Rusiya prezidentinin iştirakı ilə Azərbaycan prezidenti ilə Ermənistanın baş naziri arasında Soçidə baş tutmuş görüş mühüm nəticələrə gətirib çıxarmayacaq, lakin bu görüş gələcək dialoq üçün meydança hazırlamış oldu, -erməni analitikləri belə hesab edir.

 

Soçidə müəyyən edilmiş istiqamət Azərbaycan hakimiyyətinin planlarına uyğundur, danışıqların başlıca yekunu isə Qarabağda kommunikasiyaların açılmasını sürətləndirəcək,-bunu isə azərbaycanlı həmkarlar güman edir.

 

Rusiyanın "Qafqaz qovşağı" internet nəşri xəbər verir ki, noyabrın 26-da Soçidə Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev, Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan və Rusiya prezidenti

 

Vladimir Putin Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi barəsində danışıqlar aparıb.

 

Rusiya və Qarabağ  münaqişəsinin tərəfləri ATƏT-in Minnsk qrupunu sıxışdırır, həm də Kreml sülh prosesini öz əllərində cəmləşdirmək istəyir,-analitiklər öncə belə qeyd edib.

 

Politoloqlar Əliyev və Paşinyan arasında görüşün nəticələrini yayğın adlandırıb

 

Soçi görüşündən əvvəl sərhədlərin delimitasiyasi və demarkasiyası və kommunikasiyaların açılması haqqında hansısa konkret qərarların qəbul edilməsi gözlənilirdi. Məsələn, ikitərəfli komissiya yaratmaq və bu çərçivədə sərhədlərin delimitasiyası və demakasiyasını həyata keçirmək nəzərdə tutulurdu. Həmçinin komissiyanın işinin hansısa ümumi prinsiplərinin işlənib hazırlanması nəzərdə tutulurdu,-erməni politoloq Benyamin Poqosyan qeyd edib.

 

Görüşün yekunlarına dair Bəyanatda Putin "delimitasiya və demarkasiya üzrə hansısa mexanizmlərin" razılaşdırılmasından danışıb, amma Bəyanatın mətnində yalnız "sərhəddə sabitlik və təhlükəsizlik səviyyəsinin artırılmasından" danışılır.

 

Putin həmçinin deyib ki, bu mexanizmlər ilin sonunadək yaradılmalıdır. Bu o deməkdir ki, belə komissiyanın yaradılması haqqında razılıq baş tutmayıb. Çox güman ki, tərəflər sərhədlərin demilitasiyası və demarkasiyası haqqında danışıb və ilin sonunadək bu mexanizmlər üzrə bəyanatlar veriləcək, komissiyanın yaradılması isə ola bilsin 2022-ci ilədək təxirə salınacaq",-Poqosyan "Qafqaz qovşağı"na söyləyib.

 

Azərbaycan təkid edir ki, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesi çərçivəsində tərəflər bir-birinin ərazi bütövlüyünü sovet sərhədləri əsasında tanısın. Bu isə avtomatik olaraq Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımaq deməkdir.

 

Bu görüşün nəticələri onu deməyə əsas verir ki, tərəflər sərhədlərin demilitasiyası və demarkasiyası prinsipləri üzrə son razılığa gəlməyib,-analitik delə deyib.

 

Poqosyan diqqəti Putinin "ilin sonunadək belə mexanizmlərin yaradılmasına ümud edirik" sözlərinə çəkib.

 

Çox güman ki, Putin ona işarə edir ki, ilin sonunadək Azərbaycan Rusiyanın onunla toqquşmaya və Türkiyə ilə siyasi böhrana getməyəcəyinə əmin olaraq, bir neçə döyüş əməliyyatlarına baş vuracaq və Ermənistan Dağlıq Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi tanımağa məcbur ediləcək. Bu isə Ermənistanın təslim olması demək olacaq, çünki payızda Qarabağda Ermənistan sadəcə məğlub olub",-politoloq qeyd edib.

 

Kommunikasiyaların açılması haqqında bəyanat da qəribə səslənir. Putin bəyan edir ki, qərarlar qəbul edilib, amma onlar bir həftədən sonra baş nazirlərin müavinlərinin görüşünün gedişində dərc ediləcək.

 

Əgər liderlər nəyisə razılaşdırıblarsa, nədən bu, baş nazirlərinin müavinlərinə həvalə edilsin?",-deyə politoloq sual edir.

 

Maraqlıdır ki, Bəyanatın mətni Putinin bəyanatından fərqlənir.

 

Bəyanatın mətnində "bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrin blokadadan çıxarılması" haqqında deyilsə də, Putin öz çıxışında "dəhliz" sözünü işlədir",-Poqosyan deyib.

 

Brüsseldə nəzərdə tutulan görüşdən fərqli olaraq, Soçidəki görüş bir neçə ay ərzində hazırlanıb.

 

Brüssel görüşü isə "Şərq tərəfdaşlığı" sammiti çərçivəsində keçəcək və bu görüşün konkret gündəliyi yoxdur,-politoliq qeyd edib.

 

Siyasi icmalçı Naira Aurumyan isə deyir ki, "istərdik ki, Brüssel görüşündə Artsaxın (Dağlıq Qarabağ-"Qafqaz qovşağı") statusu məsələsi müzakirə edilsin. Amma çox güman ki, hərbi əsirlərin qaytarılması məsələsi gündəmdə olacaq. Soçi Bəyanatında əsirlər məsələsi yer almayıb. Demək, bu məsələni Şarl Mişelə saxlayıblar.

Axı Putinin başlıca vəzifəsi siyasi nizamlanmaya və Artsaxın statusuna yaxın durmamaqdır",-Ayrumyan deyib.

 

Siyasi icmalçı Akop Badalyan hesab edir ki, Soçi və Brüssel görüşləri bir-biri ilə əlaqəlidir. Baxmayaraq ki, orada humanitar məsələlər müzakirə ediləcək, bunlar bir zəncirin həlqələridir.

Paşinyan öz çıxışında qeyd edib ki, Qarabağ məsələsinin nizamlanması ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində müzakirə edilməlidir, eyni zamanda bir sıra məsələlər üçtətəfli formatda (Ermənistan, Rusiya, Azərbaycan) müzakirə edilə bilər.

Analitik həmçinin kommunikasıyaların açılmasının Ermənistana da fayda verəcəyini qeyd edib.

 

"Azad vətəndaş" Mərkəzinin rəhbəri Ovsep Xurşudyan diqqəti Rusiya XİN nümayəndəsi Mariya Zaxarovanın sözlərinə çəkib: "Rusiya Ermənistanı öz protektoratına çevirmək niyyətində deyil, açılması nəzərdə tutulan bütün kommunikasiyalar milli qanunvericilik çərçivəsində işləyəcəkdir".

Onun sözlərinə görə, bu, Ermənistanın mövqeyi ilə tamamilə üst-üstə düşür.

 

"Respublika" tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri Natiq Cəfərli hesab edir ki, Soçi görüşü Ermənistanla Azərbaycan arasında münaqişənin nizamlanmasında Rusiyanın həlledici rolunu göstərdi.

 

Onun sözlərinə görə, Soçi görüşü regionda gərginliyi azaldacaq və sülhün bərqərar olunması istiqamətində imkanlar açacaqdır. Gərginlik yaradan iki məsələ barəsində yekun Bəyanatda razılaşmalar öz əksini tapıb. Bunlar sərhədlərin delimitasiya və demarkasıyası, habelə nəqliyyat kommunikasiyalarının açılması məsələləridir.

Sərhədlərin müəyyən edilməsində karandaş Putinin əlində olacaqdır, o, bunun sovet xəritələri əsasında olacağını bəyan edib və bəzi korrektələrin ediləcəyini də istisna etməyib.

Natiq Cəfərli qeyd edib ki, Zəngəzur dəhlizi məsələsində Rusiya ilə Azərbaycanın maraqları tamamilə üst-üstə düşür.

Bu dəhliz vasitəsilə Rusiya həm Ermənistanla, o cümlədən özünün hərbi bazası ilə dəmiryolu əlaqəsini, həm də İran və Türkiyə ilə birbaşa əlaqə yaradır. Ermənistana da bu dəhliz faydalıdır, çünki Rusiya və İranla dəmiryolu əlaqəsini əldə etməyə imkan verir.

Lakin Ermənistan müxalifəti və bütün türkofobiya qüvvələri bu dəhlizə qarşı çıxır, çünki onu "türk kəməri" hesab edərək, Ermənistan üçün təhlükə hesab edirlər",-Cəfərli qeyd edib.

 

Onun sözlərinə görə, Ermənistan nəticə etibarilə Zəngəzur dəhlizinin açılmasına razılıq verəcək və tərəflər güzəştə gedərək, "dəhliz" terminindən imtina edilə bilər. Amma mahiyyət etibarı ilə bu, elə dəhliz olacaq. Çünki 10 noyabr 2020-ci il Bəyanatında Azərbaycanla Naxçıvanı birləşdirən kommunikasiyaların təhlükəsizliyinin Rusiya sərhədçiləri tərəfindən təmin ediləcəyi göstərilib.  Bu isə həmin ərazinin xüsusi bir statusa malik olacağı anlamına gəlir.

 

Ermənistan belə bir dəhlizin yaradılmasına maneçilik törədərsə, Azərbaycan da Laçın dəhlizinin statusundan imtina edə bilər.

Azərbaycan humanizm prinsiplərinə sadiq qalaraq, Laçın dəhlizini bağlamasa da, öz suveren ərazisində özünün gömrük və sərhəd məntəqələrini yarada bilər",-analitik belə hesab edir.

 

Cəfərlinin sözlərinə görə, Soçidə əldə edilmiş razılaşmalar regionda uzunmüddətli sabitliyə töhfə verə bilər, amma Böyük Sülh Sazişinin imzalanması çox güman ki, qeyri-müəyyən vaxtadək təxirə salınacaq.

 

Belə bir saziş sülhün bütün aspektlərini əhatə etməlidir. O cümlədən tərəflər bir-birinin ərazi bütövlüyünü tanımalıdır. Ermənistan bundan qaçmaq istəyir, çünki bu halda Qarabağ ermənilərinin Azərbaycana reinteqrasiyasını qəbul etməli olacaq.

Rusiya da bunun əleyhinə çıxır, Qarabağdakı vəziyyəti dondurulmuş halda saxlamaq istəyir.

Çünki əks halda Qarabağ erməniləri Azərbaycana reinteqrasiya ediləcəyi təqdirdə Rusiyanın regionda mövcudluğuna zərurət aradan qalxacaq",-Cəfərli belə izah edib.

 

Avrointeqrasiya üzrə Azərbaycan milli ictimai komitəsinin üzvü Toğrul Cuvarlı Moskvanın mövqeyini izah edərkən bunları qeyd edib.

Moskvanın möqeyi münaqişəni soyutmaq, nəqliyyat layihələrini işə salmaq, müharibə dağıntılarını bərpa etmək, tədricən iqtisadi əlaqələrin inkişafı hesabına insanlar arasında təmaslar yaratmaq və düşmənçiliyi unutdurmaqdır. Bu isə barış və Qarabağ ermənilərinin Azərbaycanın tərkibində hüquqi vəziyyəti ilə bağlı məsələlərin sakit şəraitdə həlli üçün əlverişli şərait yarada bilərdi",-analitik belə hesab edir.

 

Turan informasiya agentliyinin icmalçısı Tofiq Türkelin sözlərinə görə, Azərbaycan Qarabağ münaqişəsini həll edilmiş hesab edir, indi isə Ermənistanla problemli məsələləri nizamlamaq lazımdır.

Soçi Bəyanatında nə Qarabağ ermənilərinin "statusu"ndan, nə də ATƏT-in Minsk qrupundan heç nə deyilmir.

Soçi razılaşmaları Azərbaycanı qane edir.

Ermənistan sərhədlərin müəyyən edilməsindən imtina edərsə, yenidən sərhəddə gərginliyin artması baş verə bilər.

Zəngəzur dəhlizinə mane olarsa, Azərbaycan Ermənistandan Qarabağın ermənilər yaşayan hissəsinə keçidi təmin edən Laçın dəhlizinin ststusunu ləğv edə bilər",-Türkel belə deyib.

 

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan rus sülhməramlılarını sıxışdırmayacaq, postlar hər tərəfdə qoyula bilər.

Sadəcə, Azərbaycan öz suveren ərazisində öz sərhədlərində gömrük və sərhəd postları yaratmaq hüququna malikdir",-analitik belə deyib.

 

Soçi görüşündən sonra Paşinyanın manevr imkanları məhduddur. Bir il ərzində Ermənistan sərhədləri tanımaqdan, kommunikasiyaların açılmasından çəkinərək vaxtı uzatmağa və əlverişli beynəlxalq şərait yarananadək vəziyyəti dondurmağa çalışırdı.

Amma 16 noyabr hadisələri göstərdi ki, sülh çox kövrəkdir və bu dəfə savaş Ermənistanın sərhəddində alovlana bilər.

Digər tərəfdən, Moskva həlledici oyunçu kimi təzyiqi artırır, əks halda təşəbbüsü başqaları, o cümlədən Avropa İttifaqı ələ ala bilər",-Türkel belə deyib.