Â«Qərb seçki ilə bağıl yumşaq mövqe tutacaqÂ»

"Bir milyona yaxın dinc əhali Rafahı tərk edib" - BMT-nin fələstinli qaçqınlar üzrə Agentliyi

"Nüvə savaşında 72 saata 5 milyard insan həlak olacaq, yalnız iki ölkə salamat çıxacaq" - "Daily Star"

"Ukraynadan qalan yalnız Lvov olacaq" - Xodorkovski

İran Prezidentini daşıyan helikopter sərt eniş edib, Rəisinin vəziyyəti məlum deyil

Rusiyalılar mülki ukraynalıları qətlə yetirir, Xersonda insanların üzərinə drondan partlayıcı maddə atılıb

"Hücumun birinci fazası: Volçanskın zəbt edilməsi rusiyalılara nə üçün lazımdır?" - ISW

"Ukrayna Rusiyadakı obyektlərə zərbələr endirmək üçün ABŞ-dan icazə istəyir" - "The Wall Street Journal"

Ziyafətdən sonra necə TEZ AYILMAQ OLAR? - Sadə və təsirli üsullar

Â«Qərb seçki ilə bağıl yumşaq mövqe tutacaqÂ»

Oxunub: 3619

04 Oct 2013 | 11:37

Â«Qərb seçki ilə bağıl yumşaq mövqe tutacaqÂ»

Politoloq Rasim Ağayev Â«Bizim YolÂ» qəzetinə müsahibəsində seçkiqabağı situasiyanı dəyərləndirib. Politoloq iqtidarın, müstəqil namizədlərin və müxalifətin imkanlarını dəyərləndirib, gözləntilərini açıqlayıb, Qərbin hansı mövqedə dayanacağı ilə bağlı proqnozunu verib.Moderator.az Rasim Aağayevlə geniş müsahibəni təqdim edir:

- Rasim müəllim, 6 gün sonra keçiriləcək prezident seçkiləri öncəsi vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?

- Seçkiöncəsi yaranmış situasiya məni nə təəccübləndirir, nə heyfsləndirir, nə də sevindirir. Amma bütün bunlara baxmayaraq Azərbaycanın durumuna nikbin yanaşıram. Səbəb də odur ki, hələ 20 il əvvəl indiki vəziyyəti proqnozlaşdırırdıq. O zaman demişdim ki, Qərb tipli demokratiyaya, xüsusən Amerika, hazır deyilik. Ona görə ki, ABŞ-nin özü indiki şəraiti yaratmaq üçün uzun yol keçib. Həm də amerikalılar azərbaycanlılardan fərqli olaraq hazır xalq olub. Təsəvvür edin ki, Avropanın qabaqcıl ölkələrinin mütəxəssisləri küsüb ABŞ-a getmişdi, ingilislər, irlandlar, almanlar, ispanlar və başqaları yeni tipli ölkə yaratdılar. Bu, başqa bir tarix və siyasi durumdur, Azərbaycan isə öz dövlətçiliyini hələ yeni yaradıb. Ümumiyyətlə, tam demokratik idarəetmənin praktiki təcrübəsi olmayıb, heç təsəvvürümüz də olmayıb. Bu baxımdan mən Azərbaycanın təkamül yoluyla getməsinin tərəfdarıydım, pis-yaxşı dövlət var idi. Onu uçurtmaq lazım deyildi, təmir edib işə başlamalıydıq, əsas məsələ dövlət bürokratiyasına toxunmamaq gərək idi. Çünki bu tipli ictimai sosial qrup ilk dəfə yetişirdi.

- Məgər, sovetdən qalma dövlət bürokratiyası çürüyüb idarəetmə imkanlarını itirməmişdimi?

- Bürokratiya yox, aparıcı siyasi qüvvə olan partiya çürümüşdü. Düzdür, bürokratiyanın da çürümə elementləri ola bilər. Ancaq bunlar həll olunan məsələ olduğundan uçurmağa ehtiyac yox idi, təmir etməliydik. Necə ki, insanlar qocalanda orqanizmi funksiyasını itirir, o zaman başını kəsmirlər, müalicə edirlər. Bundan əlavə daha ciddi bir proses getdi ki, bu, 70-ci illərdən başlanan şəhərin öz görünüşünü itirməsiydi, 80-ci illərdə bu proses sürətləndi, 90-cı illərdə isə inqilabi xarakter aldı. Faktiki olaraq kənd şəhərə qalib gəldi. Bakı öz şüuru, siyasi təfəkkürüylə böyük meqapolisdən kəndin girovuna çevrildi.

- Demək istəyirsiniz ki, məcburi köçkünlər və qaçqınlar paytaxtı mənəvi baxımdan işğal etdi?

- Ondan da əvvəl paytaxta axın güclənmişdi, həm də işsizlikdən passionar qüvvə şəhəri tərk edirdi. Nəticədə biz siyasi səhnədə kənd camaatının hökmranlıq sürdüyünün şahidi olduq. Hələ öz kənd mentalitetiylə meydan sulayırlar. Buna görə siyasi yarışda Qüdrət Həsənquliyevi, Hafiz Hacıyevi, Fərəc Quliyevi gördük.

- Mən çıxışınızın əvvəlinə qayıdıram, niyə sevinmədiniz, təəccüblənmədiniz və heyflənmədiniz?

- Çünki mən indiki nəticəni gözlədiyimdən təəccüblənmirəm. Ona görə sevinirəm ki, Azərbaycan seçkilərində ilk dəfə olaraq siyasətdən uzaq adam ortalığa çıxdı. Milli Şura yarandı, bu, yeni siyasi alət idi, qurumun sədri də siyasətçi yox, dramaturq idi. Baş verənlər Azərbaycanın intilektual potensialının tükənmədiyini göstərir. Faktiki olaraq, ölkənin intilektual potensialı, daxildə və xaricdə olan da birləşə bilər. Həm də ölkənin özündə və xaricdə artıq sahibkarlar sinfi formalaşır, bununla bahəm xarici ölkələrdə təhsil alanlar yeni kadr bazası hesab edilməlidir. Onlar yeni tipli insanlardır. Sadaladıqlarım Azərbaycanın Türkiyə modelinə doğru getdiyini göstərir. Ã–tən əsrin 50-ci illərində Türkiyə Almaniyaya ölkəsindəki işsizlərin göndərilməsi haqqında müqavilə bağladı. Bunun nəticəsində Türkiyə özünə valyuta mənbəyi tapdı, həm də yeni intilektual siyasi qüvvə yarandı. Mən ona görə nikbinəm ki, siyasi arenaya yeni şəxslər çıxa bilər. Onlar ənənəvi qüvvələrdən fərqlənəcək, artıq obyektiv şərait belə tələb edir. Seçkiöncəsi durum göstərdi ki, artıq yeni ideyalar və şəxslər gərəkdir. Hazırki partiyalar buna hazır deyillər.

- Ənənəvi müxalifətin siyasətdən gedəcəyini hesab edirsiniz?

- Ənənəvi müxalifət özünü islahat etməlidir. Onlar hakimiyyətə irad tuturlar ki, 40 ildir hakimiyyətdəsiniz, özləri isə tərpənmək istəmirlər. Faktiki olaraq, bu adamlar gənclərin yolunu kəsiblər.

- Ancaq Müsavat başqanı İsa Qəmbər və AXCP sədri Əli Kərimli dəfələrlə son fikrinizə cavab olaraq deyiblər ki, onlar heç kəsin yolunu kəsməyiblər, gənclər buyurub gəlsinlər...

- Bunlar sözdür, mən siyasi praktikadan danışıram. Qanun-qayda var, uduzan siyasətçi istefa verir, istər hakimiyyətdə, istərsə də müxalifətdə olsun. Ənənəvi müxalifət dəfələrlə uduzub, müxtəlif səhvləri də olub. Əslində, mən Əli Kərimlini nəzərdə tutmuram, çünki o, cavandır, özü də böyük potensiala malikdir. Amma qalanlarının potensialı tükənib.

- Amma onlar 20 ildə ədalətli seçki keçirilmədiyini və istefaya getmələri haqqında partiyaları qərar verməli olduğunu deyirlər...

- Sosial bazanın bu məsələyə aidiyyatı yoxdur, partiyalarının strukturları, üzvləri var, onlar da sədrin tabeçiliyindədir. Bilirsiniz, başqa məna axtarmayın, mən özü fikrimi deyirəm, həm də bu barədə yalnız mən düşünmürəm. Olduğum məclislərdə deyilir: bəli, hakimiyyətə iradları var, qane etmir, çünki ölkəni ağır duruma salıb, amma müxalifətdə də ümid görmürlər. Ədalətli seçkiyə gəldikdə, normal ölkədə və azad seçki keçirmək təcrübəsi olan dövlətdə dediyiniz seçki keçirilər. Tutalım, Araz Əlizadə, yaxud başqası İlham Əliyevə qalib gəlib oldular prezident, onlar hansı komanda və siyasi təcrübəylə ölkəni idarə edəcəklər? 1 aydır bu adamlar debatda hansı sözləri deyirlər, görürük də. Bir-birini söyürlər, biri o birinə “dişini yumursan” deyir, yaxud Â«yaltaqÂ», hətta Â«eşşəkÂ» sözü işlədilir. Namizədlərin hansından eşitdiniz ki, vəziyyəti dəyişməyə qadir olduqlarını və hansı yolla korrupsiyanın qarşısını ala biləcəklər?

- İqbal Ağazadə və Cəmil Həsənli çıxışlarında bu barədə danışmırlarmı?

- Xeyr. Cəmil Həsənli tənqid edir və bildirir ki, problemləri aradan qaldıracaq, ancaq hansı üsulla və kimə arxalanaraq, bax, bunu bilmirəm. Ümumiyyətlə, namizədlər arasında ən intelektualı və şəxsiyyətlisi elə Cəmil Həsənlidir.

- Bəlkə Siz hər iki namizədin platformasını oxumadığınızdan belə düşünürsünüz?

- Olmazmı ki, debatlarda həmin platformanı açıb izah etsinlər. Söhbət Cəmil Həsənlidən getmir, tutalım, Araz Əlizadə qalib oldu, o, nə edəcək? Hanı onun komandası?

- O, sosial-demokrat ideyalarına əsasən islahat aparacağını bəyan edir?

- Sosial-demokrat ideyası Azərbaycanda ümumiyyətlə qəbul olunmur. Çünki bizdə şəhər əhli yoxdur, əksəriyyət kəndlilərdir.

- Araz Əlizadə kəndistandan danışır, aqrarlaşdıracağını deyir...

- Boş-boş söhbətdir, aqrar ölkə nə demək, mən onun korrupsiyanı necə sıradan çıxaracağını bilmək istəyirəm. Bunun belə komandası varmı, göstərsin də. Bilirsiniz, Milli Şura təsadüfü yaranmayıb, bunun obyektiv səbəbi var, bu da odur ki, səssiz şəkildə siyasi liderlər intilektualın, ziyalının namizəd olmasına razılaşdılar. Çünki təklikdə heç biri liderə çevrilə bilməzdilər, bununla da siyasi meydanda lidersizlik yaranırdı. Ona görə yeni adamın ortalığa çıxmasına razılaşdılar.

- Söhbətimizin yönünü dəyişək, Dağıstan prezidenti, RATİ-nin üzvü Abdullatipov Azərbaycandakı azsaylı xalqları YAP namizədinə səs verməyə çağırıb. Rusiya vətəndaşının bu addımı nə dərəcədə qanunauyğundur və daxili işlərimizə qarışmaq deyilmi?

- Bu müraciətdə yeni bir şey yoxdur. İsrail prezidenti bütün dünyanı bu cür yollarla idarə edir. Bizim torpaqlarımızı işğal edən ermənilər də hansısa ölkədə prezident seçkiləri olarsa, diasporlarıyla məsləhətləşmələr aparırlar. ABŞ-da gördük, erməni lobbisi bütün vasitələrdən istifadə edib Obamaya fikirlərini çatdırırlar. Abdullatipov çağırış edir, əgər o, müxalifətə müraciət edib hakimiyyəti devirməyə səsləsəydi, bu, artıq başqa məsələ. Onun RATİ üzvü olması da elə bir əsas yaratmır, yadınıza gəlirmi, vaxt vardı hakimiyyət bu qurumu ittiham hədəfinə alıb yeni müxalifət yaratmaqda ittiham edirdilər. Məncə, Abdullatipovun həmin çağırışı hakimiyyətlə yaranmış narazılığı aradan qaldırmaq üçündür. Onsuz da azsaylı xalqlar işlərini bilirlər, onların liderləri olmadığından bütün seçkilərdə iqtidara səs veriblər.

- Yaxın 6 gündə daxili və beynəlxalq ictimaiyyətdən nə gözləyirsiniz?

- Fövqəladə hadisələr istisna olmaqla çətin dəyişiklik olsun. Hər şey öz yoluyla gedəcək. Amma Cəmil Həsənli çox fəaldır, tədbirlərini yaxşı keçirdi. Mən sadəcə, onun ikinci debatda təxribata reaksiyasına cavab olaraq vaxtını itirməsinə heyfslənirəm. Beynəlxalq təşkilatlarda isə çaşqınlıq sezirəm, onların hamısı Vaşinqtonun təsiri altında olduğundan diqqət daha çox Amerikadakı maliyyə böhranına yönəlib. Elə ABŞ-nin da başı öz hayındadır. Ona görə tənqidi yanaşma yumşaq olacaq, bilirsiniz, Bakını çıxmaq şərtilə Azərbaycanda saxtakarlığın qarşısını almaq üçün hər qutunun yanına bir əsgər qoyulmalıdır. Amma bir çox ciddi qanun pozuntularının şahidi olacağıq.