Moderator.az - ın müsahibi  Strateji Planlaşdırma və Araşdırmalar İnstitutunun rəhbəri Azad Məsiyevdir.

- Əvvəla onu deyim ki, indi səsləndirəcəyim fikirlər heç də mətbuatda mənə verilən cavaba cavab deyil, hər kəsin fikirinə hörmətlə yanaşıram, necə deyərlər hərə öz mövqeyində qalsın. Hər bir fikrin təsdqi üçün zamana ehtiyac var, düzünü ALLAH bilir, sağlıq olsun zaman hər şeyi göstərəcək.

Hərdən mənə irad tuturlar ki, niyə anti ABŞ mövqeyindən çıxış edirən, hətta qeyd edirlər ki, bu gün ABŞ güclüdür, güclünün yanında olmaq daha xeyirli olar, ABŞ demokratiq ölkədir, onlar demokratiyanı müdafiə edirlər və s. kimi təkliflər edirlər. Açıq deyəcəyəm ”“birincisi, güclünün maraqlarına sığınmaqdansa, dücsüzün əadalətinə sığınmaq daha yaxşı olar, - ikincisi, ABŞ dünyada heç də demokratiyanı müdafiə etmir, demokratiya adı altında imperialist siyasətini diktə edir. İqtisadi maraqları tələb etdikdə (xüsusilə, neft-qaz maraqları) demokratiya və azadlıq uğrunda mübarizə edən xalqlara qısa zaman çərçivəsində xəyanət edərək satırlar.

Müsahibələrimin birində qeyd etmişdim ki, ideoloji quruluşu nə olursa olsun, istər sosializm, istər kapitalizm, istərsə də monarxiya, bu xüsusiyyətindən asılı olmayaraq hansı dövlətdə ki, qanunun aliliyi var, deməli orada demokratiya da var, yəni, demokratiyanı qanunu aliliyində axtarmaq lazımdır. ABŞ-ın daxili və xarici siyasətinin əsas meyarı demoktatiya deyil vəhşi kapitalizim maraqlarıdır. Vəhşi kapitalizimlə demokratiya bir-birinə ziddir. Vəhşi kapitalizimin pirinsipi odur ki,

nəyin bahasına olursa-olsun maraqları təmin edilməlidir. Demokratiyanın pirinsipləri isə maraqların qanunların aliliyi vasitəsilə tənzimlənsini tələb edir.

Hər hansı bir dövlət daxili maraqlarını ölkənin daxili qanunlarıyla, xarici maraqlarını isə beynalxalq hüququn pirinsipləri ilə təmin edirsə onda demək olar ki, həmin dövlət demokratik dövlətdir.

Gəlin baxaq ABŞ xarici siyasi və iqtisadi maraqlarını necə təmin edir.

ABŞ dərin dövləti uzun illər idi fikirləşirdi ki, dünyaya necə hakim olmaq olar (tarixdə bu cür düşünənlər çox olub, sonuncu iddialı səhf etmirəmsə, Adolf Hitler idi). Nəhayət 1971-ci ildə ABŞ dərin dövlətinin layihəsi əsasında dünya birjalarında neftin alqı-satqısını qızılla deyil, ABŞ dolları ilə aparlılmasına nail oldu. Qəbul edilmiş proqram nəyin bahasına olursa-olsun (kimin hakimiyətdə olmasından asılı olmayaraq - istər Respubikaçılar olsun, istərsə də demokratlar) qoruyub saxlamalı, eyni zamanda guclendirmək lazım gəlirdi və bu istiqamətdə xatici siyasət quruldu. O vaxtlar SSRİ-nin varlığı (Varşava birliyinin olması) ABŞ-ın niyyətinə mane olurdu. SSRİ dağıldıqdan sonra ABŞ dünyada birtərəfli güc merkəzinə çevrildi və demək olar ki, yuxarıda qeyd etdiyim proqramın icrasını gücləndirmək üçün yol açıldı.

Bir qədər haşiyə çıxım. Bilirsiniz, güclü ədalətli olanda daha yaxşı olur. Tarixdə böyük və uzun ömürlü dövlətlər (imperiyalar) güc və ədalətin birliyində yaranmışdır. Vay o gündən ki, ədalət tərəzizi pozulsun, onda güclə qurulan imperiyalar çökür. Tarixdə belə hallar çox olub, bariz nümunə Osmalı imperiyasını götürək. Bu imperiya güc və ədalətlə qurulmuşdu, sonradan həmin ərazidə ədalətin dəyərləri itdi və nəticədə imperiya cökdü, belə misalları çox çəkmək olar.

İndi isə ABŞ-ın yaxın keçmişimizdə elədiklərinə baxaq.

2000-ci il noyabr ayında mərhum İraq prezidenti Səddam Hüseyn ölkəsinin ixrac etdiyi neftin ödənişini avro ilə aparılması barədə göstəriş vermişdi və dollardan imtina etdilmişdi. S.Hüseynin verdiyi qərar İraq xalqının suveren hüququ idi, öz məhsullarını hansı formada, hansı valutayla istəsə sata bilərdi. ABŞ hökümətisə bu qərardan bərk narahat oldu. Çünki bu, Amerika dövlət sisteminin bir elementi olan dolların dünya bazarında dəyərdən düşməsinə gətirib çıxara bilərdi.

- İzah edim, S.Hüseyin yaxşı və pis olmasından asılı olmayaraq İraq dövlətinin rəhbəri seçilmişdi onun legitimliyini dünya təşkilatları və dövlətləri tanınmışdılar (o dövrdəki İraq bu günkündən fərqli idi, heç olmasa o dövrdə insanlar sakit yaşayırdılar), ABŞ rəhbərliyi S.Hüseyni devirmək üçün əvvəlcə onun barəsində

dünya içtimayətində diktaror imici yaratdı, sonra isə İraqın atom bombasının olmasını və bu bombanın dünyaya təhlükə yaratması fikirini formalaşdırdı. Daha sonra ABŞ rəsmiləri açıq şəkildə (heç bir beynəlxalq hüquqa sığmayan) bəyan etdilər ki, S.Hüseyin İraqı tərk etməlidir, daha doğrusu açıq tezislə ultimatum verdilər. Hətda o vaxtlar Rusiyanın eks prezidenti mərhum Baris Yeltsin öz şəxsi təyarəsi ilə Pirimakovu İraqa göndərmişdi ki, S.Hüseyni oradan çıxarsınlar. S.Hüseyn Yeltsinin təkifini qəbul etməmişdi. Nəticədə ABŞ İraqı işğal etdi, S.Hüseyin asıldı, İraq xalqına məxsus olan nefti Amerika şirkətlərinin əlinə keçdi və həmin neft dollara satılmağa başlandı. Bu gün İraqın vəziyyəti göz qabağındadır, əlavə şərhə ehtiyac yoxdur.

Başqa bir misal, Səudiyyə Ərabistandakı neftin yarısı Bin Ladin aləsinə məxsus idi, bu nefti ABŞ-ın nəzarətinə keçirmək üçün Bin Ladin terrorçu elan edildi və məhf edildi nəticədə ABŞ şirkətləri Səudiyyə Ərabistanındakı neftə sahib oldular. (Haşiyə çıxım: Bin Ladi kim idi - ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin yaratdığı və idarə etdiyi önəmli fiqurlarından biri) Bu gün dünya birjalarında neftin qiyməti Səudiyyə Ərabistandakı neftin hesabına ABŞ-in siyasi və iqtisadi maraqlarına uyğun tənzimlənir.

Başqa bir misal: 2007-ci ildən Liviya prezidenti Qəddafi ilə Fransanın sabiq prezidenti N.Sarkazi arasında razılaşma olmuşdur. Həmin vaxtdan Avropaya satılan Liviya neftinin dəyərini dollarla deyil, avro ilə ödənililməsinə başlandı. Nəticədə 2011-ci ildə ABŞ hökümətinin dəstəyi ilə yaradılmış Liviya müxalifəti Qəddafini oldürdü.

Başqa bir misal: 2011-ci ildə Suriya prezidendi Bəşər Əsəd qərara almışdı ki, ixrac edilən neftin dəyəri Rusiya və Çin valyutası olan rubl və yuan ilə ödəniləcək. Bu qərardan sonra ABŞ rəsmilərinin dəstəyi ilə Suriyada terror dalğası başladı, sonradan İŞİD -çilər peyda oldu. Hadisələrin gedişi göz qabağındadır.

2008-ci ildə İran prezidenti Mahmud Əhməd Necatın göstərişi ilə ixrac edilən neft avro ilə satılası oldu. Nəticədə 2012-ci ildə ABŞ-ın təşəbbüsü ilə İran neftinə enbarqo qoyuldu, bu hələ də davam edir.

Digər Ərəb ölkəklərində də ABŞ-ın rəhbərliyi və təşkilatçılığı ilə edilən dövlət çevrilişləri məhz nefti öz nəzarətlərinə keçirmək üçün idi.

2011-ci ildə rəsmi Moskvanın qərarı ilə Sankt-Peterburq şəhərində neft-qaz birjası yaradılır, bu birjada neft və qazın rublla satılmasına başlanıldı. Rusiya neftinin və qazının əsas alıcısı Avropa Birliyi ölkələri idi. Ödənişlər isə dolarla deyil avro və rublla aparılırdı , eyni zamanda Rusiyaya qoyulan sərmayələrin 70% Avtopa kapitalı idı, bu əməkdaşlıq ABŞ-da narahatçılıq yaratdı.

Bu məqsədlə ABŞ Rusiyanı provakasiya cəlb etdi və Ukrayna konfiliktinə sürüklədi. Bu konfiliktə Rusiyanın girməsi təbii idi, ona görə ki, bu məsələ həm Rusiyanın milli təhlükəsizliyi ilə bağlı idi, həm də bunu Avrasiya İqtisadi Birliyinə daxil olan dövlətlərin ABŞ tərəfindən hədələnməsi məcbur edirdi.

Eyni zamanda ABŞ bu gedişlə Avropa iqtisadiyyatına və aroya zərbə vurmuş oldu. Ukrayna hadisələrini izləyən ekspertlər yəqin ki, xatırlayırlar Kiyevdə hadisələr gərginləşən zaman meydanda mitinqlərin təşkilatçıları, müxalifətdən olan iki qüvvə arasında fikir ayrılığı vardı. Avropa yönümlü qüvvələr sabiq prezident Yanukoviçlə danışığa getmişdilər, hətta Avropa Birliyinin və Rusiyanın vasitəçiliyi ilə razılıq (böhrandan çıxmaq üçün) sənədi imzalanmışdırlar. ABŞ-ın himayəsində olan qüvvələr isə problemi təzyiq yolu ilə həlinə üstünlük verirdilər. Nəticədə bu qüvvələri Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsini və digər vasitələrin köməyi ilə Ukraynada vətəndaş müharıbəsi yaratdılar. Təbii olaraq bu hadısələrə rəsmi Moskva biganə qala bilməzdı. ABŞ-ın niyyəti Ukraynada demokratiyanın bərqərar etmək, sakitlik yaratmaq deyildi onların məqsədi Rusiya sərhəddində qaynar ocaq yaratmaq idi. Hazırda ABŞ bu münaqişənin sülh yolu ilə həllinə məqsədyönülü şəkildə mane olur və gərginliyin artması istiqamətində fəaliyyət göstərir. Münaqişə nə qədər uzanırsa Rusiya iqtisadiyyatı ilə yanaşı Avropa iqtisadiyyatı və avro bir o qədər dəyərdən düşəcəkdir. Beləliklə, dünya bazarında dollara təlabat artacaq və dominatlığını qoruyacaq.

Beləliklə ABŞ dünyanın neft və qaz yataqlarını öz nəzarətlərinə götürməklə gəlirlərə sahib olur. Eyni zamanda həmin nefti öz valutası olan dollara satmaqla alıcıları məcbur edir ki, ABŞ-dan dollarlarını alsınlar. Beləliklə ABŞ öz dollarını sol cibibdən çıxarıb sağ cibinə qoymüş olur, bununlada dünyada iqtisadiyatına nəzarət etmiş olur.

Bu gün dünyada baş verən siyasi anarxiyanın (insan qırğın) başında ABŞ-ın vəhşi kapitalis maraqları durur. Əgər ABŞ sözün əsil mənasında demokratiq dəyərlərə üstünlük versəydi dünyada bu cür ədalətsizlik və haqsızlıq olmazdı.

-Bəzi ekspertlər bu fikirdədir ki, ABŞ-ın sanksiyaları nəticəsində Rusiya geri çəkiləcəkdir. Mən belə hesab eləmirəm. Rusiya bu prosesdə geri çəkilərsə bir dövlət olaraq məhfə məhkum olacaqdır, bunu birmənalı olaraq rəsmi Moskva gözəl anlayır. Artıq hamıya aydındır ki, Ukraynada və Ərəb ölkələrində baş verən hadisələr ABŞ-ın senarisi əsasında, məqsədyönülü aparılıb. Necə deyərlər ABŞ həmin dövlətlərdə klassik dövlət cevrişləri ediblər və öz maraqlarına uyğun şəxsləri hakimiyyətə gətirblər. Ukraynada nə vaxta qədər Pyotr Poreşenko prezidentdir problem uzanacaq. Ona görə ki, o Ukrayna xalqının maraqlarına deyil, ABŞ-ın

maraqlarına uyğun dövləti idarə edir (ABŞ vaxtı ilə Saakaşvilini də bu cür idarə edirdi ). Hesab edirəm ki, artıq Rusiyanın ultimatum vermə zamanı gəlib. Necə ki, vaxtı ilə ABŞ rəsmilərinin Səddam Hüseynlə bağlı ultimatum vermişdir ki, o İraqı tərk etsin. Həmin metoddan Rusiyada istifadə edə bilər ona görə ki, P.Poreşenkonun fəaliyyəti Rusiyanın milli təhlükəsizliyinə xələl gətirir, daxildə vətəndaş müharıbəsi yaradıb və.s müxtəlif arqument, bəhanə gətirmək olar. Həmkarlarım deyəcəklər ki, bu beynəlxalq hüquqa ziddir. Necə deyərlər, toplardan mərmi yağanda beynəlxalq hüquq qüvvəsini itirir, yəni gücün qanunu qüvvəyə minir. Necə ki, ABŞ xarıcı siyasətində bu cür metodlardan daima istifadə edir.

- ABŞ-ın məqsədi aydındır o açıq şəkildə Rusiyanın dağılmasını istəyir. Ancaq ən gözəl müdafiə hücumdur və gec-tez rəsmi Moskva bu metoddan istifadə edəcək. Nə qədər tez olsa problem bir o qədər tez həllini tapar. O ki, qaldı iqtisadiyyata Rusiya daxili resuslarının hesabına, strateji müttəfiqi olan Çinin köməyi nəticəsində bu problem tezliklə həllini tapacaq.

- Bu gün Çin Rusiyaya iqtisadi dəstək verməyə məhkumdur. Çin rəsmiləri yaxşı bilir ki, ABŞ-ın sonrakı hədəfi onlar olacaqdır. Eyni zamanda Çin Avrasiya İqtisadi Birliyinin yaranmasında maraqlıdır. MDB məkanında Birlik yarandıqdan sonra, ehtimal var ki, Çin bu birliyin üzvlərindən biri olsun.

- Sualınızda məntiq var, ola bilər. Azərbaycandan ixrac olan neftin gəliri neft fondunda yığılır. Bu fondda əsasən avro, qızıl və dollar müəyyən nisbətdə yerləşdirilir.

ABŞ istəyir ki, bütün dünyada neft-qaz əməliyyatları (ödəmələr) dollarla aparılsın, o cümlədən Azərbaycanda. Bu ABŞ-ın strateji iqtisadi maraqlarından irəli gəlir. O ki, qaldı verilən bəyanatlara bu ABŞ-ın siyasi maraqlarından qaynaqlanır, onlar istəyir ki, Azərbaycan Rusiyaya düşmən münasibətdə olsun.

-Bilirsiniz, Elçin müəllimlə mənim dosluq münasibətimiz var. Dostun-dosta irad tutmağa haqqı var, səhfini üzünə deməlidir ki, səhf yolda olmasın. Bu barədə qısaca yuxarıda qeyd etdim. Kimin haqlı olmasını zaman deyəcək, əlafə şərhə ehtiyac görmürəm.