Belarusda ölkədə keçirilən prezident seçkilərinin nəticələrinə qarşı etirazlar davam edir. Bu ərəfədə Aleksandr Lukaşenkonun qələbəsi elan edildi, lakin müxalifət nəticələrin saxtalaşdırıldığını düşünür. Etirazçıların dediyinə görə, səsvermənin nəticələrinə görə, hazırda Litvada olan Svetlana Tixanovskaya ölkəyə rəhbərlik etməli idi. Znak.com Moskva gimnaziyasının tarix müəllimi Tamara Eydelman ilə Aleksandr Lukaşenkonun dünya diktatorları siyahısına necə daxil olması və bundan sonra onu nə gözlədiyi barədə söhbət edib.

 Moderator.az həmin müsahibəni təqdim edir.

- Diktator siyahısına düşmək üçün o gecə lazım deyildi, bu gecədən sonra Aleksandr Lukaşenko diktatorlar yox, cinayətkarlar siyahısına daxil ediləcəkdir. Diktatorların siyahısına o, Konstitusiyanı, qanunları dəyişdirməyə, müxalifəti əzməyə başlayanda, "sıfırlama əməliyatı" edəndə düşmüşdü. Odur ki, o, lap çoxdan diktatordur. Nə bu gün, nə də dünən olmayıb. Ona görə də, sorğu rəylərində əhalinin 80%  onun əleyhinədir.

- Əlbəttə.

- Birincisi, bu davranışda inanılmaz sinizm və kin-kidurət olduğu tamamilə aydındır. Sənin ölkəndə belə işlər  baş verəndə gərək  inanılmaz dərəcədə kinli olasan ki, öz xalqının üzünə tüpürüb bu sözləri deyəsən. Məsələ başqadır- Lukaşenkonun geri çəkilməyə heç bir yeri yoxdur. Onun iki yolu var: getmək və ya ölkəni qan içində boğmaq.“Sarsılmaz azadlıq əməliyyatı”proqramının mütəxəssisləri XX əsrin 50-ci illərindən bəri hökmranlıq edən diktatorlarla bağlı çox sayda statistikanı təhlil ediblər və müəyyənləşdiriblər ki, yalnız 12% diktator seçkilər nəticəsində vəzifələrini tərk edib. Lukaşenko isə bu 12% -ə dəqiq daxil deyil. Daha tez hərbiçilər tərk edir - məsələn, Auqusto Pinoçet: tərk etdi. Bəs, Aleksandr Qriqoriyeviç hara getməlidir? Öz sovxozuna? Hə edə bilər? O, ya Haaqa  məhkəməsinə getməlidir, ya da hakimiyyətdən yapışacaq. Əlbəttə, ona elə bircə mənim məsləhətim çatmırdı, amma ümumiyyətlə, danışqlar aparıb özünə zəmanət alardı. Amma, buna onun  beyni yetmir.

- Müxalifətlə. Razılaşardı ki, gedir, əvəzində toxunulmazlıq zəmanəti alardı. Və oturub özü üçün memuarlar yazardı. 

- Tarixin təcrübəsi göstərir ki, danışıqlara razılıq verən diktatorlar hakimiyyətdən, bəzən isə həyatlarından məhrum olurlar. Digər tərəfdən, danışıqlara getməyən Rumıniya lideri Nikolae Cauşeskunun nümunəsi var, danışıqlara getmədi,nəticədə  gözlənildiyi kimi qaçmağa məcbur oldu və sonda edam edildi.

Mənə görə, diktator olmaq lazım deyildi. Mühakimə etmək mənim üçün çətin olsa da, diktator baxışından, yeganə fürsət indiki vəziyyətdən birtəhər çıxmaq idi – danışıqlara getmək, güzəştlər etmək, getməyin şərtlərini razılaşdırmaq, hansısa şuranın sədri qalmaq olardı. Üstəlik, Belarusda hələ də Lukaşenkoya hörmət edən insanlar var. O, indi “vo-bank” gedir, ona görə ki, bütün diktatorlar kimi qorxur. Hansı variantlar var? Ya ölkədən qaçmaq, ya da hər şeyi qanla sulamaq. Razılığa gəlmək çox ehtimal ki, gecdir, çünki qan artıq tökülüb. Bu seçkilərdən əvvəl edilməli idi. Dünən isə heç olmasa özünü biabır etməməli və 80% ona səs verildiyini söyləmək lazım deyildi. Çox adam ağlabatan şəkildə yazır: heç olmasa 55% səs topladığını desəydi, bəlkə də buna inanardılar. Lukaşenko isə qəsdən xalqın sifətinə tüpürür. Yeri gəlmişkən, o həmişə belə olub - " belə, tüpürüm sizə!”, "İndi sizə göstərərəm!". Amma, Krımdan sonra (2014-cü il hadisələri, yarımadanın Rusiyanın tərkibinə daxil olması -red.) görünürdü ki, Lukaşenko beynəlxalq imicini düşünməyə və daha mülayim davranmağa başladı. Ancaq indi hakimiyyətə dişləri ilə yapışıb. Bu cür seçimlər yaxşı heç nə vəd etmir. Çox görmüşük. Qoy,  Qəddafini xatırlasın.

 

- Bu ki, onların dayağıdır! Diktatorlar kiməsə güvənməlidirlər. Bir tərəfdən belə görüntü yaranır - "xalq məni sevir", Lukashenko bir batkadır, xalqın prezidentidir. Latın Amerikalı politoloq Guillermo O'Donnell deyir ki, bütün diktatorlar xalqa müraciət etməyi sevir, çünki bu onlara mandat verir.  Yəni nə partiya, nə parlament, yalnız xalq, xalq sevir və bu ona bəsdir. Ancaq sonra bu da yerindən silkələnməyə başlayır. Və nə qalır? Güc və xüsusi xidmətlər. Əlbəttə ki, diktator onların maaşlarını artırır, mənzillər verir, bizim çevik polis alayı kimi. Deyirlər ki, Belarusda zabitlərə maaşları zərflərdə verirlər. Mən tamamilə buna inanıram. Amma, düşünmürəm ki, bu elə də sadə olsun: gedirəm və  insanları döyürəm. Amma prezident təriflədi - əhsən dedi. Və elə bilməyin ki, Lukaşenko, Putin onlara sonadək arxalanırlar. Onlar özlərindən başqa heç kimə arxalanmır. Bu diktator xarakteri deyil.

- Seçkilərdən sonra gecə gördük ki, bəzi şəhərlərdə çevik polislər geri çəkildi. Baxın, qoşunlar əmri yerinə yetirirlər, əmrə tabe olmamaq üçün çox böyük bir stimul lazımdır. İki stimul ola bilər. Birincisi, təhlükəsizlik işçiləri dərk edirlər ki, heç nə edə bilməyəcəklər (buna görə də hakimiyyət onları pulla satın alır). İkincisi - 1917-ci ildə Petroqradda olduğu kimi. O zaman nə qədər insanlar küçələrə çıxdı! Əsgərlər insanların niyə küçəyə çıxdıqlarını anladılar. Və onda bütün Petroqrad qarnizonu üsyançılara dəstək verdi. Hamısı. Çarın bu barədə nə düşünməsindən asılı olmayaraq, o artıq müqavimət göstərə bilmədi. İnsanlar nə qədər çox çıxsa, bir o qədər şans yaranır, polis və ordu xalqın tərəfinə keçir. 

- Hə, hə, əlbəttə!

- Əgər danışıqlara getməyibsə, deməli, o, yalnız qan, cinayət işləri, həbslər, nümayişlərin dağıdılması ilə məşğul olacaq.

- “Ərəb baharı", hər halda bizdən çox fərqlidir, çünki orada müsəlman hərəkatı mühüm rol oynayıb. Yəni, hər şey azadlıq mübarizəsi kimi başlandı, hamı sevindi və birdən Misirdə "müsəlman qardaşlar" ın qalib gəldiyi məlum oldu, sonra Suriyada, Liviyada ortaya çıxdı. Və məlum oldu ki, liberal qüvvələr çox zəif imiş. Qorxuram ki, "ərəb baharı" bu vəziyyətdə diktatorların devrilməsi ilə bağlı deyil, müxtəlif qüvvələrin və mütləq demokratik olmayan qüvvələrin necə hakimiyyətə gəlmələri ilə əlaqədardır. Və bu asanlıqla bizdə də ola bilər. Yeri gəlmişkən, Ukrayna göstərdi ki, diktatorun devrilməsi mümkündür, baxmayaraq ki, orada hər şey hamar deyil. Belə ki, hər şey mümkündür.

 

- Kifayət qədər geniş ictimai fəallığa ehtiyac duyulur, yəni insan hüquqları müdafiəçilərinin kiçik bir qrupu və ya başqaları ilə mümkün deyil. Həqiqətən böyük ictimai hərəkat lazımdır. Bu birincisi. İkincisi, müqavimət uzanırsa , çox gec olur, yerində fırlanmağa başlayır. Buna görə, ilk aylarda, bəlkə də bir ildə, əhəmiyyətli bir şeyin baş verməsi vacibdir. Təbii ki, hərbiçilərin kiçik bir dəstəsinin  həyata keçirə biləcəyi çevrilişlər barədə danışmırıq. Real dəyişikliklərdən danışırıqsa, burada əhalinin həqiqi fəaliyyəti olmalıdır ki, təhlükəsizlik qüvvələri etirazçıların tərəfinə keçə bilsin.

- Hər bir diktatorun özünü xalqa xilaskar kimi göstərməsi ona çox lazımdır. Nədən? Hər şeydən, hətta yəhudi-mason sui-qəsdindən, Mərkəzi Kəşfiyyat idarəsindən, kommunistlərdən, dindarlardan! Özündən əvvəlki hakimiyyəti söyməkdən. Əsas qorxutmaqdır! İnsan qorxduğu zaman, o artıq fikir bildirmir: “Nədənsə bu liderin proqramı deyil. Ümumiyyətlə, onun proqramı haradadır?".  Adam xilaskarın ardınca gedir.

- Əlbəttə! Həm də demokratik prosedurun möhkəm çərçivəsi ilə bağlı olmayan referendum və ya Konstitusiyaya dəyişiklik qabağındakı yolda hər şeyi  süpürən xalq sevgisinin bir təzahürüdür. Bu, bütün diktatorların istifadə etdiyi irrasional müraciətdir.

- Bu vəziyyətdə Lukaşenko üçün  öldürülməkdən çox, devrilməsi qorxuncdur. Onun üçün  bu alçaqlıq, hakimiyyət itkisidir.Bəs, əgər mühakimə olunarsa? Əlbətdə qorxur. Qorxudan da hər şeyi edir.