Hazırda  "koronavirus pandemiyası" deyilən qlobal prosesin səbəbləri haqqında bir çox konspiroloji nəzəriyyələr və versiyalar ortaya çıxır. Bunlardan biri də Bill və Melinda Qeyts Fondunun "bütün planeti peyvənd etmək" maraqları ilə bağlıdır. Ancaq bəzi beynəlxalq strukturların "icazəsi" olmadan bunu reallaşdırmaq mümkün deyil.  Bu versiyanın tərəfdarları Bill Qeytsin  doktor Tedros Adan Qebresiusun başçılıq etdiyi Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı ilə "xüsusi" əlaqələri barədə  də iddialar irəli sürürlər. Həmin iddialara görə, Qeyts Fondu ÜST-nin maliyyələşdirilməsində fəal iştirak edir və  T.Qebresius da öz növbəsində Qeytsin ideyalarının həyata keçirilməsinə töhfəsini verir. Xüsusilə, Bill və Melinda Qeyts Fondunun hazırkı ÜST direktorunun hələ Efiopiya Səhiyyə Nazirliyinin rəhbəri olduğu dövrdə onunla əhəmiyyətli əlaqələrə sahib olduğu iddia olunur. Bunun sayəsində Fond ölkədə peyvənd məsələlərinə lobbiçilik edib, eyni zamanda kənd təsərrüfatında müxtəlif növ təcrübələr apararaq maliyyə gəlirləri əldə edib. Bu qarşılıqlı əlaqə Bill Qeytsin Tedros Qebresiusun ÜST baş direktoru təyin edilməsinə lobbiçilik etməsinə səbəb olub ki, həmin təşkilat vasitəsilə Fond uzaq məqsədlərə xidmət edən insanları davamlı kütləvi peyvəndləmək ideyasını uyğun şəkildə həyata keçirə bilsin...

(Əvvəli burada: //www.moderator.az/news/321658.html)

“2008-ci ildə eyni şəkildə TechnoServe və Bill və Melinda Qeyts Fondları Efiopiya, Keniya, Ruanda və Tanzaniyadakı kiçik qəhvə istehsalçılarının həyat şəraitini yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə hazırlanmış “Coffee” təşəbbüsünə başladılar. Təşəbbüs yeni qəhvə kooperativləri yaratmaq və mövcudlarını gücləndirmək üçün yerli fermerlərlə birlikdə işləmək məqsədi daşıyırdı (10).

2009-cu ildə URS çərçivəsində Efiopiyada “Emory Universitety” layihəsi olan (Schoolof Nursing, NHWSN) Bill və Melinda Qeyts Fondu (8.1 milyon dollar) tərəfindən maliyyələşdirilən Ana və Yenidoğulmuşların Sağlamlığı üçün Tərəfdaşlıq (MaNHEP) və (11) fəaliyyətə başladı. 

MaNHEP cəmiyyətə və ailə üzvlərinə doğuş zamanı potensial can qurtaran ilk yardımdan necə istifadə etməyi öyrətməklə anaların və yeni doğulan uşaqların ölümünün azaldılmasına yenilikçi bir yanaşma təqdim etdi. Layihə ictimai səhiyyə işçilərinə - tibb işçilərinə, ənənəvi doğuşlara, ailə üzvlərinə və icma rəhbərlərinə - ana və uşaqlara qulluq üsullarını qiymətləndirmək və inkişaf etdirmək üçün təlim verdi (12).

2010-cu ildə Bill və Melinda Qeyts Fondu 250.000-dən çox kəndli fermer və kasıb efiopiyalılara  şəxsi rəqəmsal köməkçilərdən istifadə edərək və  personal digital assistants (PDAs)- PDA) kompüter proqramının xüsusi bir tipindən yararlanmaqla mobil bank vahidləri vasitəsilə ilk əmanət hesablarını açmaq imkanını təmin etmək məqsədi daşıyan “WORLD VISION” layihəsi üçün 3 milyon dollar qrant ayırdı (13).

2012-ci ildə Bill və Melinda Geyts Fondu ilə Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı İnkişaf Fondu (İFAD) arasında inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kiçik fermerlərə dəstək olmaq üçün birgə fəaliyyətin stimullaşdırılmasına yönəlmiş bir müqavilə imzalandı (14). 

Efiopiyada IFAD kiçik fermerlər və heyvandarlərı aktivlərlə təmin etmək üçün kredit proqramlarını icra edir (15).   Eyni zamanda, Bill və Melinda Qeyts Fondu kəmiyyət əldə etməyə imkan verən Saxaradan cənubda bir Afrika bölgəsindəki fermalarda istifadə üçün smartfonlarda Lab-on-Mobile-Device platformasını yerləşdirmək üçün bir layihədən ötrü (Aflatoksin İdarəetmə Tərəfdaşlığı vasitəsi ilə) bir qrant təqdim etdi. Bu da taxıldakı mikotoksinlərin kəmiyyət qiymətləndirilməsi və onun ozonla zərərsizləşdirilməsi üçün yeni bir inteqrasiya edilmiş mobil sistemin inkişafını təmin edir (16).

Ayrıca 2012-ci ildə Bill və Melinda Qeyts Fondu Efiopiya əsilli ABŞ vətəndaşı Haddis Tadessenın Efiopiya və Afrika Birliyindəki hökumət, qeyri hökumət təşkilatları (QHT) və özəl əsas tərəfdaşlarla sıx tərəfdaşlıq əlaqələri qurmaq üçün nümayəndəsi təyin edildiyini elan etdi. sektor (17). Bundan əlavə, JSI Tədqiqat İnstitutu tərəfindən kənd işçilərinə göstərilən dəstəklə ana və uşaq sağlamlığının yaxşılaşdırılması üçün qrantlar verildiyi bildirildi; bir hamiləlik mərhələsindən iki ilədək bir körpənin inkişafının ilk 1000 günündə daha yaxşı qidalanma yanaşmaları hazırlamaq üçün FHI proqramı; Kiçik fermerlərin torpaq idarəetmə bacarıqlarını və yerli gübrələrə çıxış imkanlarını artırmaq üçün AGRA proqramları.  

Əkinçilik Transformasiya Agentliyi (ATA) Fonduna dəstəyin kiçik fermerlər arasında istehsalın artırılması ilə Efiopiya iqtisadiyyatını stimullaşdırması da  təmin edildi (18).

Ümumilikdə 2008-ci ildən bu günə qədər Bill və Melinda Qeyts Fondu müxtəlif təşkilatlara Efiopiyada işləmək, ölkənin inkişafı və vətəndaşlar üçün araşdırma aparmaq üçün 125-dən çox qrant ayırmışdır (cəmi 265 milyon dollardan çox) (19).

2014-cü ildən bəri Efiopiyaya investorlarından biri Bill və Melinda Qeyts Fondu (20) olan Beynəlxalq Heyvandarlıq Tədqiqatları İnstitutu (ILRI) tərəfindən kömək olunur. ILRI, yoxsulluğun azaldılması, qida təhlükəsizliyi və qidalanma (inkişaf etməkdə olan ölkələrdə daha yaxşı heyvandarlıq yolu ilə), həmçinin təbii ehtiyatların qorunması və ekosistem xidmətlərinin inkişafı barədə məlumat verən CGIAR tədqiqat mərkəzidir (21, 22). CGIAR-ın sponsorlarından biri (2012-ci ildən bəri) Bill və Melinda Qeyts Fondudur (5 milyon dollardan çox vəsait ayrılıb) (23).

ILRI Efiopiya üçün bir neçə layihə həyata keçirmişdir:- şəhər bazarlarında qida təhlükəsizliyinin artırılması;

- Kiçik əkinçi ailələr üçün müsbət qidalanma nəticələrinin təmin edilməsi. Sağlam qidalanma layihəsi (böyüməkdə olan qida yolu ilə) 1600 qadın (hamiləlikdən) və gənc uşaqları əhatə edir;

- mal-qaranın genetik potensialının qiymətləndirilməsi (süd istiqaməti);

- torpağın münbitliyini artırmaq və qidalanmanı yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə Afrikanın kiçik fermerləri arasında bioloji azot fiksasiyası və paxlalı bitkilərin məhsuldarlığını təmin etmək (24, 25, 26, 27).

Efiopiyaya, eyni zamanda, Beynəlxalq Qida Siyasəti Tədqiqat İnstitutu (IFPRI) (28) və CGIAR tədqiqat mərkəzi də kömək edir (inkişaf etməkdə olan ölkələrdə davamlı yoxsulluğun azaldılması və aclıq və az bəslənmənin aradan qaldırılması üçün dəlil əsaslı həlli təklif olunur) (29). Bill və Melinda Qeyts Fondu  hələ 2003-cü ildə IFPRI-yə 25 milyon dollar məbləğində qrant təqdim etmişdir. Məqsəd yoxsul ölkələr üçün yenilikçi bir qidalanma proqramını dəstəkləmək (daha yüksək səviyyədə dəmir, sink və A vitamini təmin edən heyvandarlıq bitkiləri yetişmək üçün) (30). 

Bill və Melinda Qeyts Fondundan 2.5 milyon dollarlıq bir qrant 2008-ci ildə IFPRI tərəfindən (kənd təsərrüfatı elmi və texnologiyası üzrə dünyanın aparıcı məlumat bazasını dəstəkləmək üçün) verilmişdir (31).

2014-cü ildə Efiopiya və digər Afrika ölkələrindən bir sıra fəallar Qlobal Ədalət Alyansının təşkil etdiyi qida suverenliyi uğrunda qlobal konfransda iştirak etdilər. Onların tədbirdə iştirakının məqsədi iştirakı gözlənilən Qeyts Fonduna Afrikadakı "yaşıl inqilab" ideyasının "bu bölgəyə daha ekoloji cəhətdən təmiz yanaşmaları aradan qaldıraraq bölgəyə sənaye kənd təsərrüfatını tətbiq etməyin səhv bir cəhd" olduğu məlumatını çatdırmaq idi. Qeyd edildiyi kimi, "Afrikalı fermerlərə kömək etmək üçün bildirilən hədəf təqdirəlayiq olsa da, Yaşıl İnqilabın ideologiyası gübrələrə, alaq məhsullarına və qarğıdalı kimi seçilmiş bitkilərə güvənərək Qərb tərzində əkinçilik təcrübəsinə əsaslanır. Təklif olunan "torpaq sağlamlığı üçün vacib olan qurdları və mikrobları öldürən gübrələrdən intensiv istifadə" Afrika üçün uyğun deyil (32)...

2015-ci ildə Bill və Melinda Qeyts Fondundan 60-dan çox mütəxəssis Əddis- Əbəbədə iki günlük konfransda iştirak etmişdir. Forumun məqsədi tədqiqatçıların Efiopiya hökumətinin nümayəndələri, ölkəyə investisiya qoyan müxtəlif strukturlar və s. ilə birbaşa ünsiyyət qurması olub. Fondun Afrika üzrə direktoru Ayo Ajayinin sözlərinə görə, fəaliyyəti sayəsində Efiopiyada əhəmiyyətli uğurlar əldə edilən  təşkilat üçün "Efiopiya prioritet sahə olaraq qalır" (33)...

2016-cı ildə, Bill və Melinda Qeyts Fondu ölkənin Səhiyyə Nazirliyi  xətti ilə Efiopiyanın hərtərəfli sağlamlıq planını  dəstəkləmək üçün AIHA ilə əməkdaşlıq etdi. AIHA, ölkənin səhiyyə sektorunda 2020-ci ilə qədər transformasiya proqramlarının prioritetlərini həyata keçirmək üçün Fondun 3.8 milyon ABŞ dolları həcmində investisiyaları üçün qrantların idarə edilməsini təmin edir (34).

Eyni zamanda Bill və Melinda Qeyts Fondunun Qlobal Kənd Təsərrüfatı İnkişaf Proqramı, ABŞ Hökumətinin İnkişaf etmiş Tədqiqat Layihələri (DARPA), Dünya Modellər proqramı ilə birlikdə Efiopiya üçün Qərar qəbuletmə vasitələrini dəstəkləmə etikası (DSMT-E) layihəsini maliyyələşdirir. Layihənin məqsədi Efiopiyada qida təhlükəsizliyi və inkişaf planlaması üçün bir sıra qərar dəstəyi vasitələrini hazırlamaq və sınaqdan keçirməkdir. Layihənin həyata keçirilməsində Efiopiyanın aparıcı institusional tərəfdaşı Texnologiya İnstitutudur (Əddis-Əbəbə)(35)."

Tərcümə etdi: Sultan Laçın