“Hansı insan hərəkəti sizə ən pis və əxlaqsız görünür? – Yəqin ki, indi hamı qəddarlıqdan, günahsız və müdafiəsiz insanlara qarşı zorakılıqdan və bu kimi şeylərdən danışacaq. Düzdür, belə hərəkətlər bizim hiddətimizə səbəb olmaya bilməz. Bəs niyə hansısa bədxah, zülmkar tiran,  diktator, cinayətkar uzun illər sakitcə öz əməllərini edə və hakimiyyətdə qala bilir, necə olur ki, o, bu qədər uzun müddət cəzasız qalır? Buna əsas səbəb  onu əhatə edən insanların laqeydliyi olub. Onun cəzasız qalmasını susqunluqları ilə dəstəkləyiblər. Onun bəzi insanların başqalarının başına gələnlərin heç bir şəkildə onlara aidiyyatı olmadığına görə onlara əhəmiyyət verməyəcəyinə inamını təsdiqləyiblər. Bu məqalədə məhz bu barədə - insan laqeydliyi haqqında danışmaq istərdim”.

Moderator.az zülmün, vəhşətin, rəhmsizliyin, laqeydliyin baş alıb getdiyi bugünkü dünyamız üçün aktuallığını nəzərə alaraq  tanınmış islamşünas yazar Anna (Müslimə) Kobulovanın “İslamToday” nəşrində dərc olunmuş “Dünyada ən dəhşətli cinayətlərin törədilməsinin səbəbi” başlıqlı məqaləsini dəyərli Moderator.az oxucularının nəzərinə çatdırırıq:

 

“Rus dilində "ravnoduşiye ("laqeydlik, “biganəlik”) sözü " iki sözdən “ravno” və “duşa”) ibarətdir - "rəvan(yəni sakit, soyuq) ruh". Bu heç bir şeyin incidə bilməyəcəyi, toxuna bilmədiyi, qəzəbləndirə bilməyəcəyi, üzdürə və ya sevindirə bilməyəcəyi bir insanın ruhunun vəziyyətidir. Onun yanında qoca, qadın və ya uşağı alçalda, rüsvay edə bilərlər, kimsə özünü pis hiss edəcək, kimsə kömək istəyəcək, müdafiə istəyəcək – amma o, sakitcə  hamısının yanından keçəcək, onun nə vecinədir - axı bu yad adamdır. Çünki onun üçün başqasının dərdi yaddır, maraqlı deyil... 

Çex jurnalisti və antifaşist Yulius Fuçek bu insani pislik haqqında çox sərt sözlər deyib: 

 

“Düşmənlərdən qorxma - onlar ancaq öldürə bilər; dostlardan qorxma - onlar yalnız xəyanət edə bilərlər; laqeyd insanlardan qorxun - dünyanın bütün ən dəhşətli cinayətləri məhz onların susqun razılığı ilə baş verir”. 

 

Fuçik özü nədən yazdığını bilirdi. Çexoslovakiyanın faşistlər tərəfindən işğalı zamanı Müqavimət hərəkatının üzvü olub, faşist rejiminə qarşı vuruşub, buna görə həbs edilib və orada öldürülüb. O məhz bundan danışırdı; niyə nasistlər hakimiyyətə gəlib bizi hələ də qəzəbləndirən bütün o dəhşətli cinayətləri törədə biliblər - məhz insanların əksəriyyətinin biganəliyi ucbatından. Başqalarının haqqı tapdalananda, kimsə həbs olunanda, öldürüləndə, işgəncələrə məruz qalanda ətrafdakılar fikirləşirdilər ki, “mənim nə işimə qalıb? Axı əsas odur ki, bu, mənim başıma gəlməyib, mənə aidiyyatı yoxdur”... 

 

İnsan ehtiyacları və problemləri xüsusilə böyük bir şəhərin hay-küyündə silinir və dəyərsizləşir. Hər kəs daim harasa qaçır, tələsir, vaxtında çatmamaqdan qorxur. Yaşlı bir kişi metroya və ya avtobusa girib - aydındır ki, o, yorğundur və oturmaq istəyir, amma oturanların heç biri ona yer verməyə razı deyil. Hamı “mən niyə belə edim, işdə çox yorulmuşam, qoy qonşum qalxsın” kimi fikirləşir. Bir kişi qışda buz bağlamış yolda sürüşüb yıxılır, lakin heç kim ona əl uzatmağa və ayağa qalxmasına kömək etməyə tələsmir - hər kəsin bir işi var; “vaxtımız yoxdur, başqaları bunu etsin”... 

 

İllərdir bu adamların yanında yaşasaq da, bina girişindəki, mənzilimizlə üzbəüz olan qonşularımızın adlarını neçəmiz bilirik? Problemlərini, sevinclərini, kədərlərini bilmək bir yana qalsın, onlarla nadir hallarda belə salamlaşırıq. Üstəlik, bir çoxumuz bir az uzaqda qohumlarımızı nadir hallarda xatırlayırıq. Hətta öz valideynlərimiz- həyatımızda hər şeyə borclu olduğumuz o insanları da unuduruq. Nə qədər müasir sayılan insanlar ata-analarını hərdən xatırlayır, onlara zəng etməyi və ya həftədə, yaxud ayda bir dəfə ziyarət etməyi unudurlar... 

 

Biz həmişə harasa tələsirik, qaçırıq, həmişə bizə elə gəlir ki, vaxtımız olmayacaq - pul qazanmağa, nəsə almağa, kiminləsə görüşməyə, harasa getməyə - və xəstələnəndə qocalıq gələndə məlum olur ki, həyat boş-boşuna, mənasız şeylərin ardınca qaçmaqda keçib və hələ də həyatda əsas şeylərdən - yaxınlarınızla ünsiyyətdən, valideynlərə, uşaqlara və həyat yoldaşlarına sevgi, xeyirxah işlər görməkdən həzz almağa vaxtımız olmayıb. Fəqət biz belə şeyləri nə qədər gec dərk edirik... 

 

Dinimiz başqalarının dərdinə biganə qalmamağın vacibliyi haqqında nə deyir? Quran möminləri başqalarına yaxşılıq etməyə təşviq edir: 

 

“Allaha ibadət edin və Ona heç bir şeyi şərik qoşmayın! Ata-anaya qohum-əqrəbaya, yetimlərə, yoxsullara, yaxın və uzaq qonum-qonşuya, yaxın (yoldaş və) dosta, (pulu qurtarıb yolda qalan) müsafirə (yolçulara), əlinizin altında olana (sahib olduğunuz qul və kənizlərə) yaxşılıq edin! Həqiqətən, Allah özünü bəyənənləri, lovğalıq edənləri sevməz!” (“Nisa” surəsi, ayə 36). 

 

Yəni bütün insanlara yaxşılıq etmək lazımdır - qohumlara və qohum olmayanlara, dini və ya milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq qonşulara, yolçulara və hətta "sahib olduğunuz" qullara - (axı hər kəs qonşu və ya qohum ola bilər). 

 

Bir insana yaxşılıq etmək üçün ətrafınızdakı insanlara - həqiqətən köməyə ehtiyacı olan, çətinliyə düşən, xoş sözə və ya qayğıya, sevgiyə ehtiyacı olan insanlara diqqətlə baxmaq lazımdır. Laqeyd, eqoist insan həm də ona görə yaxşılıq etmir ki, o, tamamilə özünə, problemlərinə qərq olub, ətrafına baxmağa vaxtı yoxdur. Peyğəmbər (ona Allahın salavatı və salamı olsun) möminləri xüsusilə onların yaxınlığında yaşayan insanların qayğısına qalmağa təşviq etmişdir:

 

“Yanında ac qonşusu olduğunu bilə-bilə tox şəkildə yuxuya gedən iman gətiməmişdir” ( ət-Təbərani)... 

 

Əgər insan özünü həqiqi mömin hesab edirsə, yanındakı adamın necə: varlı və ya kasıb, tox və ya ac yaşadığına laqeyd qalmamalıdır...

 

Ümumiyyətlə, İslam qonşuların hüquqlarından çox danışır... Bir insanın yanında yaşayırıqsa, onu narahat etməmək üçün daim düşünməli, rahatlığına diqqət yetirməli, onunla salamlaşıb ehtiyaclarını öyrənməli, onunla hədiyyə mübadiləsi aparmalı, xəstəlik zamanı ona baş çəkməliyik...

 

Təəssüf ki, insanlar bütün bu göstərişlərə yalnız hamının bir-birini tanıdığı kəndlərdə və kiçik şəhərlərdə əməl etməyə davam edirlər. Böyük bir şəhərdə, nəhəng bir yaşayış binasında biz nadir hallarda qonşularımızın adlarını belə, bilirik. Hər kəs öz həyatını yaşayır və başqaları ilə maraqlanmır. Bu yuxudan oyanmaq, başqasının nələr yaşadığını anlamaq üçün insan bəzən hansısa güclü sarsıntıya, özü də bir növ kədər yaşamağa, yaxın adamını itirməyə, ağır xəstəliyə düçar olur...

 

Möminlər tez-tez soruşurlar: “Allah məni niyə belə cəzalandırdı, axı mən ləyaqətli bir insan idim, heç kimə pislik etməmişəm, dini vəzifələrimi bacardığım qədər yerinə yetirməyə çalışmışam?” Bəlkə də bu doğrudur - sən heç kimə pislik etməmisən, amma heç bir yaxşılıq da etməmisən, başqasının dərdinin yanından laqeyd keçmisən və ya bir insana kiçik bir yaxşılıq belə etmək üçün çox tənbəllik etmisən (yıxılan birinə əl uzatmaq,  birinə yer vermək, yük daşımasına kömək etmək və s.).

 

Hər bir insanın həyatında zaman-zaman başına gələn bədbəxtliklərdə çoxlu hikmətlər gizlənir - xüsusən də əzab çəkmiş insan başqalarının problemlərinə qarşı yumşaq və mərhəmətli olur...

 

 

Anlayın ki, ətrafınızda yad insanlar və buna görə də sizin üçün maraqsız olan canlılar deyil, sizin kimi insanlar var - onlar da sizin kimi ağrılar, ağırlıqlar, çətinliklər, kədərlər yaşayırlar. Hədisdə deyilir ki, həqiqi dindar insan başqası ilə də özü ilə davrandığı kimi davranar. “Sizdən heç biriniz özü üçün istədiyini qardaşı (bu halda hər hansı bir şəxs) üçün də istəməyincə iman gətirmiş olmaz” (Buxari, Müslim).

 

Necə ki, biz öz ehtiyaclarımızla maraqlanırıq, nəfsimizi təmin etməyə çalışırıq, dərddən əziyyət çəkirik, başqalarının kobudluğundan, ədalətsizliyindən əziyyət çəkirik, nöqsanlarımıza haqq qazandırırıqsa, başqasının ehtiyaclarını, istəklərini, gileylərini də xatırlamalıyıq. O da bizim kimi adamdır, bizdən heç də pis deyil. Əgər bunu həqiqətən dərk etsək, digər insanların yanından biganə keçə bilməyəcəyik, onların vəziyyətinə diqqətli olacağıq;  "qonşumuz və ya həmkarımız niyə solğun və ya kədərli görünür, ona nəsə olub, xəstədir, xəstədirmi, yoxsa maliyyə çətinlikləri var?" Küçədə gedərkən düşüncələrimizə tam qərq olmayacağıq, ətrafımıza baxacağıq - budur uşaq arabası ilə nəqliyyatdan düşən qadın,  ağır yükü daşımaqda çətinlik çəkən qoca,  yaxud  bir kişinin əlindən nəsə  düşür və onu əyilib götürməyə çətinlik çəkir... Biz xeyirxah iş görməklə təkcə bu insanları sevindirmirik, bu yolla Uca Yaradanın rizasını qazana bilərik - və bu hər bir möminin həyatının əsas məqsədidir...

 

Anna (Müslimə) Kobulova"

 

Tərcümə və təqdim etdi: 

 

S.Laçın