Millət vəkili Qənirə Paşayevanın Moderator.az-a göndərdiyi, gerçək həyat hekayəsindən bəhs edən olduqca maraqlı və ibrətamiz yazısını oxuculara təqdim edirik.
Aybənizin sirli və möcüzələrlə dolu həyatı...
(GERÇƏK HƏYAT HEKAYƏSİ)
Onun ”“ Aybənizin haqqında yazmaq istəyirəm. Ancaq nədənsə hər dəfə gözəl bir Ramazan günündə ziyarətinə getdiyim, uzun illər əlil arabasına məhkum olmuş şair qardaşımız Elman Tovuzun haqqında yazdıqlarım döyəcləyir yaddaşımı: “Yaradan ona o qədər qüvvətli iradə, dözüm, səbr, ən başlıcası İnam, İman verib ki, bir çox əlli-ayaqlılara, yeriyib-yürüyənlərə canlı örnəkdir! Onun yaşadıqlarını yaşayıb da sınmamaq, inamından, imanından dönməmək heç də hər insana, hər “sağlam” bədənliyə nəsib olmur...”
Elə bil heç bu kövrək, ağrılı misraları da
Elman bəy yazmayıb, daha çox Aybəniz xanımın iztirablarının, nisgilinin və iç dünyasının
dilindən süzülüb gələnlərdi, onun yenilməz ruhunun şəkillənməsidi ki, durub:
Hər mənzil başına min cürə yol
var,
Əməldə saleh ol, dilində
yalvar.
Səni Allahına aparan yollar
Allahı qəlbinə daşıyır, bala!
BU, ONUN ”“
AYBƏNİZİN PÜNHAN SƏSİDİ:
- Bacım, bacım, elə o qəmli, bəlalı şairin
misralarıyla hərdəm özümə layla çalır, özümə təsəlli verirəm. Mənə bağışladığın
“Özümə yolçuluq: O” kitabınızdan oxumuşam, dil əzbəri etmişəm bu misraları:
Kim deyər ki, kimsəsizəm,
Gün doğmamış doğar dərdim.
Yaxın qoymaz tənhalığı,
Beşiyində boğar dərdim.
MƏNDƏN GƏLƏN
TƏSƏLLİDİ
- Şükranlıqla yaşayanların, inamlı və imanlı
olanların, ürəyi-gözü nur ələyənlərin mükafatı Allahdan gələr, bacım. Dünya
qəlbində sabaha ümidi bol olanlarındı... Fiziki problemlər, qüsurlar önəmli
deyil, daha dəhşətlisi mənən qüsurlu olmaqdır. Dünya qara gələn qaranlığa şam
ola bilənlərindi.
ŞÜKRÜN BƏYANI
İbrahim (ə) şükr məqamında ədəblə durdu və dedi:
“Xəstələndiyim zaman mənə yalnız O şəfa verdi...”
Allahın rəsulu (s.ə.s) belə buyurdu:
“Möminin bəyəniləcək gözəl halı budur; ona bir xeyir isabət edərsə Allaha həmd
və şükr edər. Əgər müsibət rast gələrsə, Allaha həmd ilə səbr edər. Hər iki
halda da savab qazanar...”
O böyük həzrət həm də “insanların nemətə ən
layiq olanı Allaha ən çox şükr edəndir” ”“ deyirdi.
Bir də şəkur haqqında deyilənlər var: “şəkur
bəlaya şükr edəndir”.
Bir də var şəkkar ”“ yəni, ona gələn nə olsa
(haqdan gəldiyinə) sevinən!
Bu deyilənlərə Seyid Yəhya əl Bakuvinin
şərhlərini oxuduğum bütün anlarda gözlərim önündə haqqında söz açacağım Aybəniz
xanımın həyat hekayətləri varaqlanmaqdadı...
MÖCÜZƏLƏRƏ
İNANIRSINIZMI?
Və ya möcüzələrə inanmaq istəyirsinizmi?
O zaman Aybənizin gerçək həyat hekayətlərini
oxumağa, ömür, tale yolları ilə tanış olmağa vaxt ayırmalısınız...
Hökmən!..
Öncə hər şeyə şükr edə bilməyi öyrənəcəksiniz.
Öncə insan səbrinə şükr etməyə açılacaq
diliniz...
ŞÜKR EDƏ
BİLƏNLƏRİN ÖDÜLÜ
“Oxuyacağınız sətirləri elə onun danışdığı
kimi yazdım; söz onundu, yazısı mənim...”
Məşhur türk yazıçı və araşdırmaçısı İsgəndər
Palanın “Od” romanı bu sətirlərlə başlayır...
Aybəniz haqqında yazacaqlarım da eynən bu
cürdü; onun danışdıqları kimi, necə danışıbsa eləcə qələmə almağa qərarlıyam.
Söz onundu, yazısa mənim.
Ancaq yazmağın da öz çətinlikləri var. Elə
bil Aybənizin həyat tərzi, gerçək yaşamı bir aynadı;
Daha çox özü taleli, özü kimi, həyatın
əlacsız məhrumiyyətlərinə düçar olmuş insanları göz önünə gətirir. Bu cür
insanları ümumi, ortaq bir düşüncə birləşdirir ”“ şükranlıq, inam və iman!
Ata-analarını, sağlamlıq imkanlarını itirmiş
Zülfümar və Fidanı eynən Aybəniz xanım kimi görmüşdüm.
Taleyin sərt sınağı qarşısında onlar şükr və
səbr etiqadları ilə tablaya bilmişdilər.
“Hər görüşümüzdə dərin bir arxayınlıqla daha
çox bizim üçün dua etmənizə ehtiyacımız var” söyləmişdilər Zülfümar və Fidan
bacıları. Hər dəfə aydın bir qəlb incəliyi ilə:
- Biz ümidsiz deyilik ”“ söyləmişdilər. ”“
Görə bilirik, söhbət edə bilirik, duya, düşünə bilirik ”“ demişdilər. Bundan
gözəl nə ola bilər? Allahımız bizə gör nə qədər imkanlar verib? ”“ təsəllisinə
sığınıb da özlərini tox tutmuşdular.
Allahın verdiyi böyük imkanlara etinalı,
duaçı gördüm Aybəniz xanımı da.
Elə bil sağlamlıq imkanını itirmiş Zülfümar
“Duyğuların dili” kitabında sözbəsöz Aybəniz xanımın dilindən çıxanları qələmə
alıb: “Doğrudan da nə gözəldir yaşamaq, insanları sevmək! Həyatdır... Həm
acılı, həm şirinli günləri ilə gözəl həyat!.. Həyatın sərt üzünə, acı
zarafatlarına, ağır imtahanlarına baxmayaraq sevirəm həyatı. Sevirəm mənə bu
həyatı bəxş edən Allahımı. Gəlin hamımız sevək həyatı, bizləri yaradan Allahı.
Şükr edək Yaradanımıza, şükr edək! Çünki O, şükr edənləri sevir. Həyatın hər
sınağında səbrli olaq. Səbr edənlərin ödülü böyükdür. Şükr edib səbrli olaq ki,
ödülə sahib olaq, Tanrı mərhəmətini duya bilək!”
DÜNYA BİR
PƏNCƏRƏDİ...
Rayon mərkəzinə aparan kənd yolu çiy kərpicdən
tikilmiş birmərtəbəli evlərinin 10-15 metrliyindən keçirdi. Elə ki, dan yeri
söküldü, ta şər qarışana qədər bu tozlu yol əriş-arğaca dönərdi; işə
tələsənlər, bazarlıq yır-yığışı edənlər, mal-qarasını dəhmərləyib örüşə
aparanlar apaydın görünərdi pəncərələrindən. Saatlarla oturub tamaşa edərdi.
Günlərlə baxar, baxardı... Ən çox da bir-birinə qoşulub deyə-gülə məktəbə
gedən, məktəbdən dönən yaşıdlarına... Elə bil ürəyi onlara qoşulub gedir, onlarla
bərabər geri dönürdü. O məktəbli uşaqların arxasınca uçunan ürəyini, cismini,
canını ayaqları götürə bilmirdi. Taleyi ona bəxş etdiyi gözəlliyi, həyat
sevgisini, inamı, inadı ayaqlarında saxlamışdı. Elə bil sonsuz göylərin əngin
dərinliklərində uçmaq həvəsiylə dünyaya göz açan quşcuğaz qanadlarından
vurulmuşdu; cəhd edirdi, çabalayırdı, bütün iradəsini, qüvvəsini toparlayırdı,
ancaq heysiz qanadları hər dəfə onu yenidən məyus edirdi. Geniş qanadları
uçmağa həsrət bir quş taleyini yaşayırdı balaca Aybəniz. Hər dəfə yönü kənd
yoluna açılan pəncərələri önündən keçib gedən, körpə quş balaları kimi
civildəşə-civildəşə qaçdı-tutdu oynayan, kəpənək qovan yaşıdlarına baxdıqca
haldan-hala düşür, könlü şanələnirdi. Hər dəfə min bir bəhanə ilə sevimli anası
üzü yola açılan o pəncərənin tül pərdəsini ehmalca çəkirdi ki, guya çölün
tozu-torpağı açıq pəncərədən içəri dolur. Ana qəlbi idi, dözmürdü.
Qəhərlənirdi. Ancaq əlindən gələn bir özgə şey də yox idi. Günü-gündən gül
parçası, çiçək kimi açılan qız balasının heysiz, gücsüz ayaqları ağır bir daşa
dönüb asılmışdı ana ürəyindən. Saçlarında vaxtsız dənə, gözlərində çəkilməz
kədərə dönmüşdü. Nə qədər özünü tox tutsa da, yenə ana qəlbi qan ağlayırdı.
İçin-için sızlayırdı, “yeriyən ayaqların olaydım” ”“ deyirdi ürəyində. Hara
gedirdisə, Aybəniz sarıdan balası örükdə qalan at kimi ürəyi geriyə çəkirdi
onu... Dözüb-tablaşa bilmirdi... Qaçaraq, tələsmiş evə dönürdü.
Və yenə də balaca Aybənizi açıq pəncərədən
tozlu kənd yoluna, o yoldan keçib-gedənlərə boylanan, baxan görürdü.
Aybəniz üçün dünya bir pəncərəydi...
Bütün bunları göz önünə gətirə-gətirə illər
boyu iç dünyamda gəşt edən düşüncələrimi təkrar-təkrar köçürürəm ağ varağa:
“məni həyatda mutsuz bir baxış qədər heç bir şey ağrıda bilməz...
Məni həyatda çarəsiz bir cüt göz qədər heç
bir şey ağrıda bilməz...
Baxmaqdan qorxuram,
Baxmaqdan utanıram...
Özümü də onun mutsuzluğunda, çarəsizliyində,
ümidsizliyində günahkar kimi hiss edirəm...”
Hər çarəsiz, mutsuz, ümidsiz baxışın altında
bir cüt sınmış qanad, izsiz ayaq xatirəsi olması həqiqətini Aybənizlə ilk dəfə
üz-üzə, nəfəs-nəfəsə dayananda, ilk tanışlığımda daha çox hiss edib, anladım...
SÖZÜMƏ QÜVVƏT VƏ YAXUD AYBƏNİZİN DEDİKLƏRİNDƏN
Kənd yolu ilə həyətimizin arasında boş bir
sahə var idi. Bütün görkəmindən qəribə bir çarəsizlik tökülən bir at qabaq
ayaqlarına vurulmuş dəmir buxovu cingildədə-cingildədə gözünə görünən ot-ələfə
doğru güc-bəla ilə atıla-atıla günü axşam edərdi. Onun üçün həyat gündəlik
təkrara dönmüşdü. Kişnərtisini, məhrəm oxrantısını belə unutmuşdu. Bütün
görkəmindən küskünlük yağırdı. Ota-ələfə doğru könülsüz hərəkətindən hiss
olunurdu ki, dəmir buxovlar hər sıçrayışda onun ayaqlarını bərk incidir,
yaralayır, əzab verir. Yol boyu harasa tələsən adamların dəhmərlədiyi atların
arxasınca belə baxmazdı. Elə bil buxovlu ayaqlarının xəcalətini çəkirdi. Bu
halıyla həyatdan küskünlüyünü ifadə edirdi.
Bir gün səhər pəncərədən baxanda o buxovlu
atı qəribə bir şəkildə yol kənarına yıxılıb qalan gördüm. Ətrafına cəm olan
kişiləri tanıyırdım. Hamısı qonşularımız idi. Sınıqçı Nəriman kişi atın
boynunun üstündən əyilib buxovlu ayaqlarını özünəməxsus qaydada nəzərdən
keçirir, qonşu kişilərə nəyisə anladırdı.
Sonra da yol kənarına yıxılıb qalmış buxovlu
atdan bir qədər kənara çəkilib nə haqdasa xosunlaşdılar, uzaqdan-uzağa səsləyib
ev adamlarına tapşırıq verdilər.
Sonra mən gördüm ki, qonşu uşaqlar bıçaq, balta
və dəhrə gətirirlər. Kişilər baş barmaqları ilə bıçaqların kəsərini yoxlayıb
buxovlu ata tərəf getdilər.
Bir azdan mən açıq pəncərədən o buxovlu atın
boğazından fışqıran qıpqırmızı qana baxırdım. Ən qəribəsi o idi ki, əlibıçaqlı
atalarının başına toplaşan qonşu uşaqları elə bil bu qanlı səhnədən şadlanır,
qəribə şəkildə gülüşə-gülüşə atılıb-düşür, zarafatlaşırdılar. Qan iyi almış kənd
itləri qamış çəpərlərin uçuq yerindən yol kənarına dartınırdılar. Bütün
varlığımla qışqırmaq, etiraz etmək istəyirdim. Ayağıma buxov vurulub, illərcə
dustaq ömrü yaşadılmış bir atın indi də boğazına bıçaq çəkilməsinə dözmürdüm.
Hiss edirdim ki, ürəyim qulaqlarımda döyünməyə başlayıb, başım gicəllənir... Məni
soyuq tər basmışdı. Kirpiklərimin ağır yük kimi qapandığını hiss etdim...
Ayılanda kənd feldşeri Cümü əmini başımın
üstündə gördüm... Anam pəncərimizi bərk-bərk bağlamış, pərdəni çəkmişdi.
Ağladım. Hıçqırıq məni titrəmə kimi tutmuşdu. Təkcə anamın dedikləri yadımdadı:
- Ayrı əlac yox idi, qızım,-deyirdi. ”“ Gecə
ağzı yanmış qurd təpibmiş o buxovlu ata. Hürküb, qabaq qolunu sındırıbmış.
Yaxşı ki, kənd itləri duyuq düşüb, yoxsa ağzı yanmış axırına çıxacaqmış.
Nəriman əmi baxdı, dedi at ayağı çətin sağalar, ümidsizdi, ona görə də əzab
çəkməməsi üçün kəsib canını qurtardılar. Payladılar kənd itlərinə. At öləndə
itin bayramı olur. Qoy bayram eləsinlər, yallansınlar, yoxsa qurd-qış kəndi
ağzına alar, ağzı yanmışlar gəlib lap evə soxularlar.
Məni qorxuqarışıq bir heyrət götürmüşdü; taleyin,
təsadüfün qurd ağzından xilas etdiyi, kənd itlərinin sayıqlığı nəticəsində
gerçək ölümdən xilas olmuş atı insanlar bir göz qırpımında qanına qəltan edib
itlərə pay etdilər. İtlər gecənin zülmətində qurd ağzından xilas etdikləri o
buxovlu atı günün günorta çağı didib-parçaladılar, həvirləşə-həvirləşə,
oynaqlaşa-oynaqlaşa yeyib-dağıtdılar...
Bir yandan da təskinlik tapırdım ki, bu
ala-bula, ağzı qara köpəklər olmasa, onlar yeyib-yallanmasa ağzı yanmış
qurd-quş evimizə belə hücum edə bilərlər. Onda neyləyərdim?
Dərin bir qorxu içində dönüb ayaqlarıma
baxırdım. O buxovlu atın acı taleyi yenidən gözlərim önünə gəlirdi... Az qala özündən
utanırdım ki, kənd itlərinin o buxovlu atın cəmdəyini yeyib-yallanmasına, ağzı
yanmışlara dov gəlmələrinə sevinməyə başlamışdım.
Anam qəribə şəkildə şükr edirdi: “Yaxşı ki,
kəndin itləri duyuq düşüb, ağzı yanmışlar yazıq atın əhdini kəsə bilməyib”.
Sanki anam o təriflədiyi itləri o yazıq atın
qanını necə ləzzətlə yalayıb, sümüyünü gəmirdiklərindən xəbərsiz idi...
İndi tez-tez düşünürəm ki, o buxov elə o
atın qədərinin şəkli imiş. Heç bir təsadüf-filan yoxmuş. O at elə buxovlandığı
ilk gündən öz qədərini yaşayırmış. Mütləq o qurd təpməliymiş, mütləq o ayağı
buxovlu at hürküb qıçını sındırmalıymış, o bıçaq çəkilməliymiş və itlər o qanı
yalamalıymışlar...
MÜƏLLİF HAŞİYƏSİ
Burada, məhz bu məqamda mən bir neçə sətrin,
cümlənin yerini boş qoymaq istəyirəm. Çünki o sətrin, cümlənin yerini sözlə
yox, səslə - məhz İlahidən gələn səslə, tar mizrabı, kaman qələmçəsi ilə demək,
söyləmək olar. Bu boş cümlənin, sətrin yeri qoy “Bayatı-Şiraz”a,
“Bayatı-İsfahan”a, “Zabul-Segah”a qalsın.
QEYBDƏN GƏLƏN
SƏS
- Heç sağlamlığınızın, gəncliyinizin də
zəkat verməli olduğunu düşündünüzmü? Sağlığın və gəncliyin zəkatı çətin
vəziyyətdə olanları, kimsəsizləri, xəstələri, mənəvi və maddi dəstəyinizə
ehtiyacı olanları ziyarət və onlara zaman ayırmaqla verilə bilər...
- Bəs uğursuzluğa düçar olmuşlara sözünüz
yoxmu?
- Hesab etməsinlər ki, uğursuzluq onların
alın yazısıdır... Bu dünyada hər şey bir anda dəyişə bilər. Nə uğur, nə
uğursuzluq, nə xoşbəxtlik, nə də bədbəxtlik əbədi deyil... İnsan həyatın
mənasını anlamağa başlayınca, insan özünün mənasını dərk etdiyi, tapdığı zaman
insan olmasının çiyinlərinə yüklədiyi məsuliyyəti şüurlu şəkildə dərk edir və
başqaları üçün yaşamağın bəxtiyarlığına varır.
NAİL OLA BİLMƏK
İSTEDADI
İmperator Napaleon Bonapart deyərmiş ki,
mənim yalnız bir şeyə ehtiyacım var, o da nail olmaqdır.
Nail olmaq üçün hər şeydən əvvəl xarakteri
olmalıdır. “Xarakteri olmayanlar əşyaya çevrilirlər”. Fransız filosofu Şanfar
haqlıdı:
Sonra inam gəlir: Onare de Balzakın “Kənd
keşişi” əsərində bütün dolğunluğu ilə ifadə edilən inam: “İnam ”“ özünün ən
yüksək pilləsinə çatmış bəşəri iradədir”.
İradəsiz inam, iradəsiz xarakter qanadsız
quş kimidi. Fransız kardinal Pol de Qondi necə də gözəl deyib: “Arzudan
iradəyə, iradədən qətiyyətə, qətiyyətdən vasitəyə, vasitədən həyata keçirməyə
çox uzun yol var...”
Bütün bu dəyərləri bir araya gətirən gerçək
həyat nümunəsidi Aybənizin ömür yolu.
Aybənizin ömür yolu bu deyilənlərin gerçək
üzüdü. Hərdən mənə elə gəlir ki, onun ömrünü-gününü varlığını sıxsam yerində
İNAM və İMAN qalar...
Ancaq bu reallığı, inanılmaz həqiqəti dərk
etmək, gerçək şəkildə anlamaq üçün ilk növbədə onun ömür-gün, tale kitabını
açmaq, səbrlə, təmkinlə varaqlamaq gərəkdi...
BU BİRİNCİ
VƏRƏQDİ Kİ, AYBƏNİZİ Ã–Z DİLİNDƏN SÖYLƏNİB
1957-ci ildə, mart ayının 28-də İmişli
rayonunun Muradxanlı (keçmiş Əlipənahlı) kəndində anadan olmuşam. Atam Nəsir
Nəsirov sadə zəhmət adamıydı. Ailədə beş bacı, iki qardaş olmuşuq. Tale elə
gətirdi ki, bir il fərqiylə ata-anam dünyasını dəyişdi. Allahın işiydi, özü
verdiyini özü də aldı. Demək olar ki, böyük bir ailənin yükü mənim üstümdə
qaldı... Mən də ki, belə...
MÜƏLLİF SƏSİ
Aybəniz xanımın “Mən də ki, belə” deyə öz
durumunu gerçəkliyi ilə anlaması bütün varlığımı titrədib keçir. Hər iki əli
əlil arabasının tutalğacını bərk-bərk sıxır. Yadıma İkinci Cahan savaşından
doğma evinə lal-kar qayıdan döyüşçü haqqında oxuduğum bir şeir düşür; məzmunu
belədir ki, cəhbədən lal-kar qayıtmış gəncin anası məcbur olub onu əlləriylə
başa salır, əlləriylə danışır. Əllərin işi az imiş kimi, hələ danışmaq da
öyrənir belə..
Aybəniz xanımın əlil arabasının “sükan”ını
sıxan əllərinə oğrunca nəzər yetirə-yetirə həmin o səhnəni xatırlayıram. Düşünürəm
ki, onun ”“ bu zərif, iç dünyası həyat eşqi ilə qaynayıb-daşan insanın əlləri
həm də ayaq əvəzi olub. Bütün ömrü boyu o, özünü bu əllərin gücü-qüvvəti ilə
irəli aparıb. Bu zərif qadın hər şeydən əvvəl əlləriylə özünə yol açıb, bütün
keçilməzlikləri bir cüt əlləriylə dəf edib. Əllər onu irəli aparıb. Əllər onun
üzünü ağ edib, Allaha açılan ürəyi olub. Bu əllərin təmənnasız yaxşılığı,
gətirdiyi qismət, ruzi, bərəkət ona anladıb ki, uca Allahı onu həm də çox
sevir. Düçar etdiyi məhrumiyyətə, sonsuz əzablara baxmayaraq belə həmişə nəzəri
onun üstündədi. Qəti inamı idi ki, uca Allah imtahanı hər kəsə deyil, daha çox
sevimli qullarına göndərir. O daha çox tablaya, dözə bilən, şükr edənlərin
yanında olur...
Gözlərinin kor olmasını şükranlıqla qəbul
edənlərin hekayətlərini, tapındıqları təskinedici həqiqətləri dinləmişəm:
“Bəlkə də görər gözümüz harama baxa bilərdi, xəcil edərdi məni Allah-Təala
qarşısında”.
Əllərini itirmişlərin “bəlkə də harama
uzanardı” təskinliyi tanışdı mənə.
Ayağını itirmişlərin “məni haram arxasınca
aparardı” şükranlığını dinlədiyim vaxtlar olub.
Qoca Homer görməyən gözləri ilə dünya
ədəbiyyatının nadir incilərindən olan əsərlərini yaradıb. Dünyalarca məşhur
“Appasonata”nın yazıldığı və səsləndirildiyi günlərdə dahi bəstəkar Bethoven
artıq kar idi.
Aşıq Veysəl ən işıqlı şeirlərini yazanda
gözləri dünya işığına həsrət idi.
Ostrovski “Polad necə bərkidi?”ni diqtə
edəndə bütün əlləri, ayaqları sözünə baxmırdı, ağır iflic heyini kəsmişdi.
Qollarını itirmiş rəssamlar haqqında
oxumuşam; iradələrinin hesabına fırçanı dişləri, ayaq barmaqları ilə tutublar.
Ancaq istədiklərinə nail olublar, bütün məhrumiyyətlərə döv gəliblər.
Həyatı boyu Aybənizin ömrünün bir ayrılmaz
hissəsinə dönmüş əlil arabasına baxa-baxa bütün bunlar haqqında düşünürəm.
YENƏ DƏ
AYBƏNİZİN SÖYLƏDİKLƏRİDİ:
Dedim axı, ata-anam bir il fərqiylə dünyadan
köçdülər. Böyük bir ailə mənim ümidimə qaldı.
İlk həftələr, ağır aylar çox ağır oldu.
Şaşırıb qalmışdım. Elə bil iç dünyamdan ağır bir duz dağı asılmışdı.
Göz yaşımla o duz dağını dışarı daşımaq
istəyirdim. Əvəzində yanaqlarımı saralıb-solan görürdüm. Qəribə, çıxılmaz bir
ümidsizlik sarırdı məni. Elə bil qaranlıq bir quyuya düşmüşdüm. Dünya Yusif
peyğəmbərin düşdüyü quyuya dönmüşdü gözlərimdə. Nə arşını bilinirdi, nə ip ucu
görünürdü.
Amma, keçmə gözəl Allahdan. Hər qaranlığın
bir aydınlığı olurmuş demə.
O aydınlıq məni yuxuda tapdı. Ağır dərd-ələm
içində səhərəyaxın yuxuya getdiyimi heç özüm də hiss etməmişdim. Yadımda qalan
o oldu ki, ağ saqqallı, nurani baxışlı bir insan önümdə dayanıb təsəlli verir:
“Şükr elə, qızım, şükr elə!.. Hər kəsin qismətini, ruzisini verən O kişidir.
Başımıza nə gələcəyini bircə O özü bilir. O kişi şükr edə bilənlərin dostu,
pənahıdır. Sənə verdiyi gözə, sənə verdiyi əllərə şükr et. Əllərin səni
istədiyin yerə götürəcək. Ruzn əllərindədi. Əllərinə şükr et, əllərinə...
Yuxudan hövlnak oyandım. Qollarımı qabağa
uzadıb uzun-uzadı bir cüt göyərçin qanadına bənzəyən əllərimə uzun-uzun tamaşa
etdim. Haçandan-haçana mənə elə gəldi ki, barmaqlarımın arasından ilıq, ipisti
işıq seli axıb gözlərimə, oradan da ürəyimə, əzgin cismimə dolur. Məni
qorxuqarışıq bir sevinc, həyat nəşəsi çuğladığını hiss etdim. Sövq-təbii olaraq
gözümü hərləyib pəncərəyə tərəf baxdım. Sübh günəşinin parıaq şüası pəncərədən
evə düşürdü. Günəş yenicə doğmuşdu. Elə bil kimsə onu yuvalandırırdı.
Yuvarlandıqca da işığı, ziyası, istisi bir yandan çoxalır, çoxalırdı.
İstər-istəməz tikiş maşımın yadıma düşdü.
Şirmayi örtüklü qulpundan tutub hərlədikcə işə düşən iynəciyi bu günəşin
telləri kimi iz salıb gedirdi müxtəlif rəngli parçalar üstə...
ÇÖRƏK AÄžACIYDI
TİKİŞ MAŞINIM
Ayaqlarım yer tutmurdu anamın qəbri üstünə
gedim, atamın məzarı üstündə hıçqırıqlarımı, qəhərimi boğa-boğa təsəlli verəm
ki, nigaran qalmayın, əbədiyyət məzarınızda rahat uyuyun. Tale sizin qız
balanıza ”“ sevimli Aybənizinizə yerimək üçün ayaq verməsə də tükənməz inam,
bacarıqlı əllər verib. O əllərə güvənin... Başsız qalan ailəmizin, köməksiz
bacı-qardaşlarımın ümid, pənah ağacına döndərəcəm o əlləri. Sağı atam, solu
anam olacaq. O əllərin nəyə qadir olduğunu qurban olduğumun özü yuxuda əyan
edib mənə. Səhər, o başdan, dan yeri sökülər-sökülməz pəncərəmizdən süzülüb
barmaqlarımın arasından gözlərimə, oradan da qəlbimə, ruhumun ən gizlin, pünhan
guşələrinə axan günəş işığı verib əllərimin xeyir-duasını. Allahıma inamlıyam.
“Bu günümüzə də şükr olsun duaçıyam”. Ayaqlarım gəlməsə də, bir cüt əllərimi
qaranquş qanadı kimi yelləyirəm, sizin adınıza, ruhunuza salam göndərirəm.
Rahat, arxayın yatın son mənzilinizdə. Böyük Yaradanın özü hər şeyi görən,
bilən və nəzərə alandı. Evimizdə qoyub getdiyiniz o köhnə tikiş maşınına şükür.
Qulpu əlimdədi. Sağ olun ki, ağılla tərpənib vaxtında almışdınız. Vaxtında
öyrətmişdiniz əllərimi o tikiş maşınının qulpuna. Elə bil uzaqlardan, lap
uzaqlardan, haradansa anamın səsini eşidirdim: “Əllərinin yolu uğurlu olsun”.
Atam “göyərçin əllərini öpürəm” deyə
təbəssüm göstərirdi mənə.
Başımı qaldıranda görürdüm ki, səhərə az, lap
az qalıb. Amma əlim hələ də tikiş maşınının qulpundan ayrılmayıb. Ayrıla da
bilməzdi ”“ bir çətən külfətin ağırlığı onun üstündə qalmışdı. Səhərin gözü
açılmamış qonşular hay-həşirlə tökülüşəcəklər ki, ay Aybəniz, bala, bəs nə oldu
bu uşağın paltarı, dərsə getməlidi axı.
Heç birinin də günahı yoxdu. İki ayağını bir
başmağa dirəyib “tez olun, mənə məktəb paltarı alın” deyən fidan balaları
ovutmaqmı olar. Rayon mərkəzinə gedib-gəlincə, lazım olan ölçüdə geyim tapınca,
od qiymətinə alıb gətirincə elə hazır kəndin içində, evin yanındaca biçdirib
tikdirmək daha sərfəli idi kənd camaatına. Amma hiss edirdim, eləsi də vardı
ki, bunu mənim, başsız qalmış bacı-qardaşımın xatirinə edirdi. Bu da bir növ əl
tutmaq qayğı göstərmək yolu idi. Kənd yeriydi. Necə olsa da hamı bir-birinə
qohum-öylət, ət-qan idi. Bu yolla əl tutur, həyan olurdular bizə. Əvəzində mən
də daha ürəklə caıdildən çalışırdım. İstəyirdim ki, tikdiyim paltarlar
ürəklərindən olsun, bazar-dükanda satılandan seçilməsin mənim tikdiyim
paltarları geyib məktəbə gedən uşaqlar (çoxu yaşıdlarım idi) heç utanıb
eləməsinlər. Düşünürdüm; özüm gedə bilmədim, qoy əl işlərim məktəb həyətinə
ayaq açsın, barı əllərimin bəhrələri gəzib-dolaşsın o məktəb həyətində...
Səhər-axşam tikdiyim paltarları geyib dərsə
gedən, dərsdən qayıdan uşaqlara (çox vaxt da yaşıdlarıma) pəncərədən göz
yetirib o paltarların onların əyninə necə gözəl yaraşmasına tamaşa edərdim.
Özümü o gənclərin arasında olmuş kimi hiss
edə-edə yenidən tikiş maşınına əl yetirərdim. Ürəyimdə “səni yetirənə, alana,
evimizə gətirənə qurban” deyə alqışlar edərdim.
“Aybənizin əlləri qızıldı” deyən qonşularımızın
halallığına, ürəyi sayalılıqlarına şükürlər edərdim.
Gördüyüm işin müqabilində nə versələr
“şükür, bərəkət” deyirdim.
Ayaqlarımın tutumsuz durumu ürəklərinə qara
xal salan qardaş-bacılarıma əllərimin ucalığı idi. Hər qayğılarını çəkirdim.
Oxumalarını, təhsil almalarını istəyirdim. Yetimliklərini unutmalarını, hiss
etməmələrini istəyirdim.
MÜƏLLİF HAŞİYƏSİ
Zaman keçdikcə çox ağrı-acı ömrün ən şirin
xatirələrinə dönür. “İnsan sadəcə olaraq ölmək üçün doğula bilməz” düşüncəsi
ilə həyata qalib gələnlərin nəsibi həmişə xoş, şirin xatirələr olur. Xatirələr
həmişə üzə açıq olan gediləsi yer, açılası qapı olur belə hallarda.
Aybəniz xanım xatirə boxçasının qapılarını
həmişə şükranlı dillə açır. “Bizi xəlq edən o uca Allahın məsləhətinə min
şükür” ilticalığı edir. Umub-küsündüyü adamlarla bağlı söylədiklərini belə
kin-küdurətsiz dilə gətirir: “Evi abad olmuş qonşu qadın o günümə də bəxtəvərlik
verirdi: “Xalxın müstər qızının başından Allah pulu xəzəl kimi tökür, sümsüburun
gədələrim tökülüb üstünə “ver yeyim, ört yatım” deyirlər.
“Eşidirdim, amma üstünə götürmürdüm, darılmırdım”
”“ deyir. ”“ Bir yana baxanda haqlıydı, düz deyirdi o qonşu qadın. Mən bir növ,
necə deyərlər, əyani vəsaitə, məsəl yerinə dönmüşdüm. Zarafat deyildi, əlimin
əməyiylə böyük bir ailəni dolandırırdım. Ehtiyac içində yaşayan, uşaqları
fərsiz, bivec çıxan ata-analar bunu görür, qiymətləndirir, münasibət
bildirirdilər. Yaxşı-pis bütün münasibətlər mənə güc-təpər verirdi ki, taleyin
acığına daha fəal, daha inamlı olum, çalışım, ata-anamın yadigarlarını bir yana
çıxarım”.
Ötən illərin ağrı-acısı indi belə, bu
əhval-ruhiyyədə nağıllaşıb Aybəniz xanımın dilində.
İndi o kimsəsiz qalmış, ata-analarını
vaxtsız itirmiş bacı-qardaşların hər biri bir ailə, ev-eşik sahibi olublar.
Xoşbəxt valideyn, nənə-baba ömrü yaşayırlar. Bu xoşbəxtliyin, bəxtəvərliyin hər
anında, canının canının canında isə Aybəniz xanımın o köhnə tikiş maşınının
sayəsində, iradəsi, səbri, dözümü və həyat eşqi bahasına ailəyə bəxş etdiyi
cüzi qazancın, zəhmətin batman-batman haqqı var. O illəri, o ömrün hər
zərrəsini indi naxış-naxış, an-an izləyən, diqqət yetirib üzünə-astarına nəzər
yetirəsi olsaq baxılb görərik ki, hansı bir çətin məqamda, vacib andasa Allahın
böyük nəzərləri həmin yerə sayə salıb, Allah o talelə, o bəxtlə olub, onu tək
qoymayıb.
HƏDİSLƏR HƏM DƏ
HƏYAT MƏKTƏBİDİ
Bir Allah sevdalısı Ondan “gəl dost olaq, ən
çətin anlarda belə bir-birimizdən ayrı düşməyək” ricası etmişdi.
İstək qəbul olunmuşdu. Birgə yolçuluğa
çıxmışdılar. Müəyyən məsafə qət olunduqdan sonra o Allah sevdalısı çevrilib
birgə gəldikləri yola baxmışdı. Asan, rahat yerdə qoşa iz apaydın görünürdü.
Çətin, keçilməz yerdəsə bircə nəfərin izi vardı. Allah sevdalısı incimiş halda
“bəs niyə çətin məqamlarda mənim yanımda olmamısan” deyə ürəyindən keçənləri
dilinə gətirir. Allah onun şəkkinə son qoyur: “Diqqətlə bax, yolun çətin
yerində iz daha dərinə batıb, yəni yük ağır olub. Çünki həmin anda sən mənim
qucağımda idin!”
Aybəniz xanımın əlil arabasının qulpundan
yapışıb bərk-bərk sıxan əllərinə, heyrətamiz gücə, inama sahiblik edən cisminə
nəzər yetirirəm. Elə bil o Allah sevdalısı olan yolçu Aybənizin özüdür ki, var.
Elə bil ömür yolunun ən keçilməz, təhlükəli məqamlarında Allahın öz qoynunu
açıb hifz elədiyi bəndə elə onun özüdü.
Bu zərif, həyatın bütün acılarını yaşamış,
ancaq sınmamış, uca olan Allahına sığınıb da həyat sevgisini, ümidlərini iç
dünyasında bayraq kimi dalğalandıran qadına dərin bir heyranlıqla nəzər
yetirə-yetirə həyat haqqında düşüncələrə dalır, düşünüb-daşınıram.
GERÇƏK HƏYATIN
ANLAMI
İnsan həmişə həyatın anlamı ilə bağlı
suallara cavab axtarır: Həyatın anlamı nədir?
Həyat sənin baxışlarınla anlam qazanır.
Həyatın anlamı sənin baxışlarında gizlənir.
Ya sadəcə bir nöqtəni görürsən, həyatın axıb gedir, sənsə fərqinə varmırsan. Ya
da görə biləcəyin bütün gözəlliklərin ortasında həyatı yaşayırsan, axıb gedən
zamanın anlam qazanır.
“Dedim: Həyat, sən kiminsən? ”“ Mənə sahib
çıxanın” deyənlərin sözünə qüvvət.
Allahın bəxş etdiyi sağlam canı fənalığa
uğradanlar var; öz canına, sağlamlığına asi olanlar böyük Yaradanına da asi
olanlardır. Belələrini heç bağışlamaz Allah, üz çevirər ondan...
Tanrıdan gələn bəlasını, dərdini, qəmini
bala bilib köksünə sıxan, onu toy-bayram kimi qarşılayanlar sevimli bəndələridi
Allahın. Şükranlıqla yaşayanları sevir O! İnam, İman, Dözüm əta edir onlara...
Bu ömrün gerçək üzünü yaşayanlardandı Aybəniz xanım.
BİR ÖMRÜN
MANİFESTİ
Öz ömür hekayətini birər-birər xatırlayır,
anladır... Və bu məqamlarda heç vəchlə Aybəniz xanımın get-gedə mənə çox doğmalaşan,
əziz olan çöhrəsində qəm-qüssə nişanələri sezmirəm. Onun həyat hekayəti heç
vəchlə yazıqlıq, “mənə yardım edin, əl tutun, qayğı göstərin” anlayışı
doğurmur. Əksinə, “insan qalib gəlməlidir!” arxayınlığı gətirir. Ayağa durmaq,
ayaqda qalmaq, müvazinətini saxlamaq gücü, qüvvəti verir. Onun ömür yolu, həyat
dəstgahı qəlib kimidi; sən ərimiş maye, nəticəsi elə də məlum olmayan
xəlitə-material kimi bu qəlibə axıb tökülürsən və həyat dəstgahının o biri
başından dözümün, inam və imanın, mübarizliyin birgə yoğurub-yapdığı varlıq,
əsl insan simvolu olaraq dünyaya gəlirsən. Onun dedikləri, aram-aram, xüsusi
bir toxtaqlıqla söylədikləridi:
- Dilənçi ola bilərdim...
- Səfil, sərkərdan həyat keçirə bilərdim...
- Fiziki şikəstliyimi, çarəsizliyimi bayrağa
döndərib sədəqə ilə yaşayardım...
Rəbbim yol vermədi. Qeybdən gələn bir səs
həmişə mənimlə oldu, mənə təskinlik verdi:
- O yaradıb, O dünyaya gətirib, var edib, O
da ruzi verəcək!
- Toxtaq ol!
- Mutlu ol!
- Şükr edənlərdən ol!
- Özünü zəlillikdən ”“ nəfsindən qoru!
- Özündən qorun!
- O sənə taleyinin ağır qapılarını açmaq
üçün bəxt, bəxtinin yanında da göyərçin qanadları kimi bir cüt qoşa əl verib;
əllərinə, ruhuna güvən. Mərd ol! Sınma, əyilmə... Yaradanı sev!
Həyatı sev!
Sev... Sev... Sev!!!
Ən qorxduğum isə bu barədə düşünmək idi.
Heysiz ayaqlarıma nəzər yetirə-yetirə bu sözü bir də heç vaxt həyatda üzünü
görüb, cisminə sarıla bilməyəcəyim doğma valideynlərim kimi dəfn etmişdim! O
yerdə ki, bu sözün məstedici, şirin, xumarlı nəfəsi duyğularıma sığal çəkmək
istəmişdi, mən fövqəladə bir təpki, inadla tikiş maşınına əl qatmışdım; yorulub
heydən düşənə, hər şeyi unudana, o laubəli sözün könlümdə oyatdığı təlatümü ram
edənə qədər işləyir, işləyirdim. Mənim həyat yolum müxtəlif növ parçalar
üzərinə tikiş maşınının iynəsinin arxasınca düşüb irəliləyən sap kimi həmişə
bir nöqtəyə - dalana, divara dirənib dururdu. Elə ki, o tikiş maşınının
fırlanan qulpu dayanırdı, yol da bitirdi.
Günlərim beləcə başlayır, beləcə sona yetirdi.
Hər gün ömrün təkrarını yaşayırdım.
Üstümə tökülüb qalmış bir bölük külfət bu
təkrar günlərin tikiş maşınından çıxan çörəyiylə böyüməkdəydi.
Ataların yaxşı bir sözü var: deyir dəvə
böyüdükcə, çulu da böyüyür...
Yəni ehtiyaclar, istəklər, qayğlar
böyüyür...
Bu böyüyüən ehtiyaclar önündə mənim köhnə, Nuh
əyyamından qalmış tikiş maşınım çox balacaydı, gücsüz və aciz idi. Vaxtın,
zamanın öz tələbi var idi. Və mənim Nuh əyyamından qalmış o balaca tikiş
maşınım o tələbin qarşısında daha aciz, gücsüz görünürdü.
Yeni bir qapının açılması, həyatın
dəyişdirilməsi, günlərin yeknəsəq təkrarından mütləq yaxa qurtarmaq, qurtulmaq
lazım idi. Özü də sadəcə “lazım idi” yox, bu zərurət idi, zərurət!
Dərk edirdim ki, həyat bu boz axarıyla davam
edə bilməz... Sadəcə Nuh əyyamından qalmış köhnə bir tikiş maşınına bağlanıb qalmaq
olmaz... Göz yetirdiyim, baxdığım nə vardısa, hər şey gözlərim önündə
şəkillənirdi! Hər predmetin öz naxışı, nəfəsi, “o gül əllərinlə mənə nəfəs ver”
söyləyib keçməkdəydi. Sadəcə biçmək-tikmək yox, əlimdən çıxan hər işə nəfəs
vermək istəyirdim. Bütün düşüncəmi, bəlkə də ömrü boyu heç kəsə aça
bilməyəcəyim sevgimi, heç kəsdən eşidə bilməyəcəyim sevgi etirafını bu
naxışlara, ilmələrə, əl işlərinə vermək, onlara köçürmək istəyirdim.
Duyğularımı, ruhumu çuğlayan bu ağır, niskilli duyğuların duz yükünü ilmələrin,
naxışların, biçib tikdiyim pal-paltarın üstünə tökmək istəyirdim. Ancaq iç
dünyamda hiss edirdim ki, belə hallarda hardasa məndən incik qalanlar olur.
Birdən mənə elə gəlirdi ki, qulpu əlimdə olan tikiş maşını belə başını
incik-incik bulamaqdadı. Cəld özümü yığışdırır, yuxudan ayılmış kimi öz işimin
başında dayanırdım, yenə də qayçı, rəngbərəng parçalar, iynə-sap...
Elə bil öz ömrümü ölçüb-biçir,
artıq-əskiyini qaydaya salır, çat düşən, süzülüb-üzülən yerlərini tikir,
gözələyirdim... Elə bil taleyimi, bəxtimi, ömür yolumu əllərimdən keçirirdim.
Arzularım səhər mehi, səmt küləyi kimi üstümə yol etməkdəydi. Bu havanın,
küləyin həniri dayanan kimi nəfəsim darıxır, qanım sıxılırdı. Dünyanın, daha
doğrusu, dünyamın mənə dar gəldiyini, boğulduğumu, təntidiyimi hiss edirdim.
Bu böhranlı günlərimdə dayım Şirin Nəsirov
mənə sözün həqiqi mənasında dayılıq etdi...
Bakıda yaşayıb-işləyirdi. Kəndə hər
gəlişində bizə də baş çəkər, problemlərimizlə maraqlanardı...
Bu dəfə də gəldi. Xüsusi bir nəvazişlə
saçlarımı sığallayıb “sən daha böyük qız olmusan ki” dedi. Əl işlərimə baxıb
tikdiklərimə diqqət yetirə-yetirə nəyisə götür-qoy etdiyini hiss etdim. Sonra
pəncərənin önündə dayanıb uzun-uzadı, baxdı-baxdı. Handan-hana:
- Bilirəm, ilk vaxtlar çətin olacaq,
öyrəndiyin mühitdən ayrılmağının həsrəti səni sıxacaq... Ancaq çətinliyi dəf
etmək də insanın öz əlindədi. Görürəm, xüsusi bacarığın, fəhmin, istedadın var.
Bunu başlı-başına buraxmaq, xırda işlərin, gündəlik dolanışığın ayağına vermək
olmaz... Balıq dəryada böyüyər. Hazırlaş, qayıdanda özümlə bərabər səni də
Bakıya aparacağam. Orada iş tapmaq asandı. Gözüm də üstündə olacaq.
Qardaş-bacıların da böyüyüb. Oxuyarlar, ali təhsil alarlar. Maşallah,
bərk-boşdan çıxıbsınız. Allah kərimdi. Əsas olanı inamlı olmaqdı. Çoxdankı fikrimdi.
Gözləyirdim ki, bir az bərkdən-boşdan çıxıb bərkiyəsiniz. Necə olsa da el-oba
içidir. Bərk ayaqda bilirsən ki, kimə üz tutur, kimin qapısını açırsan. Amma
elə işlər var ki, gərək onu vaxtında yoluna qoyasan. Bakıya köçməyinizi
məsləhət bilirəm. Gözüm üstünüzdə olacaq...
Səhərə qədər yatmayıb götür-qoy etdim.
Doğulub boya-başa çatdığım doğma ocaqdan, el-obadan ayrılmaq elə də asan deyildi
axı. Üstəlik də mənim sağlamlıq durumum... Öyrəşmişdim, qonum-qonşunun harayı
yetirdi. Ancaq ürəyimin lap gizli guşəsindən gələn duyğular da var idi ki, mənə
“qorxma, get”-deyə diqtə edirdi: illər keçəcək, bacı-qardaş hərəsi bir ev-eşik
olacaq, yaşın üstə yaş gələcəkdi. Həyatın qanunu belədi, hər kəsi öz taleyi,
bəxti çəkib aparacaqdı gec-tez... Onda bu dörd divara arasında qalıb
neyləyəcəyəm? Düşündükcə tənhalığın buz soyuğu iliyimdən keçir, sümüklərimi
üşüdürdü. Bu durum məni amansız şəkildə qorxudurdu. Açığı, dayımın təklifi
göydəndüşmə idi. Necə olmasa şəhər yeridi, zavodu, fabriki var. Dayımın
sayəsində iş yeri də taparıq, baş-başa verib dolanarıq. Hər şeyin yaxşı
olacağına ürəyimin lap dərinliyində qəribə, izaholunmaz bir ümid vardı.
Allahın qismətinə, yazısına inanırdım.
Əllərimə, get-gedə özünü daha çox büruzə
verən rəssamlıq istedadıma, heç vaxt bədbinliyə qapanmayan ruhuma inanırdım.
Pak, simsar və ümidli bir səs elə hey diqtə edirdi ki, qorxma, get!
Və mən seçim etdim; dayımı eşitmək, Allaha
güvənmək və şəhərə köçmək!
Ömrümün kirayəşin dövrü belə başladı. Yenə
də tikiş maşını tək qoymadı məni.
Şəhər insanlarıyla ilk tanışlığın da
qapısını o açdı; Bakıya gəlişimin ilk günlərində dayım uşaqlarından birinə
paltar tikmişdim. Yaxın qonşular bu paltarın haradan alınması ilə maraqlananda
“Almamışıq, Aybəniz bacı tikib” demişdi dayıqızı.
Bu tanışlıqdan sonra kirayə qaldığım evə
qonşu qadınların ayağı açıldı... İndi də şəhərli uşaqlar üçün paltarlar biçib-tikməyə
başladım. Bəyənirdilər, minnətdarlıq edirdilər. İnkanları daxilində əlhaqqı nə
verirdilərsə götürürdüm... Ən əsası, dostlaşır, doğmalaşırdıq. Həyatın üzümə güldüyünün
fərqindəydim. Tanrının nəzərinin üstümdə olmasını anbaan hiss edir, ona
şükürlərlə yaşayırdım.
Bir də gözümü açıb gördüm ki, qardaş-bacılar
böyüyüb, hərəsi bir ev-eşik sahibi olub. Qanadlanan quş kimi hər biri öz
bəxtinin-taleyinin arxasınca gedib. Ürəyim açılırdı. Allaha min şükür edir,
sevimli əl işlərimə daha çox vaxt ayırır, duyğularımı ilmə-ilmə, naxış-naxış
köçürürdüm fərqli parçalar üstünə. Ayaqlarımın götürə, yetirə bilmədiyi yerlərə
əllərimin vurduğu ilmələrlə, naxışlarla yetmək duyğusu məni bir an da olsun
tərk etmirdi. Mən o naxışlarla, ilmələrlə nəfəs alır, dünyaya onların
gözləriylə baxmağa başlayırdım.
BİZİM MÜSAHİBƏ
Jurnalist marağımı boğa bilmirəm:
- Bəlkə daha çox sevginizi toxuyurdunuz
ilmələrə? Öz Ağatlı oğlanınızı düşünürdünüz...
-Gözləri yol çəkir:
- Yox, yox!.. Mən qəlbimin qapılarını
bərk-bərk bağlamışdım. Ora heç kəsin yaxın düşməsini, sakin olmasını
istəmirdim. Düşünürdüm ki, kiməsə ağır yük ola bilərəm... Kimsə çətinliklərimə
tab gətirə bilməyib məni tərk edər, yarı yolda qalaram... Kimsə öz səadətini
mənə qurban verər. Mən bütün bunlara dözə bilməzdim. Baxdığım kinolarda,
oxuduğum kitablarda o qədər taleyimin oxşarını görmüş, tanımışdım ki! Mən bu
barədə fikirləşməyə belə qorxurdum. Hətta yuxularıma girən Ağatlı oğlanın təskinedici
baxışı eynimə olmurdu. Birdəfəlik bu cür düşüncələrin daşını atmışdım. O daşın
quyudan çıxacağı, o Ağatlı oğlanın mənə urcah olacağı xəyaldan, röyadan özgə
bir ayrı şey ola bilməzdi...
- Ancaq o gəldi!
- Bütün yaranmışların yolunu açan, ruzisini,
istəyini daş üstə yetirən Allahıma şükürlər olsun...
- Və sənin saqqızını oğurladı...
- Gəldi, özü də necə! Allahın qismətidi hər
şey. Heç yatsam ağlıma da gəlməzdi...
- Qaşın-gözün “gəl!” deyib, ağıldan-huşdan
etmisən də!
Gülür:
- Yox, vallah! Yeznəmlə, böyük qardaşımla
dost imiş. Ənənəvi ailə məclislərinin birində yeznəmlə bərabər qonaq gəlmişdi.
İlk dəfə orda gördüm. Aradan beş-on gün keçməmiş yenidən gəldi.
- Gəldi və ürəyini açdı...
- Açığı, mən dünyanın çox möcüzələrinə,
ağlagəlməz işlərinə inanardım, ancaq onun mənə edəcəyi təklifi heç vaxt
gözləməzdim. Əvvəl-əvvəl elə düşündüm ki, nəsə bir anlaşılmazlıq, yanlışlıq
var, məni keçən məclisdə gördüyü hansısa bir xanımla dəyişik salıb. Özümü o
yerə qoymadım, gülüb özümdən getdim ki, Allah istədiyini yetirsin...
Davamını Ağatlı oğlanın özü danışır:
- İstədiyim, aradığımsa o özü idi. Yuxuda
buta verilmişdi mənə. Apaydın görmüşdüm. Necə var elə. Görən kimi tanıdım.
Bildim ki, bu, mənim qismətimdi, röyamdı, buta verilən həmin qızdı. İlk sözüm o
oldu ki, səni yuxuda görmüşəm... Aybəniz xanıma sarı dönür: - Bax beləcə də
özünə dedimmi?
Aybəniz xanımın qara, atəşli və son dərəcə
cazibəli gözləri gülür...
- Deməyinə dedi, ancaq mən düşündüm ki,
yəqin burda bir oyun var. O zaman mənim birotaqlı bir evim var idi. Dedim bəlkə
evə-eşiyə ehtiyacı var, o səbəbdən mənimlə ailə həyatı qurmaq, müvəqqəti
sığınacaq tapmaq istəyir. Özümü bərkidib fikrimdən keçənləri düz gözünün içinə
söylədim: - Kim məni sənə tuşudub, hansı məqsədlə bu məsləhəti veribsə,
yanılıb. Maraqlar üstündə qurulan evin təməli əzəldən əyri olur. Sağlamlıq
durumu bu halda olan bir xanıma qarşı məqsədli şəkildə nəyisə təklif etmək
Allaha ağır gedər. Yenə də dediyini deyib durdu: “Yox, siz Allah, elə
düşünməyin. Mən sizi yuxuda görmüşdüm. O gün üz-üzə gələndə elə bil dünyanı
mənə verdilər. Mən Allahın istəyinə qarşı necə gedə bilərəm?”
AÄžATLI OÄžLANIN
NAÄžILI
Bəynəzər Xudayi-Nəzər oğludu bu Allah
butalısı... Deyir ki, altmış dörd yaşım var: “İyirmi bir ildir ki,
Azərbaycandayam. 1992-ci ildən. Dini dinimdən olan Azərbaycanlı qardaşlarıma öz
haqq savaşlarında kömək etmək, döyüşmək üçün Əfqanıstandan gəlmişəm. Nəslimiz
Ordubad, Naxçıvan tərəfdən vaxtilə Əfqanıstana köç edib. Bu barədə
valideynlərimdən eşitdiyim çox şeylər var. Eşidəndə ki, bədnam erməni yaraqlıları
Azərbaycanın əbədi, əzıli torpaqlarına hücum ediblər, dözməyib köməyə gəldim.
Füzulidə, Ağdərədə, Kərimbəylidə, Alxaslıda, Horadizdə, Yağlıvənddə gedən
döyüşlərdə azərbaycanlı qardaşlarımla çiyin-çiyinə döyüşdüm. Sonra atəşkəs
dövrü başladı. Gəldim Bakıya. Bakıda Aybəniz xanımın yeznəsiylə dostlaşdıq.
Onunla bərabər Sumqayıtda, doğmalarının evində qonaq oldum və Aybənizi də elə
orada gördüm.
- Gördün və sənə agah oldu ki, bu sənə
verilən butadı...
- Bayaq da dedim axı... Elə ilk dəqiqədən
hiss etdim ki, mən bu ölüm-itimli, qan-qadalı yolları, dağları-daşları
yara-yara Azərbaycana məhz öz bəxtimin, taleyimin arxasınca gəlmişəm. Məni
Azərbaycana çəkib gətirən Aybənizin varlığı, Tanrının alın yazısıymış.
- Bəs onun durumu, sağlamlıq vəziyyəti sizi
naümid etmədi ki?
- Bilirsinizmi, elə ilk baxışdanca mən onun
qara, qaynar gözlərindən qəlbimə açılan böyük, həssas, qayğıkeş ürəyini gördüm.
Onu Allahım mənə röyamda necə göstərmişdisə o durumda da qəbul etdim. Alın
yazısından, bəxtdən-taledən necə qaçmaq olardı? Düşündüm ki, mənim ayaqlarım,
onun əlləri bir yerdə xoşbəxt bir ailənin yaşamı üçün yetərlidi. Allah belə
məsləhət bilib. Mən ürək aşiqiyəm. Allah adama ayaq verər, ancaq o ayaq pislik
dalınca gedə bilər. Allah gərək hər şeydən əvvəl insana sevən ürək verə. Mən o
ürəyi Aybənizdə gördüm. Axtardığım səadəti onda tapdım.
Aybənizin dedikləri:
Bəynəzərin aydın baxışları, nurani siması,
səmimiyyəti məni inandırdı ki, o, yalan danışa bilməz. Qardaşımla, yeznəmlə
məsləhətləşdim. Birmənalı olaraq “yaxşı adamdır” dedilər.
BƏYNƏZƏR:
Evləndik. İlk gündən dərk etdim ki, mən
Aybənizin yeriyən ayaqları, gülən gözləri olmalıyam. Bu durumuyla onun məni
qəbul etməsi Allahın lütfü idi. Deyə bilərdi ki, sənə inanmıram, bilmirəm
Əfqanıstanda nə oyunlardan çıxıbsan, kimsən, nəçisən. Deyə bilərdi ki, mən
sevgi duyğularımı çoxdan dəfn etmişəm, get aradığını özgə yerdə tap. Amma
demədi, məni başa düşdü, anladı. Bizi rəhm hissi yox, anlaşma birləşdirdi.
Gördük ki, bir-birimiz üçün doğulmuşuq.
“DAŞIN DA UZAÄžA
DÜŞMƏSİN, VƏTƏN...”
Uzun illər öncə oxuduğum, heç unuda
bilmədiyim bir şeirin misralarıdı: “Daşın da uzağa düşməsin, Vətən, əridər
həsrətin Allahı yoxdur...”
Elə bu kövrək, ağrılı misraların həyat
həqiqətini yenudən yaşaya-yaşaya Bəynəzər qardaşa dönüb-dönüb də nəzər salmaqdaydım;
necə dözüb 21 illik doğma yurd-yuva ayrılığının acısına? Bəlkə Kərəm demiş, dönüb
getmək ar gəlib ona? Uzaq bir diyarda arayıb-bulduğu yarısından, butasından
ayrılıb getməyi sığışdırmayıb özünə...
Aybəniz xanımın söylədikləri: - Büruzə
verməsə də vətən ayrılığı, ana nigarançılığı çəkdiyini hiss edirdim. Üzünü
görüb, səsini eşitməsəm də bilirdim ki, onun kimi mərd, həssas insan ana ancaq mələk
xislətli, din-imanlı ola bilər. Ürəyimin lap dərinliyində o gözəl ananın oğul
həsrəti çəkməsinə qıymırdım: “Axtar, bir yol tap, əlaqə saxla, barı sağ-salamat
olduğunu bilib təsəlli tapsınlar” deyirdim.
Gülümsəyir, şirin bir təbəssümlə dediklərimi
dinləyir, “inşallah, sağlıq olsun” deyib də üzünü çevirirdi...
- Kövrəldiyimi görməyini istəmirdim.
Ürəyimin lap dərinliyində Aybənizin bu insanlığı, qədirbilənliyi, mənə
yaşatdığı bəxtiyarlığa görə ona təşəkkürlər edirdim. Ana həsrəti məni min
yerdən göynətsə də bilirdim ki, Aybənizin bu halında belə tək, taleyin ümidinə
qoyub heç hara gedə bilmərəm... Başqa problemlər də var idi...
- İmkansızlıq, gündəlik tələbatlar sıxırdı
bizi. ”“ Bunları Aybəniz xanım söyləyir. ”“ Amma buna baxmayaraq mən hiss
etdirmədən əyin-başımızdan, boğazımızdan kəsib pul toplaya bilmişdim. İnanırdım
ki, Bəynəzəri nəyin bahasına olursa-olsun razı salıb doğma vətənini, anasını
ziyarət etməyə razı sala biləcəm. Özüm gedə bilməsəm də belə, onu mütləq
getməyə razı salmalıydım. Bunun üçün sakitcə yol xərci tədarük etməyə
başlamışdım.
- Aybənizin təkidi ilə mən doğmalarımı
ziyarət etmək üçün əlaqədar təşkilatlara üz tutub, sənədlərimi qaydaya salanda,
o unudulmaz səfər zamanı onun qəpik-qəpik toplayıb saxladığı bu pullar mənim
hayıma yetdi, qolumdan tutdu. Dilimə gətirməsəm də ürəyimin dərinliyində onun
bu fədakarlığı önündə min yerdən əyilib minnətdarlığımı bildirdim, “sağ ol”
dedim.
Bunları söyləyə-söyləyə Bəynəzər qardaşın
yanaqlarının səyridiyini, nanə yarpağı kimi titrədiyini görür, ancaq söhbətin
axarını da dəyişməyi qıymırdım. Vəfalı ömür-gün yoldaşı, fədakar bir insan kimi
onun etiraflarını dinləmək olduqca xoş idi.
- Uzun illər boyu anamdan, doğma el-obamdan
ayrı düşmüşdüm. Artıq valideynlərim məni ölmüş zənn edirmişlər. Aybənizin
təkidli tələbləri önündə tab gətirə bilmədim. Beş il əvvəl getdim Əfqanıstana.
Özümlə bərabər Aybənizin əl işlərini də götürmüşdüm. O əl işləri ilə bərabər,
elə bil onun sevgisi, həniri, duyğuları da ata-baba yurduma səfər etdi. Uzun
ayrılıqdan sonra axır ki, anamla görüşdüm. Mənə sarıldı, ağladı, şükr etdi.
Başıma gələnləri, yaşadığım taleyi danışdım. Aybənizdən söz açdım, salamlarını
çatdırdım, əl işlərini hədiyyə etdim. Sevindi. Onun əl işlərinə dönə-dönə nəzər
saldı. Telefonda danışdılar. Anam dedi ki, sənin səadətin, xoşbəxtliyin mənə
bəs edər.
Görürəm ki, yaxşı adama rast gəlibsən. Yaxşı
insandı. Qayıt get ailənin yanına. Ona mehriban ol. Sənin sağlığın mənə bəsdi.
Get, ailənə sadiq ol, onu başsız qoyma.
Aybənizin
əlavəsi
- Zəng edib dedim ki, ana, əgər oğlun sənə
lazımdırsa, onsuz yaşamaq sənə ağırdısa qoy səninlə qalsın. İstəmirəm mənə görə
kimsə əziyyət çəksin. Mən Allahımdan və oğlundan çox razıyam.
Davamını
Bəynəzər söylər, görəlim nə söylər:
- Anam razı olmadı. Dedi get ailənin yanına.
Mən ağladım. Anam dedi: “Ağlama, mənə sağlığın bəsdi. Şükür ki, sağ-salamatsan.
Ailən, övladın var. Yolunu gözləyənin var. Dön evinə və məndən bütün
azərbaycanlılara salam apar. Azərbaycana əmin-amanlıq arzulayıram. Ömür vəfa
edər, səhhətim yol verərsə bir gün gəlib qonağın olaram... Analar müqəddəsdi,
arzuları da özlərinə bənzəyir. Öz səadətlərini övladları yolunda qurban
verirlər...
QAYIDAQ MƏTLƏB
ÜSTÜNƏ
Növbəti görüşümüzdə Aybəniz xanımla Bəynəzər
qardaşı xüsusi bir şadyanalıq yaşayan gördüm. Həmən səbəbini söylədilər; yeganə
oğul övladları yüksək bal toplayaraq ali məktəbə daxil olmuşdu.
Doğrudan da sevincli gün idi.
Valideynlər tanıyıram ”“ yerişləri yer,
baxışları göy dəlir. Hökmləri daş dəlib qyaa yarır. Ancaq bala bəlası
yaşayırlar. İçki aludəsi, küçə səfili olan balalarının bəlasına əlac tapa
bilmirlər.
Ailələr də var ki, Allahın nəzərindən,
taleyin bəxşişindən başqa umacaq yerləri olmur. Bəxtləri, qismətləri, ruziləri
təkcə Ondan gəlir.
Çəkdikləri ağrı-acılar qarşısında belə
sevincli günlər yaşamaq Allahı, imanı və inamı ilə bir arada olan hər bir
valideynin halal haqqıdı deyə düşünürəm. Belə bir durum qarşısında övlad
dünyaya gətirmək, həyatın bütün çətinliklərinə baxmayaraq, onu böyüdüb
boya-başa yetirmək, tərbiyə vermək əsl fədakarlıq, qəhrəmanlıqdır.
Elə bil düşündüklərimi, qəlbimdən keçənləri
söz-söz, hərf-hərf gözlərimdən oxuyur Aybəniz xanım:
- Yatsam yuxuma da girməzdi ki, haçansa ailə
qura bilərəm, övladım dünyaya gələr. Keçmə gözəl Allahdan. Gec verdi, ancaq güc
verdi. Hər istəyimin yolunu o böyük Kişinin özü açdı. Hamiləliyin ilk dörd
ayında həyəcan az qalırdı məni boğsun. Qorxurdum, təntiyirdim. Bəynəzər nə
qədər başıma dolanıb, təsəlli versə də mən özümü ələ ala bilmirdim. Mənim üçün
çox ağır olacağını bilirdim. Ancaq dəfolunmaz bir qüvvəylə lap həyatım bahasına
başa gəlsə də bətnimdəki körpəni dünyaya gətirmək istəyirdim. Lap elə həyatın,
taleyin acığına...
Dodaqları titrəyir, dolub-doluxsunmuş
gözlərini ciddi-cəhdlə gizlətmək istəyir. Söhbətə Bəynəzər qardaş qarışası
olur:
- İnanırsınızmı, gecəli-gündüzlü Aybənizə ürək-dirək
versəm də ürəyimdə bərk təlaş keçirirdim. Bilirdim ki, onun üçün çox ağrıdı. Onun
doqquz ayın ağır sınağına necə dözəcəyini düşünəndə başıma hava gəlmək
istəyirdi. İstəyirdim sevgi bağımızın barı ilə sevindirək dünyamızı. Ancaq
durumun ağır olması da göz önündə idi. Bu barədə düşünməyə belə qorxurdum. Ancaq
Allahın xüsusi lütfü, xoş nəzəri bu möcüzənin baş verməsinə yol açdı.
Hamiləliyimin dördüncü ayında heç
gözləmədiyim, ağlıma belə gətirmədiyim halda ayaqlarımın açıldığını, hərəkətə
gəldiyini hiss etdim. Əvvəl-əvvəl elə hiss etdim ki, məni qara basır, yuxu
görürəm. Ancaq get-gedə başa düşdüm ki, bu gerçəklikdi.
BƏYNƏZƏRİN XOŞ
NƏZƏRİ
- Elə bil üstümdən dağ götürüldü. Təlaşlığımızı,
hədsiz əzablarımızı görən, bilən və adil olan Allah özü köməyimizə yetdi. Gözümün
qabağında Aybənizim addım atmağa, yeriməyə başladı. Bu, bir görk, möcüzə idi. Hər
ehtimala görə həkimə müraciət etdik. Yoxladılar. Qorxulu bir şey olmadığını
dedilər. Sevincimizə şərik olan həkim bildirdi ki, bu təbii haldı, olur belə
şeylər. Hamiləlik dövrünün müəyyən həddində damarlarda gərilmə halları
getdiyindən bu proses ayaqların qıc olmuş sahələrini bir növ hərəkətə gətirir,
bərpa edir. Bu hal hamiləlik boyunca davam edə bilər...
Sevincimizin həddi-hüdudu yox idi. Elə bil
anadan yenicə doğulmuşduq. Şəxsən mən çox istəyirdim ki, hamiləliyin dövrü
illərlə uzansın. Aybəniz bax beləcə, heç kəsə, əlil arabasına ehtiyac duymadan
gəzib-dolansın. Bu xoş günlərin ömrünün uzanmasını arzulayır, arzulayırdım...
Aybənizsə “Allahım, övladım dünyaya gəlincə
mənə güc ver, arxa ol, xoş nəzərlərini üstümdən əskik etmə” duası edirdi. Yalnız
o günə, o xoş saata qədər ”“ övladımız dünyaya göz açınca Tanrıdan möhlət
istəyirdi.
Ernest Heminqueyin məşhur fikrini yada
salıram: “İnsan polad kimidir; sına bilir, ancaq heç vaxt əyilmir...”
“Şəfa əl Əsrar”
dan oxuduqlarımdı:
Seyid Yəhya əş Şirvani əl Bakuvi həzrətləri
müqəddəslərin dilindən şərh edir: “Bil, ey Adəmoğlu! Səni bu aləmə səadət
quşunu tutmaq üçün ovçuluğa göndərdilər. Elə isə sənə lazım olan odur ki, təqva
tələsini səadət yolunda qurasan. Müraqibə üzərinə hazır olasan ki, səadət quşu birdən
gəlincə sən onu tutub, könül qəfəsinə qoyasan...”
O səadət quşunun qəfil gəlişinə Aybəniz
xanımın könül qəfəsini uca Allahın xoş nəzərləriylə həmişə açıq olan gördüm.
Elə bil bütün cismi, varlığı dil açıb söyləyirdi: “Ey iman gətirənlər, səbr və
dua ilə Allahdan kömək diləyin ”“ çünki Allah səbr edənlər, şükrlə yaşaya
bilənlərlədir...”
“Bir də gərək haqqı itirməyəsən” söyləyir
Aybəniz xanım: “Allahımdan, dövlətimizdən çox razıyam. Dəfələrlə əl işlərimdən
ibarət sərginin düzənlənməsinə yardımçı olublar. İnsan, xüsusilə mənim
durumumda olan kəslər hiss edəndə ki, hər cür dövlət qayğısı, diqqəti ilə əhatə
olunub, yaşamaq təsəllisi birə-beş artır, sabahının nigarançılığını çəkmir.
Dövlətimiz, millətimiz var olsun. Sizlər var olun. Qolumuz-qanadımız, ümid
yerimizsiniz. İnsanın ümidi, inamı sınmasın, ümidi, inamı qorumaq, sağ saxlamaq
lazımdır. Duaçıyam taleyimdə yaxşı yeri olan hər kəsə. allah işlərini avand
eləsin...
- Amin! ”“ deyib də köksümə sıxıram Aybəniz
xanımı... Əslində göz yaşlarımı gizlətməyimə ehdiyim cəhdimdi bu. Bilirəm ki,
kövrəldiyimi hiss edincə təsəlli verməyin təlaşını yaşayacaq: “Bu həyatın
önündə, bacım, ağlamaq olmaz”.
Millət vəkili Qənirə
Paşayeva