Həyat öz nəğmələri, təbəssümü və kədəri ilə kiminə xoşbəxtlik, kiminə isə bədbəxtlik nəsib edir. Adətən biz insanlar bu sfera ilə həyata baxırıq. Çünki xoşbəxtlik və bədbəxtlik məhfumu ilə barışan varlıq olan insan eyni zamanda xoşbəxtliyə doğru can atmağa çalışır.

Bəzən xəyallarının ardınca insan öz amalına yiyələnir, bəzənsə xoşbəxtliyə gedən yolu süni yolla həll edir. Yəni Aristotelin düşüncəsi ilə desəm, insan övladı zamanının elə bir həddinə çatır ki, o özünün çiçəklənmə çağını yaşayır. Bəzənsə süni çiçəklənmə yaşanır.. İnsanın bu çağının “süni” və “təbii”™”™ olmasını məhfumunun qavrayışını anlaşılması “süni” və “təbii”™”™ qızılgülə bənzətmək olur. Həyat öz axarında yoluna davam edir. Sünilik və təbiliklə. Təbii yol əlbəttə ki, haqqın yoludur. Bunu həyata keçirməyin birinci şərti isə arzularının olması və bu amalla getməyinizdir. Arzulu insan səbrli insandır. 

 

Çünki belə olduqda haradan gəldiyini, harada olduğunu bilən və harada olacağanı bilməyən varlıqdır insan... O insan bəndəsi şükür edir. Təbiətdən, yurdundan, elindən və obasından ; yaşamağın, yaratmağın, ilham almağın sevincini yaşayır. İnsan cəmiyyətində fəlsəfi olaraq Xeyir və Şərin mübarizəsi və bu mübarizələrin sonu haqqında ədəbiyyat külliyyatı yazılıb və yazılır. Amma insan övladı səbri və şükür etməyi bəzən bacarsa da, bəzən süni olaraq makiyajlanır. Yəni halalla haramı bir-birinə qarışır. Çünki o nəfsinə hakim ola bilmir... Nəfsinə hakim olmayan bəndə istənilən insan cəmiyyətinin tərəzisini pozur. Bu sosial varlıq olan insan cəmiyyətində sosial balansı pozur. Böyük islam filosofu bu tərəzinin açarını ədalətdə görsə də, ən son qənaətə gəlir ki, “o kainatın ruhudur”. Yəni hardasa tərəzi nizamda olsa da, tərəzinin nizamı pozulur. İstər eşqdə, istər iş həyatında, istərsə də hər hansı bir situasiyada. O zaman mədrəsələrdə şüar şəklində yerləşdirilən bu şüar əslində cəmiyyətlə barışmayan Xəyyamın filosof kimi dərdi idi. Çünki ruh bədəndən çıxanda o, göylərə çəkilir. Yəni Xəyyam ədalətin ruh, ruhunsa göylərdə olduğunu, yerdə olmadığını bildirirdi. Təbii ki, Ömər Xəyyam bunu nəfsini itirənlər haqqında deyib. 

Nəfsini itirən insan əməllərinə görə “süni” makiyajlanan insanlardır. Süni makiyajlananlarsa öz əməllərinin süni olduğunu görüb bundan çəkinməyənlərdir. Çünki ümidi olan, ümidlərini yaşatmaq amalı ilə zəhməti sevib nəfsinə hakim olan, bəzənsə hakim olmayan yolçudur insan...İndi isə sizlərə yazdığım bu gerçək hekayəm, nəfsinə hakim olmayaraq harama əl atan bir quşun həyat hekayəsidir bu hekayə...

Heç bilirdinizmi bu həyat adlanan dənizdə ismi “haqq” olan bir quş yaşayır? Bilirdinizmi ki, niyə görə ona haqq quşu deyirlər? Özü də bu quş uzaq Afrikada yox, bizim Azərbaycanda yaşayır”¦ 

Azərbaycanın bir şəhərində yaşayır ismi “haqq” olan bu zərif quş...

O, qədim çinar ağacında özünə yuva qurub, gələcəyi ölüm gününü gözləyir ...

O, həyata küsüb, o insanlara nə isə xatırlatmaqda israrlı idi...

Bir zaman etdiyi səhvlərin  hesabını verirdi “haqq” quşu...

Üzəri boz lələkləriylə üşüyür qanadlarını özünə yorğan tək sarırdı “haqq” quşu ...

Daha sonra gözündən gələn damlaların hesabına yaş olan səbətinin çör-çöpünü ayaqları ilə eşir, rahat olmurdu o!

Arabir “ya haqq” deyə səhərəcən istəməyərəkdən çığırır uca çinarda zərif quşun fəryadından qopan bu səs yayılaraq şəhəri vahiməyə salırdı. Bu səsdən sonra hər dəfə qırtlağı  az qala qopurdu  haqq  quşunun...

Qanadlarını istəməyərəkdən acı və ağrıdan  arabir boğazına yapışdırır və tez çəkir, o günə ”“ hansı ki, əməllərinin üzüntüsünə dalırdı. Xəyallara gedən bu quşu xəyallarından ayıran yenə də istəməyərək çıxardığı “ya haqq“ səsi olurdu. Beləcə bu fani dünyada hər gün günbatandan səhərə qədər inildəyir, ağlayırdı o...

Dərdini heç kəsə danışmayan bu quş insan övladına xəbərdarlıq edirdi “ya haqq” səsiylə...

Bir gün qonaq olduğum o şəhərdə “ya haqq” səsinin eşidərək diksinərək oyandım. İlahi yuxu içərisində yuxumu görürdüm mən? Xeyr! Fəlsəfi olaraq bu sualı özümə verə bilirəmsə demək bu həqiqətdir yuxu deyil!

O səs yenə əks-sədası ilə şəhərə yayılsa da, heç kəs o səsə əhəmiyyət belə vermirdi...O səs məni ona aparırdı. Ayın alatoranlıq işığı mənim fənərim idi o gecə...Çinar ağacının ətəklərindən düşən göz yaşı damlaları, arabir gələn “ya haqq” səsi ilə onu tapdım. O göz yaşları ki, nəfsinə sadiq qalmayan və gecikmiş peşmançılığın göz yaşları idi...Ona sarı yaxınlaşdım. Bu gur səs bu zərif və zəif quşdan gələrmi düşüncəsiylə onu qıraqdan xəbərsiz sezdim... Hz.Məhəmməd (s.ə.s) bir kəlamını yada saldım o an: “Biz həyata sahib deyil, şahid olmağa gəldik”.

O səsin ondan gəldiyinin şahidi oldum...Onun halına çox acıdım.İnsandım acıdım. İnsanlığın dəyərdən düşməməsi üçün gecəsinə haram qatıb sabaha qədər “ya haqq” deyə çığıran bir zəif quşun səsini qulaq ardı ediləcəyini bilərəkdən acıyırdım. Onun boşuna sərf etdiyi vicdanına acıdım...Onun səbətinə yaxınlaşdım. Barmaqlarımın ucu ilə başını sığallaya-sığallaya qulağına pıçıldadım :

- Adın nədir?

- Haqq quşu...

- Niyə görə çığırırsan, niyə yatmırsan, sən ki, bayquş deyilsən?

- Hamıdan yüksəklərdə olan Allahımdan qorxmadım. O dəfələrlə xəbərdarlıq etdi. Mən nəfsimə sadiq qalmadım. Çəkinməyib xəbərdarlıq etməsinə rəğmən ona yalan danışdım. Bəndəsinə də yalan danışdım.

- Nə etdin?

- Səhər tezdən yetimlərə ayrılan 9 buğdadan birini aldım. 9 yetimin 8-nin qarnı doydu, biri isə ac qaldı. Uca Allah dedi etmə. Dedi yalan danışma. Danışdım. Utanmadan da “makyajlandım”, “maskalandım”, təbii gözəlliyi qoyub süni gözəlliklə rahatçılıq axtardım. Axtardığım bəs deyilmiş kimi ətrafımdakılara öyündüm. Zəhmətsiz işlərimlə söz verib əməl etmədim. Dedim ki qonşudakılara sizə də bu cür ac qalmamamağı bir gün öyrədəcəm. Onun dediklərini dinləmədim...

- Nə dedi?

- Dedi harama əl uzatdığın az deyilmiş, bir də yalan danışırsan.

- Sonra nə oldu ?

- Bir səhər sübh çağı günəş çıxmamışdan qabaq oyandıqda 9 yetim buğdasının sayı yenə əksik gəldi. Yenə oğurlamışdım ki, yeyim. Bu səfər buğda dəni boğazımda qalmışdı.- deyib boğazını göstərərək davam etdi:-Sonra məni uca Allah cəzalandırdı. Həmin gündən günbatımından Sübh əzanı oxuyana  qədər o buğda dəni tərpənir  və məndən “ya haqq” səsi gəlir. Ona görə mənim adım haqq quşudur. Mən yalan danışdım, bu az deyilmiş kimi, süni yollara əl atıb “makyajlandım” və o buğda dənəsi boğazımda bir ömür boyu qalacaq. O yetimin ahını dinlədi. Bəndəsinə xəbərdarlıq etdi. Bu “ya haqq” səsiylə mən, bəndələrə car çəkirəm. Görün ki, gecəyə yuxusuz, günəşə həsrət qoydu məni.

- Səmimi qəlbdən peşmansanmı?

- Peşmanam. Çarə nədir? Həyatımın əzabını yaşayıb “makyajlanıb” yalan danışmamağın sözümlə əməlimin üst-üstə düşmədiyinin hesabını ödəyirəm, ölümümü gözləyib bu fani dünyadan köçəcəyimi gözləyirəm. Kaş ki insanlar mənim etdiyimi etməsələr- o danışır mənsə dinləyirəm.

Ona sözüylə əməli üst-üstə düşməyən birisinin sonunu soruşmaq istədikdə, sübh çağının müqəddəs əzanı eşidilirdi artıq. O səhərədək ağlamaqdan qıpqırmızı gözlərini yumaraq “mənim kimi olacaq” deyərək başını göz yaşlarından gölməçə olmuş toxuduğu səbətin hasarına atıb yatdı. Ona yenə suallar verirdim. Səsimi belə artıq eşitmirdi. Gün çıxanda artıq özünün dediyi kimi günəşə həsrət qalıb xoruldayırdı”¦Nədənsə söylədikləri gerçək olurdu haqq quşunun...

Mənsə üzümdəki çöhrəmlə onun şüalarının düz içinə baxırdım. O sübhün günəşi idi. Mən günəşi gördüm. Gördüyüm günəşə baxarkənsə yenə fikrim o dostumda qalmışdı. Bir günlük getdiyim o şəhərdə təmiz qəlbimlə günəşi görməyimin sevincini yaşayərkən yenə də fikrim o “dost”umda qalmışdı. Günəşə baxarkən isə Şəmsi Təbrizinin bu kəlamı “makyajlananlara” yönəlik söylədiyi cümlə ağlımdan keçirdi: “Bil ki, günəşə baxmağa cəsarəti olmayan kölgədə qalmağa, kölgəni işıq zənn etməyə məhkumdur”. O şəhərdən ayrılarkən o “Haqq quşu”nun hekayəsi ilə bəzi süni gözəlliklərə yiyələnənləri müqayisə edib nəticəsini əldə etdiyimin insan övladı olaraq acıyaraq görsəm də, bir yandan üzümü günəşə tutub günəşi görməyimin sevincini yaşayırdım. Uca Allah hər kəsə günəşi görməyi nəsib etsin...