İqtisadi və Sosial İnnovasiyalar İnstitutunun rəhbəri, millət vəkili Əli Məsimli Rusiyanın bir sıra Qərb ölkələrinə tətbiq etdiyi ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarına bir illik embarqonun ehtimal olunan nəticələri barədə Moderator.az-a olduqca maraqlı təhlil göndərib, onu oxuculara təqdim edirik:
QARŞILIQLI EMBARQOLAR: qarşılıqlı və dolayı təsirlər”¦
Dövlətlərarası
münasibətlərdə embarqo çox sərt tədbirdir. Onun birbaşa və əks təsiri, bumeranq
effekti olur. Bu baxımdan Ukrayna ətrafında gedən proseslərlə bağlı Qərb və
Rusiyanın timsalında tərəflərin
bir-birinə tətbiq etdiyi embarqonun fəsadları artan xətlə yüksəlməkdədir”¦.
ABŞ və Avropa
Birliyinin Rusiyaya tətbiq etdikləri embarqonun bu ölkənin iqtisadiyyatına təsiri getdikcə
artmaqdadır.Qərbin Rusiyanı dünya maliyyə bazarından kənarda saxlaması bu ölkənin
iqtisadiyyatına sarsıdıcı təsir göstərir.Rusiyanın enerji daşıyıcılı ölkə
olması bu məsələdə onun köməyinə çatsa
da, tək bu amilin hesabına vəziyyətdən çıxmaq mümkün olmayacaq. Ekspert qiymətləndirmələrinə
görə, bu il Rusiyada iqtisadi artım 0,5 faizin ətrafında olacaq ki, bu əslində ölkə
iqtisadiyyatının staqnasiya burulğanına girməsi deməkdir. Rusiyanın tanınmış
iqtisadçılarından olan keçmiş maliyyə naziri Kudrinin hesablamalarına görə, Qərbin tətbiq etdiyi
embarqo yaxın 3 ildə Rusiya iqtisadiyyatına birbaşa ən azı 200 milyard dollar
ziyan vuracaq. Amma bu rəqəm plankanın aşağı həddidir, dolayı itkilər daha çox
olacaq.Təkcə son bir ay ərzində Rusiyanın strateji valyuta ehtiyatları 10
milyard dollara qədər azalaraq 468 milyard dollar enib ki, bu da dünya strateji
valyuta ehtiyyatının cəmi 4 faizi qədərdir.Bunun
müqabilində Rusiyanın xüsusi və federal sektor üzrə ümumi borcu 721 milyard
dollara çatıb. Bununla yanaşı Rusiyanın Avropa Enerji Xartiyasını
pozub,YUKOS-un aktivlərini qəyri-qanuni şəkildə mənimsəməsi ilə bağlı Haaqa
Arbitraj Məhkəməsinin Rusiyaya qarşı 50 milyard dollarlıq təzminat qərarı onun getdikcə ağırlaşan maliyyə durumuna əlavə
ciddi zərbə olacaq. Əgər nəzərə alsaq
ki, Rusiyanın xarici borcu onun valyuta ehtiyatndan 1,5 dəfə yüksəyə qalxıb,
onda ABŞ və Avropa Birliyinin son sanksiyalarının və Haaqa Arbitraj Məhkəməsinin
50 milyard dollarlıq təzminat qərarınının Rusiya maliyyə-bank sisteminə necə
ciddi təsir edəcəyini təsəvvür etmək çətin deyil.
Yeri gəlmişkən,
Gömrük İttifaqından ötrü “ürəyi axıb,
sinoy gedənlərin” nəzərinə onu da
çatdırmağı vacib bilirik ki,Rusiyda iqtisadi artımın kəskin surətdə enməsi,
Gömrük İttifaqının ikinci böyük dövləti
olan Qazaxıstan iqtisadiyyatına da ciddi şəkildə mənfi təsir göstərməyə
başlayıb. Deməli, Gömrük İttifaqının
üzvləri onun faydasını görmədən, Rusiya iqtisadiyyatında gedən proseslərin təsiri
ilə artıq ziyanını görməyə başlayıblar.
ABŞ və Avropa
Birliyinin Rusiyaya tətbiq etdikləri embarqoya cavab olaraq, Rusiya da ABŞ və
AB-yə embarqo tədbiq etdi. Rusiya prezidentinin göstərişi ilə ABŞ kənd təsərrüfatı
məhsullarının bu ölkəyə idxalı qadağan
olunub. Avropa Birliyindən Rusiyaya idxal olunan bütün növ meyvə və tərəvəz də
qadağalar sırasına düşüb.Təbii ki, Rusiyanın embarqosunun ABŞ iqtisadiyyatına
elə bir təsiri olmayacaq. Rusiyanın embarqosunun maliyyə tutumu Avropa
Birliyinin ümumi daxili məhsulunun cəmi 0,1 faizini təşkil etdiyindən, ilk həftələrdəki
narahatçılıq və Rusiyaya daha çox mal göndərən bir neçə Avropa ölkəsində
yaranan problemlər(onun da əvəzi ödəniləcək) istisna olmaqla,müəyyən təsiri
labüd olsa da,elə bir ciddi təsiri olmayacaq”¦Qərb yüksək texnologiyalar ölkələrindən
ibarətdir. İlk mərhələnin qismən itkiləri istisna olmaqla, məhsulların xarici
bazara çıxarılma imkanı məhdudlaşan hissəsini emal edib,son məhsula çevirəcək və
o cür satacaqlar.
Rusiya
iqtisadiyyatı, embarqo tətbiq edib, onda fayda götürə biləcək dərəcədə gücə
malik olan iqtisadiyyat olmadığından, o bu addımı ilə öz iqtisadiyyatını daha
pis günə qoyacaq, Rusiyada ərzaq məhsullarının qiymət artımı güçlənəcək və həm
də bu həmin ölkənin beynəlxalq səviyyədə təcrid olunmasına əlavə impuls verəcək. Rusiya rəhbərliyinin tətbq etdiyi embarqo
sonacan hesablanmış addım olmadığından, yenidən bəzi məhsulları Qərbə qarşı tətbiq
etdiyi sanksiyalar siyahısından çıxarmağa məcbur olub”¦.
Bu gedişlə təxmin
etmək olar ki,region ölkələri içərisində həmin sanksiyalardan daha çox Türkiyə
faydalana bilər,çünki Rusiya bazarına nəzərəçarpan dərəcədə əlavə məhsul çıxarmaq imkanına
malikdir. Azərbaycan da işləri Türkiyə kimi düzgün və operativ qura bilsə,Rusiya
bazarına indi göndərdiyindən xeyli çox meyvə, xüsusən də alma,armud,şaftalı,
xurma,üzüm,heyva,feyxoa, mandarin və
sair, eləcə də tərəvəz, xüsusən də pomidor, xiyar çıxarmaq imkanı var.Artıq
Rusiyanın paytaxtı Moskva şəhərində “Azərbaycan məhsulları” yarmarkası
açılıb.Amma bu həm iki aylıq yarmarkadır, həm də bu işin qısa zaman kəsiyində
effektli təşkili xeyli çətin məsələdi. İşlər
elə təşkil olunmalıdır ki,bu imkandan
işbazlar yox, həmin işin zəhmətini çəkən fermerlər və fermer birlikləri
daha çox faydalana bilsin.Həm də elə məhsullar var ki, onların istehsalını
artırmaqdan ötrü bir neçə il vaxt lazımdır.Rusiyanın tətbiq etdiyi embarqo isə hələlik bir il müddətinə qoyulduğundan,
bu məsələnin ətrafında orta müddətə əlavə məhsul verimi ilə nəticələnən layihələr
qurmaq və bu işə yetərincə maliyyə yönəltmək
xeyli risklidir.Ona görə də Azərbaycan fermerlərinın Rusiya meyvə-tərəvəz bazarının boşalmasından faydalanması üçün zəruri
şərait yaradılmalıdır. Süni manelər aradan qaldlrılmalı, xaricə mal çıxarmaq
imkanı olan fermerlər dəstəklənməlidir. Digər tərəfdən isə Moskvaya kənd təsərrüfatı
məhsullarını göndərilməsi imkanın artması Azərbaycanda bir sıra məhsulların
qiymətlərində artımla müşayət olunur. Ona görə də bu sahədə tam sabitliyə nail
olmaq mümkün olmasa da, hər halda əlavə tənzimləyici tədbirlər görülməlidir ki,
Azərbaycandan meyvə-tərəvəz ixracının artması, ölkəmizdə qiymət artımının siddi
nəticələr törədən dərəcədə sürətlənməsinə gətirib çıxarmasın.”