MM Mədəniyyət Komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva "Milli arxiv fondu haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsinin birinci oxunuşda müzakirəsində geniş məlumat verib:

 

- Xanım Sədr,

Sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən qanunvericilik təşəbbüsü qaydasında “Milli arxiv fondu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununda dəyişiklik edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi və bu layihədən irəli gələn digər 3 qanun layihəsi bir məktubla Milli Məclisin müvafiq komitələrinə müzakirə edilməsi üçün təqdim olunmuşdur.

Diqqətinizə çatdırıram ki, əsas dəyişiklik paketini nəzərdə tutan “Milli arxiv fondu haqqında“ Azərbaycan Respublikası qanununun layihəsi müsbət mənada ciddi dəyişiklikləri ehtiva edir. Xatırladım ki, adıçəkilən Qanun 1999-cu ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi tərəfindən qəbul edilmişdir. 1999-cu il 27 iyul tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən bu Qanunun tətbiq edilməsi barədə Fərman imzalanmışdır. Qanun beş fəsil və 23 maddədən ibarət olmaqla Azərbaycan Respublikasında Milli arxiv fondunun formalaşdırılması, mühafizəsi, istifadəsi və arxiv təşkilatlarının fəaliyyətləri ilə bağlı münasibətləri tənzimləyir.

Digər sahələrdə olduğu kimi, arxiv işi fəaliyyətinin də yeni dövrün tələblərinə uyğun təkmilləşdirilməsi zərurətindən irəli gələrək, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2020-ci il 12 fevral tarixli Sərəncamı  ilə “Azərbaycan Respublikasında arxiv işinin inkişafına dair 2020-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı” təsdiq edilmişdir. “Mill arxiv fondu haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununda dəyişikliklər edilməsi barədə” Qanun layihəsi Dövlət Proqramına uyğun olaraq hazırlanmışdır.

Təqdim edilən layihədəki təkliflərin böyük əksəriyyəti  Qanunun müvafiq müddəalarında mahiyyət və məzmun dəyişikliklərini nəzərdə tutur. Hazırlanmış layihənin qəbulu nəticəsində, Milli arxiv fonduna daxil edilən sənədlərin tərkibinin genişləndirilməsi, bu sahədə dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi, Milli arxiv fondunun uçot-qeydiyyat sisteminin təkmilləşdirilməsi, dövlət arxiv xidməti sisteminin yeni strukturunun müəyyən edilməsi, dövlət arxiv xidməti təşkilatlarında  göstərilən iş və xidmətlərin, habelə arxiv məlumatlarının əldə edilməsi sahəsində fəaliyyətin tənzimlənməsində müvafiq icra hakimiyyəti orqanın iştirakı, arxiv əməkdaşlarının sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi sahələri üzrə ciddi dönüş əldə ediləcək və bu sahədə mövcud olan digər hüquqi tənzimləmə problemləri həllini tapacaq. 

Layihənin qəbul edilməsi ilə Milli arxiv fondunun vahid uçot-  qeydiyyat sisteminin, o cümlədən elektron arxiv məlumat sisteminin formalaşdırılmasına, dövlət arxiv xidməti təşkilatları sisteminə daxil olan arxiv təşkilatları şəbəkəsinin strukturu və statusunun müəyyənləşdirilməsinə, Mill arxiv fondu sənədlərinin komplektləşdirilməsi, mühafizəsi, uçotu, istifadəsi sahəsində dövlət nəzarətinin gücləndirilməsinə, arxiv təşkilatları tərəfindən göstərilən xidmətlərin rasionallığının təmin olunmasına, arxiv sənədlərindən elmi-tarixi və sosial məqsədlər üçün daha məqsədyönlü istifadəyə təminat verən hüquqi bazanın yaradılmasına nail olunacaqdır.

 

Qanun layihəsində bütövlükdə 13 maddə üzrə 42 adda dəyişiklik nəzərdə tutulur. Onlardan sırf mahiyyət və məzmun dəyişiklikləri ilə bağlı əsas təklifləri diqqətinizə çatdırıram:

 

1-ci maddəyə yeni anlayışların əlavə edilməsi ilə bağlı dəyişiklik:

Təklif olunan layihədə Qanuna 1-ci maddə ilə  “dövlət arxiv xidməti təşkilatı”, “sənədləri dəyişən tərkibli rayon (şəhər) dövlət arxivi, “idarə arxivi” anlayışlarının əlavə edilməsi adıçəkilən sahənin struktur bölmələrinin fəaliyyət hüdudlarının dəqiq müəyyən edilməsini, işəgötürənlə işçi arasında əmək münasibətlərinin əks olunduğu yeni “işçi heyət üzrə sənədlər” anlayışının isə hüquqi mənasının aydınlaşdırılmasını və daha asan başa düşülməsini nəzərdə tutur.

 

5-ci maddəyə təklif olunan dəyişiklik:

Qanunun “Milli Arxiv fondunun daxil edilən sənədlərin təsnifatı” adlanan 5-ci maddəsinə əsasən Milli Arxiv fonduna elektron sənədlərin; sənədin əslini əvəz edən nüsxələrin; xarici dövlətlərdə olan Azərbaycanla bağlı arxiv sənədlərinin surətlərinin daxil edilməsi nəzərdə tutulur ki, bu da Milli Arxiv sahəsi üzrə mövcud qanunvericilikdə vahid uçot-qeydiyyat sisteminin təkmilləşdirilməsinə, o cümlədən elektron arxiv məlumat sisteminin formalaşdırılmasına imkan verəcək.

 

 

7-ci maddəyə təklif olunan dəyişiklik:

Arxivlərin, arxiv fondlarının və sənəd kolleksiyalarının Milli arxiv fondunun tərkibinə daxil edilməsi və bu tərkibdən çıxarılması qaydası adlanan 7-ci maddəyə əsasən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan təşkilatı və hüquqi formasından asılı olmayaraq idarə, müəssisə və təşkilatların fəaliyyəti nəticəsində yaranan arxiv sənədlərinin saxlanılma müddəti göstərilməklə nümunəvi siyahısını və həmin müddətlərin tətbiqi qaydasını təsdiq edir. Təklif edilən əlavəyə görə Dövlət orqanlarının və qurumlarının, bələdiyyə orqanlarının, idarə, müəssisə və təşkilatların fəaliyyəti nəticəsində yaranan arxiv sənədləri nümunəvi siyahı əsasında və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanla razılaşdırılmaqla onların özləri tərəfindən təsdiq edilmiş sahə siyahısına uyğun olaraq müəyyən edilir. Elektron daşıyıcıda olan sənədlər müvafiq sənədlərin kağız daşıyıcıları üçün müəyyən edilmiş müddətdə saxlanılır.     

 

 

9-cu maddəyə təklif olunan dəyişiklik üzrə:

“Arxiv fondlarının sənədləri üzərində mülkiyyət” adlanan maddədə nəzərdə tutulan dəyişiklik, mahiyyət etibarı ilə Arxiv fondlarının sənədləri üzərində mülkiyyət hüquqlarının dəqiqliklə  tənzimlənməsini, bu hüquqlarla bağlı işlək mexanizmin qaydalarının müəyyən edilməsini, nəticədə Arxiv fondlarının sənədləri üzərində mülkiyyət hüquqlarının qorunması sahəsində  mövcud boşluqların aradan qaldırılmasını ehtiva edir.

 

10, 11, 12 və 13-cü maddələrə təklif olunan dəyişiklik üzrə:

Növbəti 4 maddəyə edilməsi nəzərdə tutulan dəyişikliklər Mill arxiv fondu sənədlərinin komplektləşdirilməsi, mühafizəsi, uçotu, istifadəsi sahəsində dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi və digər məsələlərin hüquqi tənzimlənməsini təsbit etməklə kifayət qədər mütərəqqi əlavə və dəyişikliklərdir. 

 

15-ci maddəyə təklif olunan dəyişiklik üzrə:

Bu maddəyə təklif edilən əlavəyə görə Dövlət arxiv xidməti təşkilatları Milli arxiv fonduna aid sənədlərin komplektləşdirilməsini, dövlət qeydiyyatını, mühafizəsini və istifadəsini həyata keçirirlər, habelə hüquqi və fiziki şəxslərə ödənişli arxiv xidmətləri göstərirlər. Bu dəyişikliklə ödənişli arxiv xidmətlərinin siyahısını və onların göstərilməsinə görə xidmət haqlarının məbləğini müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan müəyyən edir.

 

16-cı maddəyə təklif olunan dəyişiklik üzrə:

Qanunun bu maddəsində nəzərdə tutulmuş yeni dəyişikliyə əsasən Azərbaycan Respublikasının hüquqi və fiziki şəxslərinə Milli arxiv fondu sənədlərindən istifadə edilməsinə məhdudiyyət yalnız dövlət, peşə, kommersiya, şəxsi və ailə sirrinin qorunması məqsədilə və ya şəxsi mülkiyyətdə olan arxiv sənədlərinin mülkiyyətçisinin qərarına əsasən tətbiq edilir. Eyni zamanda bu maddəyə ediləcək dəyişiklik əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktlarının tələblərinə riayət etməklə, Azərbaycan Respublikasının dövlət arxiv fondunun sənədlərindən beynəlxalq müqavilələr əsasında istifadə edə bilməsini təsbit edir.

 

 

17-ci maddəyə təklif olunan dəyişiklik üzrə:

Bu maddənin adının yeni redaksiyada verilməsi ( “Arxivlərin maliyyələşdirilməsi və maddi-texniki təminatı”) mətndəki mahiyyət dəyişikliyini tam əks etdirir. Belə ki, bu dəyişiklik qəbul edildiyi təqdirdə, Dövlət arxiv xidməti təşkilatları bu Qanunun 17-ci maddəsinin birinci hissəsində göstərilən mənbələrlə yanaşı, bu Qanuna uyğun olaraq göstərilən ödənişli arxiv xidmətlərindən daxil olan vəsait və qanunla qadağan olunmayan digər mənbələr hesabına maliyyələşdiriləcək.

 

 

 

18-ci maddəyə təklif olunan dəyişiklik:

Cox ciddi və mütərəqqi dəyişikliklərdən biri də 18-ci maddə ilə bağlıdır. Belə ki, arxiv işçilərinin sosial müdafiəsini gücləndirmək məqsədilə bu maddəyə edilməsi nəzərdə tutulan yeni norma ilə Bu Qanunun pozulmasına görə İnzibati xətalar Məcəlləsinə əsasən tətbiq edilən cərimələrdən daxil olan vəsaitin 50 faizi və ödənişli arxiv xidmətlərinin göstərilməsi ilə əlaqədar toplanılmış xidmət haqları dövlət arxiv xidmətləri işçilərinin sosial müdafiəsini gücləndirmək və dövlət arxiv xidmətinin maddi-texniki bazasını yaxşılaşdırmaq məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqanın hesabına köçürülür. Bu vəsaitdən istifadə qaydası müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan tərəfindən müəyyən olunur.

 

Digər dəyişikliklər texniki redaktə və dəqiqləşdirilmə xarakterli olduğubdan onları qeyd edib vaxtınızı almaq istəməzdim

 

Eyni zamanda bu layihənin qəbul edilməsi ilə əlaqədar “Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsində”, “Azərbaycan Respublikasının İnzibati Xətalar Məcəlləsində” və “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunda dəyişikliklər edilməsi nəzərdə tutulur.

 

Xanım Sədr,

onu da diqqətinizə çatdırmaq istərdim ki, Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu komitəsinin üzvü Nizami Səfərov, Sizinlə razılaşdırılmış qaydada, Milli Arxiv Milli Arxiv İdarəsinin rəisi Əsgər Rəsulov, eləcə də, Milli Məclis Aparatının müvafiq şöbələrinin iştirakı ilə Mədəniyyət komitəsində geniş və faydalı müzakirələr aparmışıq. – Qanuna dəyişikliklər layihəsi yekdilliklə qəbul edilib və Milli Məclisin müzakirəsinə tövsiyyə olunub.

Bu dəyişikliklər strateji fəaliyyət sahələrindən  biri olan Milli Arxiv Fondunun zənginləşdirilməsinə, müvafiq sahədə fəaliyyətin səmərələliliyin artırılmasına, bir sözlə, arxiv  işində, arxivşünaslıqda yeni səhifə açılmasına kömək edəcək. Dəyişikliklər o cümlədən, arxiv işçilərinin sosial müdafisəinin gücləndirilməsinə öz müsbət təsirini göstərəcəkdir.

 

Xanım Sədr,

Birbaşa qanunla bağlı olmasa da, müzakirələrdə irəli sürülmüş bir sıra təklifləri də burada səsləndirmək istərdim.  

Bunlardan biri, arxiv işi sahəsində peşəkar kadrların yetişdirilməsi ilə bağlıdır. Belə kadrlara çox ehtiyac vardır. Təhsil Nazirlinin, uyğunprofilli universitetlərimizin arxiv işçisi ixtisası üzrə kadrların hazırlanması barədə Milli Arxiv İdarəsinin təkliflərini dəyərləndirəcəyinə inanırıq. Söhbət, müasir dövrün tələblərinə cavab verən kadr hazırlığından gedir.

Başqa bir məsələ, Milli Arxiv Fondu əməkdaşlarının zəruri sayda artırılması ilə bağlıdır. Çünki qanuna əlavələrlə də fəaliyyət genişlənəcək, habelə arxivlərə müraciətlərin sayının artmasına təsir edən digər səbəblər vardır və mövcud əməkdaşlarla arxivlərə müraciət edən vətəndaşların tələbatını yüksək səviyyədə ödəmək çətindir.

Digər məsələ, xarici arxivlərdə Azərbaycanla bağlı materialların öyrənilməsi və onların nüsxələrinin ölkəmizə gətirilməsi, başqa sözlə, müvafiq elmi ezamiyyətlərin təşkili ilə bağlıdır. Belə vacib ezamiyyətlər, xarici arxivlərdən materialların yaxud onların surətlərinin əldə edilməsinə görə ödənişlər üçün maliyyə vəsaitləri atrtırılması arzu olunur.

 

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm”!

 

Arzu edənlər bu linkdən izləyə bilər: