Angela Merkelin Türkiyəyə vida ziyarəti zamanı Rəcəb Təyyub Ərdoğan qonağı üçün təriflər söylədi. Merkel bir daha öz “idarə tərzini” nümayiş etdirərək iki ölkənin təhlükəsizlik sahəsində qarşılıqlı asılılığını vurğuladı. O, Almaniya Federativ Respublikasının gələcək hökumətini ən müxtəlif məsələlərdə dialoqları davam etdirməyə çağırdı: qaçqınların qəbulu, “Taliban”la əlaqələndirilmiş qarşılıqlı ünsiyyətdən tutmuş Türkiyədəki insan hüquqlarının vəziyyəti və iqlim dəyişikliyi mövzusunda çıxış etdi.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə Almaniyanın nüfuzlu “Frankfurter Allgemeine” qəzeti yazır.
Türkiyəyə vida səfəri zamanı Angela Merkeli böyük bir heyət müşayiət etmirdi. Gözlənildiyi kimi, səfər təkcə vida yox, həm də işgüzar bir səfər oldu. “Frankfurter Allgemeine”nin yazdığına görə, Merkel şənbə günü “hərtərəfli söhbətimiz oldu” deyib.
Qəzetin qeyd etdiyi kimi, Merkel İstanbula federal kansler aparatının yalnız beş əməkdaşının müşayiəti ilə gəlmişdi. Kanslerin vida səfərini Türkiyəyə etməsi “çətin tərəfdaşın geostrateji əhəmiyyəti” faktını əks etdirir.
Türkiyə prezidentinin əhval-ruhiyyəsi yaxşı idi. Şəxsən onun üçün bütöv bir dövrün sona çatdığı aydın idi. Rəcəb Tayyib Ərdoğan 16 il ərzində kanslerlə sıx dialoqda olduğunu vurğuladı. Ona müraciət edərkən bəzən “xanım Merkel”, bəzən də “xanım kansler”, Merkel isə yalnız “prezident” deyə müraciət edirdi. Ərdoğan qonağına qarşı iltifat göstərərək ona tez-tez kompliment deyirdi. Onun sözlərinə görə, Merkel həmişə danışıqlar zamanı müdrik olub və daima məsələlərin həlli yollarını axtarıb.
Ərdoğan əlaqələrdə “gərgin mərhələlərin” olmasına baxmayaraq, kanslerin hər hansı bir məsələyə pozitiv yanaşması nəticəsində çətinliklərin hər zaman həlli yollarının tapıldığnı vurğuladı. O, ümid edir ki, yeni Almaniya hökuməti bu əməkdaşlığı davam etdirəcək və Merkelin varisi də onun kimi eyni şəkildə fəaliyyət göstərəcək və gələcəkdə beynəlxalq ictimaiyyət xanım Merkelin böyük təcrübəsindən faydalanacaqdır.
Arada Ərdoğan və Merkel söhbəti kəsərək iqamətgahın eyvanına çıxdılar və Türkiyə prezidenti qonağına Bosforun gözəlliyini göstərdi. Son görüşləri üçün bundan daha uyğun yer ola bilməzdi - Türkiyə prezidentinin iqamətgahlarından biri olan Huber Köşkü Almaniya səfirlərinin Türkiyədəki tarixi yay iqamətgahının yanında yerləşir. Son osmanlı sultanı II Əbdül Həmid bu torpağı 1880-ci ildə Almaniya imperiyasına bağışlamışdı. Bir müddət sonra alman-türk qardaşlığının silah əməkdaşlığında dayağı olan “Krupp” şirkətini təmsil edən sənayeçi və silah alverçisi Ogüst Huber qonşu ərazini əldə etmişdi.
Bu hekayə Merkelin diqqətini çox çəkmədi. Sonra o,Türkiyədə insan haqlarının və fərdi azadlıq vəziyyətinə tənqidi yanaşdığını vurğuladı. O, Ərdoğandan Türkiyə həbsxanalarındakı alman vətəndaşlarının probleminin həllində kömək etməsini xahiş etdi.
Kansler olaraq Türkiyəni 12 dəfə ziyarət edən Merkel nəinki Türkiyədəki insan haqları sahəsinin vəziyyəti, həm də ölkənin geostrateji əhəmiyyəti haqqında yaxşı məlumatlıdır. “Hamı bilir ki, dünyamız və təhlükəsizliyimiz müəyyən dərəcədə bir-birimizdən asılıdır”, - deyə o qeyd etdi. O, gələcək Almaniya hökumətinin mürəkkəb vəziyyəti nəzərə alaraq Almaniya ilə Türkiyə arasındakı münasibətləri yaxşılaşdıracağına ümid etdiyini düşünür.
Merkel əfqan xalqının qaçaqmalçıların və daşıyıcıların qurbanına çevrilməməsi üçün Əfqanıstanın humanitar yardımla təmin edilməsini qeyd etdi. Əks təqdirdə, onun fikrincə, qarşıdakı qış Əfqanıstan üçün fəlakətə çevrilə bilər. O, Ərdoğanı “Taliban”la qarşılıqlı əlaqə qurmağa çağırdı. Kansler Türkiyənin Kabildə səfirliyini saxlayan yeganə NATO ölkəsi olduğunu vurğuladı.
Merkel Türkiyənin qaçqınlara qarşı inanılmaz səylər göstərdiyini bir daha təsdiqlədi. 2016-cı ilin mart ayında qaçqınlar barədə Türkiyə ilə razılaşma öz effektliyini sübut edib. Ancaq Aİ-nin hələ görəcəyi çox iş var. Onun sözlərinə görə, Almaniya Aİ-dən Türkiyə üçün razılaşdırılmış 6 milyard avrodan əlavə maliyyə almağa çalışır.
Ərdoğan Türkiyənin 5 milyon suriyalı, 300 minlik iraqlı və Əfqanıstandan olan qaçqınları qəbul etdiyini bildirdi. Türkiyə onları, Yunanıstanın etdiyi kimi, geri qaytarmaq niyyətində deyil.
Bundan əlavə, Suriyada dayanan konstitusiya prosesi, İdlibdəki gərgin vəziyyət, həmçinin Liviyanın gələcək seçkilərindən bəhs etdilər. Merkel bütün xarici silahlı qüvvələrin, xüsusən də Sudan və Suriyadan olan əsgər və muzdluların Liviyanı tərk etməsini tələb etdi.
Söhbət əsnasında Merkel iqlim dəyişikliyi ilə mübarizəyə də toxundu. O, Türkiyə Paris anlaşmasını ratifikasiya etdiyi üçün Almaniyanın yeni texnologiyaların inkişafında onlara dəstək verəcəyini açıqladı.
Merkel prezident və Bosfor boğazı ilə vidalaşmazdan əvvəl yenidən öz idarəetmə tərzini nümayiş etdirdi. O, insan hüquqları və Kipr münaqişəsi kimi müxtəlif məsələlərin yalnız danışıqlar, dialoq və əlaqələr yolu ilə həll edilə biləcəyinə əmin olduğunu bildirdi: “Bəzi şeylərə vaxt çox gedir, 16 il kifayət etmir”. Ancaq onun sözlərinə görə, tərəflərin mübahisəli mövzuları müzakirə etməyə davam etməsi yaxşı haldır.
Türkiyədə artıq indidən Merkelin gedişinə görə kədərlənirlər. AFR-in gələcək hökumətinin daha kəskin bir yol tutacağından ehtiyat edilir. Buna baxmayaraq, hər iki ölkənin ortaq maraqları səbəbindən Almaniyanın Türkiyəyə qarşı siyasətində davamlılığın olacağı gözlənilir. Müstəqil jurnalist Murat Yetkin hesab edir ki, Ərdoğan üçün Merkelin yeri görünəcək. Yetkinin sözlərinə görə, Merkel Türkiyədəki bütün qüvvələrin nüfuz və etibarını qazanıb.
Kölndə böyüyən, Demokratiya və Tərəqqi Partiyasından olan müxalif millət vəkili Mustafa Yenəroğlunun fikrincə, Merkelin həyatda ən böyük uğuru Xristian Demokratik İttifaqı partiyasının onun liderliyi altında Almaniyada sosial reallığı qəbul edən və əks etdirən bir quruma çevrilməsidir. Lakin o əmindir ki, Merkel dövründə Türkiyənin Aİ-yə üzvlüyü ilə bağlı danışıqların dayandırılması “əldən verilmiş fürsət” kimi qiymətləndirilməlidir. Yenəroğlunun dediyinə görə, danışıqlar davam etsəydi, Türkiyə Aİ-nın hüquqi strukturlarına inteqrasiya edilib bu gün fərqli bir ölkə olardı. “Digər tərəfdən isə Merkelin sayəsində Almaniya bütün Aİ ölkələrindən fərqli olaraq çox dəyişib”, - deyə “Frankfurter Allgemeine” sonda Yenəroğludan sitat gətirir.
Miraslan
