Ankara qondarma erməni soyqırımını tanıyır.
Çoxları üçün qəribə səslənsə
də bu bir gerçəkdir. Bu gerçəyin nə qədər açıq, nə qədər aydın və inkaredilməz
olduğunu görmək üçün sadəcə türkiyəli rəsmilərin uydurma soyqırımla bağlı
verdiyi bəyanatlara nəzər salmaq kifayətdir.
Qondarma erməni soyqırımı
ilə bağlı ilk utancverici açıqlama Türkiyənin hazırkı prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana
məxsusdur.
Ərdoğan hələ ötən il, baş
nazir ikən verdiyi bəyanatda “XX əsrin əvvəlindəki şərtlərdə həyatlarını itirən
ermənilərin dinclik içində yatmalarını diləyir, nəvələrinə başsağlığı
çatdırırıq” deməklə, milyonlarla türkün təəccübünə səbəb oldu. Ərdoğanın məlum
açıqlamasından bir neçə gün sonra çıxış edən Türkiyənin keçmiş prezidenti
Abdullah Gül də ermənilərə 1915-ci il olayları ilə bağlı başsağlığı verdi və
Türkiyəni II Dünya müharibəsi zamanı milyonlarla yəhidi və qeyri-yəhudini öldürən,
dünyanı qan gölünə döndərən faşist
Almaniyası ilə müqayisə etdi. A.Gülüm mümkün qədər yumşaq bir şəkildə ifadə etməyə
çalışdığı bu müqayisə Türkiyədə ciddi etirazla qarşılandı. Bu zaman A.Gül üzrü
günahından daha betər sayılacaq daha bir açıqlamaya imza atdı və bildirdi ki, "biz
günahımızı və utancımızı dilə gətirdik".
Əslində A.Gülün 1915-ci
il olaylarında türklərin “günah payı və utancını” qəbul etməsi rəsmi Ankaranın
qondarma erməni soyqırımı yalanı önündə qaldırdığı ilk ağ bayraq hesab oluna
bilərdi. Çünki məhz bu açıqlama uzun illər bu yalana dirəniş göstərən Türkiyənin
ilk siyasi təslimiyyəti və geriçəkilməsi idi.
Ərdoğanın bu il də Türkiyənin
prezidenti olaraq 24 aprel tarixinin “erməni vətəndaşlar
üçün özəl bir məna daşıdığını” etiraf etməsi,
“Birinci Dünya Müharibəsində həyatını itirən bütün osmanlı ermənilərini
bir daha hörmətlə anaraq” uşaqlarına və nəvələrinə başsağlığı verməsi Ankaranın
məlum yanaşma tərzinin davam etdiyini göstərir.
2014 tarixində uydurma
erməni soyqırımı ilə bağlı rəsmi Ankaranın dilindən səslənən daha bir cəfəng bəyanata
isə Türkiyənin baş naziri Əhməd Davudoğlu imza atdı. Ermənilərə başsağlığı verən
Ə.Davudoğlu 1915-ci il olaylarında ölən ermənilərin 24 aprel tarixində Türkiyədə
də anılacağını bildirdi. Baş nazir qeyd etdi ki, “Osmanlı ermənilərinin xatirəsinə
və erməni mədəni mirasına sahib çıxmaq Türkiyə üçün tarixi və insani bir görəvdir”.
Ə.Davudoğlunun bu
açıqlamasındna dərhal sonra dövlətin zirvəsində təmsil olunan daha bir rəsmi şəxs
”“ baş nazirin müavini Bülənt Arınç isə bu məsələdə bir növ son nöqtəni qoymuş
oldu. B.Arınç “bilərəkdən, qəsdən
və istəyərək soyqırım etməmişik” deyə bildirdi. Və bununla da
ermənilərə qarşı 1915-ci ildə soyqırımın baş verdiyini prinsip etibari ilə təsdiqləmiş
oldu. Çünki B.Arınçın “bilərəkdən etmədik” fikri onun nəticəni qəbul etdiyini,
sadəcə bu nəticənin səbəbləri haqqında fərqli qənaətdə olduğunu göstərdi. Hansı
ki, bu yanaşma mahiyyət eibari ilə heç nəyə dəyişmir. Ən azından ona görə ki, 1915-ci
il olaylarında söhbət Osmanlı imperiyasının himayəsi altında olan ermənilərdən
gedir, hansı ki, səbəb nə olursa-olsun, onların üzləşdiyi faciəyə görə də bütün
məsuliyyət himayəsində yaşadıqları Osmanlı dövlətinin, Osmanlı hakimiyyətinin
üzərinə düşür.
Bu və digər faktlar göstərir
ki, rəsmi Ankara qondarma erməni soyqırımını qəbul edir və tanıyır. Ərdoğan və
onun nazirlərinin, nazir müavinlərinin
verdiyi açıqlamalar da bunu təsdiq edir. Hələlik Ərdoğan hökumətinin etmədiyi,
etməyə cəsarət göstərmədiyi tək şey qondarma erməni soyqırımı məsələsini hüquqa
daşımaq, bunu parlament səviyyəsində qəbul etdirməkdir. Lakin proseslərin gedişatına
nəzər salsaq, Ərdoğan hakimiyyətinin yaxın gələcəkdə bu rüsvayçılığa da imza
atması ehtimalı qeyri-mümkün görünmür.
Göründüyü kimi, türk
xalqının iradəsinə zidd olaraq Ankara qondarma erməni soyqırımını faktiki
olaraq tanıyır və 1915-ci il olaylarında ölən erməniləri anmağı, onların xatirəsini
yad etməyi, yaxınlarına başsağlığı verməyi özünə borc hesab edir. Halbuki,
1914-1915-ci illərdə minlərlə türkü al qana qərq edən, Osmanlı dövlətinə xəyanət
edən ermənilər etdikləri cinayətlərə, qətliamlara görə nəinki həmin türklərin nəvə-nəticəsinə
başsağlığı vermək, hətta belə bir faktın mövcudluğunu ümumi söz və ifadələrlə etiraf
etməyi belə özünə borc bilmir. Ona görə yox ki, ermənilər bu məsələdə daha
ağıllı, daha uzaqgörən, daha prinsipial, daha əzmkardır. Ona görə ki, ermənilər
hazırkı Türkiyə hökumətinin simasında heç vaxt görmədikləri qədər zəif, siyasi
iradədən məhrum, türk xalqı və tarixinə bağlılığı qeyri-qənaətbəxş olan mübarizlikdən
məhrum asan bir rəqib görür. Və bu rəqibin cəsarətsizliyi, təslimiyyətə
meyilliyi ermənilərə əlavə cəsarət və əzmkarlıq qazandırır.
Bir sözlə, bu gün
qondarma erməni soyqırımını tanıyan dövlətlərə notalar təqdim edən Türkiyənin
özü də bu uydurma soyqırımı qəbul etməyin bir addımlığındadır. Və ola bilsin
ki, bir müddət öncə İsrailə söz savaşı açaraq özünü İslam dünyasının lideri
kimi təqdim edən Ərdoğan,
bu soyqırımını parlamentdə
qəbul etdirməklə indi də özünü tarixlə
üzləşə bilər adil və ədalətli siyasi lider kimi tanıtmağa cəhd etsin.
Sonda qeyd edilməsi vacib
olan digər bir məsələ isə Türkiyənin qondarma erməni soyqırımını qəbul edən
dövlətlərdən öz səfirlərini geri çağırması ilə bağlıdır. Səfirin geri
çağırılması beynəlxalq hüquq və diplomatik münasibətlər sistemində rəsmi səviyyədə
ciddi bir etiraz forması kimi qəbul edilsə də, indiki məqamda Ankaranın belə
bir addım atması yanlışdır. Təbii, əgər dünyada qondarma erməni soyqırımını qəbul
edən sadəcə 1-2 dövlət olsaydı, bələ də bu addıma bəraət qazandırmaq, bundan nə
isə gözləmək olardı. Lakin bu gün dünyada qondarma erməni soyqırımını qəbul edən
dövlətlərin sayı sürətlə artmaqdadır. Artıq Türkiyənin 7 dövlətdən öz səfirini
geri çəkildiyi bildirilir. Proseslər belə davam edərsə, Türkiyə qısa zamanda
dünyanın yarıdan çoxundan öz səfirlərini geri çağırmaq məcburiyyəti qarşısında
qalacaq. Bu isə Türkiyənin bütövlükdə gülünc vəziyyətdə qalması ilə nəticələnə
bilər.
Bundan başqa, xarici ölkələrdəki
türk səfirlərinin geri çağırılması bu sürətlə davam edərsə, o zaman Türkiyə
Xarici İşlər Nazirliyini bir dövlət qurumu olaraq saxlamağa ehtiyac qalmayacaq.
Çünki bu qurum avtomatik olaraq artıq, lüzumsuz bir instituta çevriləcək və
xarici ölkələrdə Türkiyənin dövlət maraqlarını qorumalı olan türk diplomatları
bu missiyanı ən yaxşı halda çayxana və sosial şəbəkələrdə “icra etmək” məcburiyyəti
qarşısında qalacaqdır.
Seymur Əliyev
e-mail: [email protected]