə baş vermişdirsə, demək onun var olmasını, əmələ gəlməsini istəyən biri vardır. Qarşımızda bir kainat vardır, bu kainatda günəş sistemi, yer kürəsi, yer üzərində canlı və cansızlar vardır. Demək, bunu var etmək istəyən və istədiyini də edən vardır.

 

Bir də unutmayaq ki, sarsılmaz qanunların məhsulu olan, heyrətamiz bir nizam və intizama tabe olan hər şey böyük bir iradənin məhsuludur. Elə bir iradənin ki, bir şeyi meydana çıxardarkən onun bütün təfərrüatını ölçüb biçmiş, ona özünəməxsus keyfiyyət və qabiliyyətlər vermişdir. Belə bir iradənin məhsulu isə kor gözlərin dərinliklərinə işıq saçır, kar qulaqlara bağıraraq deyir: “Ey inadının qulu olan miskin! Diqqətlə bax, səsimi eşit! Kainatda təsadüf, heç bir hadisə yoxdur. Hər şeyi, hər şeyin fəaliyyətini əlində tutan Allah, onlarla istədiyi kimi rəftar edir, istədiyi şəklə salır…”

 

 

Allah özünün Hüdus, yəni var olmaq, varlıq sifəti ilə kainatada hər şeyə öz möhürünü vurmuşdur. Bir şey varsa, onu var edən var. Məntiqin ən sadə məsələsinin həlli belədir.

 

Aləmlərə ağıl gözü ilə baxsan, Allahın valığını görəcəksən. Allah həyatın qaynağıdır. Kainatda həyatın var olmasının özü Allahın varlığının ən bariz sübutudur.

 

Canlıdan həyat enerjisi getdikdən sonra dünyanın bütün zavod və fabrikləri, elmlər akademiyaları, nə varsa hamısı çalışsa, onu bir daha geri qaytara bilməz. Yaxud, əksinə, eyni gücdən istifədə edərək bir dovşanın var olması üçün onu təşkil edən bütün maddələri bir yerə toplasaq belə, ona həyat verə bilmərik. Deməli, həyatın mənbəyi yalnız Allahdır, həyatı verən də, alan da Allahdır.

 

Allah bəsit gördüyümüz milçəyi nümunə göstərərək belə deyir:

 

 

Allah yaradandır, həm də daima yaradandır. Kainatda daim yenilənmə baş verir. Hər şey dəyişir, hər şey təzələnir. Dünya bir yandan dolur, bir yandan da boşalır. Bu yenilənmə və təzələnmə prosesi Allahın həmişə yaradıcı olmasından xəbər verir. O, daim, fasiləsiz olaraq yaradır. Yaxşını da, pisi də, həyatı da, ölümü də yaradan Odur.

 

Aləmlərdə milyard dəfə milyarddan da çox varlıqlar var. Bir hüceyrə saysız-hesabsız zərrəciklərdən ibarətdir. Əgər maddə özü yaradıcı olsa, o zaman məsələn, bir almada onu təşkil edən neçə milyard zərrəcik varsa, bu milyardlarla zərrəciklərin hər biri ayrı-ayrılıqda yaradıcı olmalıdır. Yaxud da onlar öz-özlərinə yaranmalıdırlar.

 

Bunu qəbul etsək, o zaman belə bir suala cavab tapa bilməyəcəyik: əgər maddələr özləri özlərini yaradır, yaxud hər biri özbaşına yaranırsa, o zaman bu milyardlarla müstəqil, bir-birindən asılı olmayan zərrəciklər bir araya necə gəlirlər? Onlardakı rəng, iy, dad necə birləşir, toxumlar öz yerini, qabıq öz yerini, qabığı qoruyan təbəqə öz yerini necə alır? Axı bir güc, qüdrət olmalıdır ki, bu ayrı-ayrılıqda, yaxud öz-özünə yaranan zərrəcikləri bir yerə toplayıb ona səs, rəng, hərəkət versin! Yoxsa, saysız-hesabsız, öz-özünə yaranan bu maddələr hansı qanuna, hansı qüdrətə tabe olub birləşir, bir bütöv kimi var olurlar? Onlara kim həyat verir? Axı bənna daşı, suyu, qumu, sementi bir yerə toplamasa, bina necə tikilər?

 

Cavab yalnız birdir: O, Allahdır və hər şeyi O yaradır. Həm də bir dəfə yaradıb sonra hər şeyi özbaşına buraxmır. O, daim yaradır.

 

Kainatda diriliyin olması Onun diri olmasına dəlildir. Qədim yunan filosoflarından bu günədək qalan, bir fəlsəfədən o birinə keçə-kəçə bu günümüzə gəlib çatan yanlış fikirlərdən biri Allahın passiv dərk və qəbul olunmasıdır. Belələrinə görə bütün aləmləri yaradan, doğrudan da, Allahdır, çünki bu möhtəşəm varlığı, bu qədər heyrətamiz nizam və intizamı qurmağa və işlətməyə yalnız fövqəladə qüdrətə sahib, fövqəladə ağla sahib, fövqəladə imkanlara sahib bir qüdrətin gücü çatar. Lakin onların təsəvvürləri qədim yunan əsatirlərindəki çoxallahlılıqdan və Zevsdən uzağa gedə bilməmişdir. Onlar belə düşünmüş və bu gün də belə düşünürlər ki, Allah bütün aləmləri yaratmış, sonra da bir kənara çəkilmiş, bütün ixtiyarı yaratdıqlarına vermişdir...

 

 

Hər varlıq öz parçaları, hissələri ilə bir bütünlük ifadə edir. Məsələn,  istədiyiniz canlı və ya cansız varlığı götürün, ondakı bir hissəni kəsin. Görəcəksiniz ki, onun öz varlığını davam etdirməsi artıq mümkün deyildir. Məsələn, suyu parçalayıb ondakı 2 hidrogendən birini kəsib götürsək, artıq su olmayacaqdır. Bir ağacı götürüb ya onun kökünü, yaxud gövdəsini, ya da budaqlarını kəssək, “ağac” məfhumu aradan qalxacaqdır.

 

Əgər planetimizdəki hər hansı bir dağ silsiləsi olmasa, iqlim elə dəyişər ki, yer üzərində həyat məhv olar. Günəş sistemimizdəki planetlərdən biri olmasa, kosmosda bizə adi şey kimi görünən nizam və intizam alt-üst olar.

 

Əgər Yer kürəsi günəşin ətrafında bir qədər də sürətlə hərəkət etsə, yaxud ona bir qədər yaxınlaşsa və ya uzaqlaşsa, o zaman yer üzərində həyatdan söz gedə bilməz.

 

Biz varlıqları təşkil edən ən kiçicik zərrəciklərlə tanış olduqda öyrənirik ki, mikroorqanizmlər, onları və bütün kainatı təşkil edən atomlar, onların da təşkil olunduğu elektron, proton və neytronlar bir növ kainat evi”nin kərpicləridirlər.

 

Əlifbadakı 32 hərf müxtəlif cür birləşmələrlə müxtəlif sözlər əmələ gətirdiyi kimi, atomların müxtəlif cür quruluşu da müxtəlif maddələri əmələ gətirir. Bundan başqa, onlar bir növ insanla kainatdakı digər varlıqlar arasında rabitəçi rolunu oynayır, bizim görmə, eşitmə duyğularımızda fəal iştirak edirlər. Belə ki, onlar bizim qulaqlarımıza müxtəlif səsləri, burnumuza qoxuları, dilimizə dadları daşıyırlar.

 

Atomlar daş və torpağı, suyu, havanı və s. təşkil etməkdədir. Lakin maraqlıdır ki, çox sayda işi görən bu atomlar heç vaxt öz yollarını azmır, öz vəzifələrini dəyişik salmırlar. Bir dəfə də olsun qızıl gülü təşkil edən atomlar “Əşi, daha qızıl gül təşkil etməkdən bezdik, indi də zanbaq gülü təşkil edək” demirlər...

 

(Davamı var)