Sülh və ya atəşkəs dövründə qoşunların döyüş hazırlığının ən yüksək və yekun forması təlimlər hesab olunur. Bu təlimlər manqadan tutmuş qoşun növlərinə qədər, Silahlı Qüvvələrin birgə fəaliyyətlərinin uzlaşdırılmasına imkan verir. Bu gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyevin təsdiq etdiyi plana əsasən Azərbaycan Ordusunda qoşun (qüvvə) növlərinin cəlb edilməsi ilə əməliyyat-taktiki təlimləri başladı. 

 

 

Adətən bütün təlimlərin planı, onlara qatılacaq qüvvələrin tərkibi, təlimlərin məqsədi və ona sərf ediləcək resurslar bir il əvvəlcədən hazırlanır və təsdiq edilir. Əməliyyat-taktiki təlimləri əvvəlki illərdə də keçirilib. Məsələn 2014-cü ildə keçirilən birgə irimiqyaslı əməliyyat-taktiki təlimləri Hərbi Dəniz Qüvvələrinin və Hərbi Hava Qüvvələrini əhatə etmişdi. Bu təlimlərə Hərbi Dəniz Qüvvәləri tam heyətdə, Hərbi Hava Qüvvələri və Hava Hücumundan Müdafiə Qoşunlarının bəzi hissə və bölmələri, həmçinin, Fövqaladə Hallar Nazirliyinin və Dövlət Sərhəd Xidmətinin məhdud iştirakı ilə keçirilmişdi. Təlim-döyüş tapşırıqlarının yerinə yetirilməsinə 5000 nəfərdən artıq şəxsi heyət, 40-a dək döyüş gəmi və katerləri, raket və artilleriya qoşunlarının 58 qurğusu, Hərbi Hava Qüvvələrinin 20-dək döyüş təyyarə və helikopterləri, Hava Hücumundan Müdafiə Qoşunlarının bilavasitə, qruplaşmanın hava hücumundan müdafiəsının təşkili məqsədilə 50-dək müxtəlif vasitələri, o cümlədən, xüsusi təyinatlı qüvvələr cəlb edilmişdi.

 

Bu dəfə isə təlim fərqli hərbi-siyasi vəziyyətdə, Azərbaycan Ordusunun Vətən Müharibəsində əldə etdiyi Qələbədən sonra Ermənistan və seperatçı qurum tərəfindən səslənən sərsəm və əsassız bəyanatlar fonunda keçirilir.  

 

 

30 il ərzində işğal altında saxladıqları əraziləri tamamilə bərbad vəziyyətə salan Ermənistan hələ də imzaladığı üçtərəfli Bəyanatın tələblərini yerinə yetirməkdən nəinki imtina edir, hətta bu sənədin tələblərinə zidd olan fəaliyyətlər həyata keçirməkdən çəkinmir. Əraziyə yerləşdirilən sülhməramlılar Ermənistan tərəfinin Qarabağa göndərdiyi və ya orada əvvəldən mövcud olan silahlıları ərazidən çıxarılmasını hələ də təmin etməyib. Əvəzində isə isə Qarabağ ərazisinə Ermənistandan müxtəlif yollarla həm terrorçuların, həm əvvəl orada xidmət edən və yeni xidmətə çağrılan hərbçilərin daxil olmasının qarşısını da ala bilmir və ya almaq istəmir. Azərbaycanın bu barədə səsləndirdiyi bəyanatlara isə əks tərəf hələlik adekvat reaksiya vermir, Ayvazyan və Balasanyan kimi bəzi erməni “liderlər” isə hələ də real vəziyyəti olduğu kimi  qəbul etmək istəmir. Onlar keçən ilin sonunda Qarabağa göndərilən terrorçuların aqibətini görməzdən gələrək, təxminən Müharibədən əvvəlkinə bənzəyən saymamazlıq və cəzasızlıq mühiti nümayiş etdirməyə çalışırlar. Qarabağdan 5 ay əvvəl çıxarılmalı və ya Azərbaycana təhvil verilməli olan erməni silahlıları, hazırda sülhməramlı qüvvələrin gözü önündə yenidən səngərlər və istehkam qurğuları inşa edir. Xocavənd ilə Ağdamın sərhəddində yerləşən Çeyil dağdakı alayın komanda məntəqəsi və ya onun kimi digər istehkam qurğuları da vaxtilə rusların gözü qarşısında inşa edilmişdi. Görünür ki, hələ də bəzi insanları sözlə başa salmaq mümkün deyil, onlar daha çox “Dəmir Yumruq” dilini yaxşı anlayırlar. Belə olan vəziyyətdə Azərbaycan Ordusu mövcud döyüş hazırlığı planlarına bəzi korrektələr etmək məcburiyyətində qalır. Belə korrektələri biz həm 2016-cı ildə, həm də 2020-ci ildə müşahidə etmişdik. Hazırda Ordumuzun döyüş hazırlığı planına edilən edilən korrektələr bu gün başlayan təlimlərdə qanunsuz silahlı qruplaşmalar ilə mübarizə və anti-terror əməliyyatları üzrə tapşırıqların icra edilməsi ilə əlaqədardır. 

 

 

Təlimlərə şəxsi heyət ilə bərabər zirehli, yüngül zirehli və zirehsiz texnikalar, HHM vasitələri, müxtəlif çaplı raket və artilleriya qurğuları, reaktiv yaylım atəş sistemləri və minaatanlar, müxtəlif təyinatlı pilotlu və pilotsuz uçuş aparatlarından ibarət qüvvələr cəlb olunacaq. Təlimlər zamanı əsas motoatıcı hissələrin artilleriya və aviasiya ilə bərabər xüsusi təyinatlı qüvvələrin bölmələri ilə qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyətin təşkili üzrə tapşırıqlar icra etməsi də gözlənilir.

 

Rəsmi məlumata görə, başlayan təlimlərdə 10.000 nəfərədək şəxsi heyət, 100-dək tank və digər zirehli texnika, 200-dək müxtəlif çaplı raket və artilleriya qurğusu, reaktiv yaylım atəş sistemi və minaatanlar, 30-dək hərbi aviasiya və müxtəlif təyinatlı pilotsuz uçuş aparatları cəlb olunacaq ki, bu da təlimlərin kifayət qədər ciddi miqyas və məqsədlərindən xəbər verir.

 

 

Təlimlərin ilk mərhələsində qoşunlar və idarəetmə məntəqələri daimi dislokasiya məntəqələrini həyəcan siqnalı ilə tərk edərək əməliyyat təyinatı rayonlarına yerdəyişməsi, cəbhə və ordu aviasiyasının ehtiyat aerodromlarına köçürülməsi, eləcə də Raket və Artilleriya Qoşunlarının ehtiyat atəş və start mövqelərinə çıxarılması üzrə tapşırıqların icra ediləcəyi gözlənilir. Sonrakı vəzifələr təlimin niyyətinə uyğun olaraq yerinə yetiriləcək. Təlimdə döyüş atışların praktiki icrası və idarəetmə məntəqələrinin bölmələri döyüşün gedişində idarəetmə imkanları da yoxlanılacaq.

Dağlıq-meşə və çətin relyefli ərazilərdə keçiriləcək təlimlərdə Vətən müharibəsində qazanılan döyüş təcrübəsi nəzərə alınmaqla əsas diqqət qoşunların idarəolunması, döyüşə hazırolma vəziyyətinə gətirilməsi və yenidən qruplaşması, o cümlədən ümumqoşun birlikləri, Raket və Artilleriya Qoşunları, aviasiya, Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr arasında döyüş uzlaşması və qarşılıqlı fəaliyyətin təkmilləşdirilməsinə yönəldiləcək. Martın 18-dək davam edəcək təlimlərdə qoşunlar terrorçu dəstələr (qruplar), həmçinin qanunsuz silahlı qruplaşmalar ilə mübarizə və anti-terror əməliyyatları üzrə tapşırıqları icra edəcək.

 

Terror qruplaşmalarının zərəsizləşdirilməsi üzrə  əməliyyatının təşkili və həyata keçirilməsi, mövcud terror qruplaşmasının idarəetmə strukturunun darmadağın edilməsi məqsədilə qabaqlayıcı zərbələrin endirilməsi və terrorçuların Qarabağa daşınmasına imkan verən ərazilərə, o cümlədən Laçın dəhlizinə nəzarətin birgə həyata keçirilməsi üzrə fəaliyyətlər təlimin məşq ediləcək  əsas suallarından ola bilər. Mürəkkəb şəraitdə, dağ-meşə, qayalıq ərazilərdə və çətin radioelektron mübarizə mühitində keçiriləcək təlim zamanı əsas diqqət, hər birimizi narahat edən və hələ də Qarabağda qalmaqda davam edən terror qruplaşmalarının zərərsizləşdirilməsinə yönələcəyi ehtimal olunur. 

Hədəflərin əldə olunması üçün təlimlərdə gözlənilməz, qəfil yaranan tapşırıqların gecə və gündüz yerinə yetirilməsini tələb edən mürəkkəb və dinamik şərait yaradılması ilə bərabər döyüşün hərtərəfli təminatının təşkilinə, xüsusilə çətin iqlim və mürəkkəb relyefə malik ərazidə yerləşən bölmələrin təchizatı məsələlərinə xüsusi və ciddi diqqət yetirilməsi gözlənilir. 

Antiterror təlimlərin məqsədlərinə tam nail olmaq üçün şəxsi heyətə (qrup və bölmələrə), müxtəlif naməlum ərazilərdə əvvəlcədən təlim rəhbərindən başqa kimsəyə məlum olmayan və ya yeni ortaya çıxan vəzifələrin yerinə yetirilməsi üzrə paralael tapşırıqların verilməsi və onların icrasına nəzarət edilməsi də tövsiyə edilə bilər. 

 

 

Bu gündən başlayan əməliyyat- taktiki təlimləri aşağıdakı məqsədlərin əldə edilməsinə imkan verəcəyi ehtimal edilir: 

Şəxsi heyət antiterror əməliyyatlarını yerinə yetirilməsində ciddi vərdişlər əldə edəcək;

Qoşun komandanları fərqli məqsədlər daşıyan əməliyyatların idarəetməsində təcrübə qazanacaq;

Qələbə sayəsində yüksək mənəvi psixoloji üstünlük əldə edən şəxsi heyətin döyüş və fiziki imkanları artırılacaq;

Real döyüş şəraitinə yaxınlaşdırılan vəziyyətdə antiterror əməliyyatlarının müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi üçün şəxsi heyət tam səfərbər ediləcək;

Əldə edilən döyüş təcrübəsi, o cümlədən silahlı mübarizə üzrə fəaliyyət taktikası, qoşun növlərinin, silah və texnikaların mürəkkəb iqlim və ərazi şərtlərində keçirilən antiterror əməliyyatları şəraitində tətbiqi təkmilləşdiriləcək.

 

 

Bir çox ölkələrin silahlı qüvvələrində keçirilən təlimlərin təcrübəsinə əsaslanaraq, hazırda Azərbaycan Ordusunun keçirdiyi irimiqyaslı döyüş atışlı taktiki təlimlərin hərbi məqsədlərlə bərabər hərbi-siyasi və siyasi məqsədlər daşıdığı müşahidə olunur. Azərbaycan da Ermənistana real qüvvə nümayiş etdirməklə onu aqressiya niyyətindən əl çəkməklə üçtərəfli Bəyanatın şərtlərini tərəddüd etmədən yerinə yetirməsinə nail olmağa çalışır. Əks halda isə təlimlərdə baş verən fəaliyyətlərin Azərbaycan üçün təhdid törədilən istənilən ərazidə həyata keçirilməsi qaçılmaz olacaq. 

 

Qoşunlarımızın fəaliyyətində şablonlara və passivliyə yol verməmək üçün Müdafiə Nazirliyinin əlində Müharibədə əldə olunan çox qiymətli təcrübə də mövcuddur. Bura Türkiyə və Pakistanın da qiymətli təcrübəsindən yararlana bilərik. Odur ki, bu təlimlərin təşkil edilməsi və keçirilməsində kifayət qədər yeni silahlı mübarizə metodlarından istifadə ediləcəyi gözlənilir. Müharibə zamanı təminat və təchizat məslələrində aşkarlanan azsaylı çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün fəaliyyətlər həyata keçiriləcəyi də ehtimal olunur. 

Terrorçuların yerləşdiyi ərazidən asılı olmayaraq aşkarlanmasında və zərərsizləşdirilməsində politsuz vasitələrin pilotlu aviasiya ilə bərabər antiterror qrupları ilə əlaqələndirilməsi də aktual məsələ hesab olunur. Belə bir metodun təlim müddətində hansısa terrorçu üzərində nöqtə atışı ilə real tətbiqi, düşmənçilik toxumu səpən erməni “liderlər” arasında “qurbağa gölünə atılan daş” effekti yaradacağına əminəm.

 

Görünən odur ki, 44 günlük Müharibədə darmadağın edilən erməni ordusunun tör töküntülərini bu dəfə nə Rusiya, nə də digər havadarları qoruya bilməyəcək. Bunu nə qədər tez dərk etsələr, bir o qədər Ermənistan üçün sərfəli olacaq. Ən azından erməni silahlılarının həyat təhlükəsinin miqyası bir o qədər kiçik ola bilər.  Müharibəyə qədərki dövrdə, yəni silah və şəxsi heyətlə tam komplektləşdirilmiş vəziyyətində bir neçə saat müqavimət göstərə bilməyən Ermənistan ordusunun, hazırkı əzilmiş, zorlanmış, alçaldılmış və idarəetməsinin ən böhranlı vəziyyətində növbəti dəfə Azərbaycan Əsgərinə qarşı müharibəyə hazırlayanlar, həmin erməni əsgərlərin əvvəlkilər ilə eyni taleyi bölüşdüyünü mütləq görməlidirlər. Ən yaxşısı isə onların Azərbaycanda mühakimə olunmasını və erməni xalqına müraciətini təmin etməkdən ibarətdir. Əks halda bu tiplərin ağıllanmasını gözləmirəm.