Bir
neçə gün öncə ABŞ-ın Yaxın Şərq üzrə xüsusi nümayəndəsi vəzifəsini icra edən Martin İndikin istefa xəbərləri yayıldı.
Ekspertlər bu istefanın səbəbini diplomatın öz missiyasının öhdəsindən gələ
bilməməsi, özəlliklə İsrail- Fələstin müzakirələrindəki uğursuzluqla əsaslandırmışdılar. Qeyd edək
ki, Martin İndik öz vəzifəsinə cəmi bir il bundan əvvəl təyin olunmuşdu.
Bir il belə sürməyən bu təyinatın fiaskoya
uğraması Yaxın Şərqdə ciddi proseslərin başlayacağından, qanın su yerinə
axacağından xəbər verirdi. Nə yazıq ki, gözlənilən oldu. İraqda İŞİD adlı
silahlı qrupların ölkədəki şiələrə qarşı hücuma keçmələri, bir sıra şəhərləri
heç bir müqavimətlə üzləşmədən ələ keçirmələri, dini görüşlərinə görə sivil
xalqın qətliama uğradılması olacaqların ilk işartıları idi. Görünən budur ki,
İŞİD kartı yalnız İraqla kifayətlənməyəcək,
bütün Yaxın Şərqə yayılacaq. Əslində İŞİD yaraqlılarının şiə inancında
müqəddəslik ehtiva edən bir sıra məbədləri partlatması da, Türkiyə
diplomatlarını əsir götürmələri də məhz bu məqsədə xidmət edir.
Məsələ burasındadır ki, rəsmi ideologiyası şiəlik
olan İranın seyyid və imamzadə qəbrlərinin yerlə yeksan olunmasına uzun müddət
seyrci qalması faktiki olaraq mümkün deyil. Rəsmi Tehran ya zorən dəvət
olunduğu İraqa hansısa formada müdaxilə edəcək, ya da uzun illər boyu söykəndiyi
ölkənin inanclı vətəndaşlarının nəzdində etibarını itirəcək. Bu isə yaxın gələcəkdə
İran rejiminin zəifləməsi, rəsmi ideologiyasının inandırıcılığını itirməsi deməkdir
ki, bütün ideoloji dövlətlərin süqutu bu cür başlayır. Yəqin ki, İran rejimi məhz
özünün olum və ya ölüm seçənəyi qarşısında ən azı ömrünü uzatmaq üçün İraq şiələrinin
imdadına yetişmək yolunu seçəcək.
Eynilə Mosulda səfirliyi basılan və onlarla
diplomatı əsir götürülən Türkiyə də ciddi imtahan qarşısındadır. İndiyə qədər
özünü bölgənin ən nüfuzlu ölkəsi kimi aparan və ərəb inqilablarında az qala
proseslərin mühərriki kimi çıxış edən rəsmi Ankara Mosuldakı öz varlığına qarşı
həqarət sayıla biləcək hadisələri əli qoynunda, çarəsiz bir şəkildə uzun müddət
izləyə bilməz. Dünənin diktatından bu günün cırtdanına çevrilmək, əlbəttə, asan
manevr üsulu deyil və bu qardaş ölkənin beynəlxalq nüfuzuna ciddi kölgə sala
bilər. Məhz öz siyasi çəkisini qorumaq üçün Türkiyə də əvvəl-axır İraqda baş
verən proseslərə müdaxilə etmək zorundadır. Əslində İŞİD kartıyla beynəlxalq
güclərin də məqsədi bölgə dövlətlərini İraqdakı proseslərə cəlb etmək, onları
içərisindən çaxa bilməyəcəkləri ədavətə sürükləməkdir. Yəqin ki, İran və Türkiyənin
İraqa müdaxiləsindən sonra digər ərəb və müsəlman dövlətlər də tərəflərin
hansısa bucağında yer alacaqlar. Beləcə İslam dünyası üz-üzə gətiriləcək.
Bir çoxları İslam dünyasının məzhəb savaşlarına sürüklənməsinin
əsas səbəbini böyük güclərin neft strategiyası ilə izah etməyə çalışırlar. Bu
arqumentdə həqiqət payı, təbii ki, az deyil. Fəqət məsələni yalnız bununla əlaqələndirmək
də baş verənləri bəsitləşdirmək olardı. Belə ki, Orta Şərqdəki mövcud durum əslində
trans-milli neft şirkətlərinin arzularına cavab verir. Ölkələrin başlarına gətirilən
krallar və diktatorlar öz varlıqlarını qorumaq naminə onsuz da əcnəbi
ağalarından asılı vəziyyətdədirlər. Bölgələri daha artıq ram etmək üçün əlavə nəyəsə,
xüsusilə daxili ziddiyyətlərə qətiyyən ehtiyac yoxdur. Hətta bölgələri bürüyən
vətəndaş müharibələri istər-istəməz neft hasilatına da ciddi zərərlər vurur, bəlkə
də tarns-milli şirkətlər indiki durumdan əvvəlki kimi faydalana bilmirlər. Zənnimcə,
İslam dünyasının qan gölünə çevrilməsinin başqa səbəbi var və bu səbəb daha çox
İsrailin dövlət maraqlarına xidmət edir.
Məlum olduğu kimi İsrailin rəsmi ideologiyası
olan Sionizm dini ədəbiyyatlarda təxti-Süleyman kimi keçən imperiyanı yeindən bərpa
etmək məqsədi daşıyır. Müqəddəs mətnlərə görə paytaxtı Sion təpələrində qurulan
Süleyman xənadanının çox böyük coğrafiyası var idi. Bir ucu indiki Səudiyyə Ərəbistanından
başlayıb, şərqdə Dəclə-Fərat çaylarına,
qərbdə Aralıq, Şimalda Qara dənizə qədər uzanan bu krallıq Süleyman peyğəmbər vəfat
edincə yox oldu. Onun yox oluşunun başlıca səbəbi başda yəhudilər olmaqla bütün
imperiya xalqlarının Sion təpələrində böyük xəzinələrin, ən əsası sehrli güclərin
gizlədilməsinə və bu gücə sahib çıxan hər kəsin Süleyman peyğəmbər kimi
dünyanın ağası olacağına inanmaları idi. Miladdan əvvəl 10 əsrdən başlayaraq ta
İslam hegemonluğuna qədər yağmalanan, Süleyman mirasına sahib olmaq naminə hər
tərəfi qazılıb deşik-deşik edilən Sion təpələrində Məscidi-Əqsanın yenidən inşa
olunması bu axtarışların qarşısını aldısa da ürəklərdən dünyanın sahibi olmaq
ehtirasını çıxara bilmədi.
Daha sonra cəhalətə düçar olub bölgədə və dünyada
öz hegemonluğunu itirən İslamın çöküşüylə millətçi yəhudilərin ürəklərində
intişar tapan bu hislər dünyaya səpələnmiş Süleyman nəslinin nümayəndələrini II
Dünya savaşından sonra bölgəyə gətirəcək və təxti- Süleymanın bərpası uğrunda
mübarizəni körükləyəcəkdi. Necə ki, diqqətlə nəzər salsaq, bu gün məhzəb
savaşlarının ən çox can aldığı bölgə də məhz bu həmin ərazilərdir- cənubdan Səudiyyə
Ərəbitanı, qərbdən Suriya, şərqdən İraq. Şimaldan isə Türkiyə yavaş-yavaş bu od
çəmbərinə yaxınlaşır.
Bəlkə bir çoxlarına əhailisinin sayı az qala
yarım milyarda yaxın olan coğrafiyanın bir neçə milyonluq İsrail tərəfindən
idarə ediləcəyinə inanmaq nağıl kimi görünə bilər. Riyazi olaraq təbii ki, elədir.
Fəqət bu günkü durumda arzu olunan nöqtəyə çatmaq heç də uzaq məsafə kimi
görünmür. Bölgə xalqlarının ictimai şüurunun məzhəb savaşları virusuna
yoluxdurulması da artıq bu arzunu reallaşdırmaq üzrədir.
Halbuki yaxın zamanlara qədər İsrailin Fələstin
xalqına qarşı yürütdüyü amansız siyasət məzhəbindən asılı olmayaraq hər kəsi
narahat edirdi. Başda İran və Suriya olmaqla bütün İslam dünyası İsrail zülmünə
qarşı eyni cəbhədə birləşmişdilər. Fələstin xalqına gizli olaraq verilən dəstək
İsrailin bu bölgədə yayılmasının qarşısını alırdı. Hətta 2006-cı ilin yayında
şiə olan Livan Hizbullahı sünnü fələstinliləri İsrail hücumundan qorumaq üçün
özünü oda atmış və bir neçə ay sürən müharibədən bir növ qalib belə ayrılmışdı.
ABŞ və İsrail ordularına qarşı təkbaşına, əlindəki
köhnə silahlarla savaşmasına, Livanın yerlə yeksan olmasına baxmayaraq Hizbullahın
qəhrəmancasına göstərdiyi dirəniş Tel-əvivi ciddi narahat etmiş, bütün müsəlmanların Fələstin məsələsində ortaq mövqeyə gəlməsini
haqlı olaraq özünün sonu olaraq görməsinə səbəb olmuşdu. Məhz buna görə də
2006-cı ildə məğlubiyyətin bütün ağır şərtlərinə rəğmən İsrail Livanla müharibədən
geri çəkilmişdir.
Kim bilir, bəlkə də elə o vaxtdan sonra dünya
ağalığına can atan ABŞ və onun strateji müttəfiqi sayılan İsrail Orta Şərqdə öz
mövcudiyyətlərini qorumaq üçün mütləq və mütləq İslam dünyası arasında getdikcə
möhkəmlənən dindaşlıq hissini zəiflətməyə qərar vermişlər. Bunun ən gözəl yolu
isə təbii ki, məzhəb savaşından keçirdi. Zira bir-birinin qanına susayan İslam
dünyası həm iqtisadi, həm hərbi cəhətdən zəifləyər, həm də öz dindaşı üzərində
qələbə qazanmaq üçün İsrailin, ABŞ-ın mərhəmətinə sığınardı. Beləcə, dünənin
düşməni bu günün dostuna, dostu düşməninə çevrilə bilərdi. Daxili müharibələrdə
zəifləyən avtoritet boşluğunu doldurmaq isə o coğrafiyanın hakimi-mütləq gücü
sayılan İsrailin öhdəsinə qalardı.
Sizcə, bu, elə 3 min il əvvəlki Süleyman
imperiyasının bərpası deyilmi?