BAXCP sədri, milət vəkili Qüdrət Həsənquliyevin Moderator.az-a müsahibəsinin ikinci hissəsini təqdim edirik:

Əvvəli-moderator.az/?xeber=47323

Deməyim odur ki, avropalılarda qanunun aliliyi, insan hüquqları yalnız özləri üçündür. Mən də deyirəm ki, bəli, o dəyərlər ki, müstəsna əhəmiyyətə malikdir, onları öz vətəndaşımız və dövlətçiliyimizin inkişafı üçün tətbiq etməliyik. Yəni bizdə də insan haqları yüksək səviyyədə olsa, qanunun aliliyi hər şeydən üstün olsa insanlarımız daha xoşbəxt yaşayar. Amma dövlətin maraqları tələb etsə ki, bu qərarları vermək lazımdır, biz bunu etməliyik. Özü də kimlərəsə xoş gəlmək üçün deyil, milli mənafemiz naminə.

-Son günlər mediada yeri gəldi-gəlmədi çək-çevir predmetinə çevrilən bir mövzu da Azərbaycanda 5-ci kolonun mövcudluğudur. Doğrudanmı bu kolon nəzərəçarpacaq və təhlükəsizliyimizi təhdid edəcək gücə malikdir?

-Düşünmürəm ki, onlar həlledici gücdürlər. Amma təbii ki, ayrı-ayrı dövlətlərə bağlı adamlar var. Misal üçün, Rusiyaya bağlı adamlar da var, İrana da, Türkiyəyə də. Baxın, bəzən sanki Türkiyənin Azərbaycandakı maraqlarını Azərbaycanın öz maraqlarından daha çox müdafiə etmək istəyənlər var. Niyə? Türkiyədən siyasi dəstək almaq üçün. İranla bağlı də bu cür dəstək nümayiş etdirənlər də var, Rusiya ilə də. Amma Azərbaycanda 5-ci kolon hesab edilən qüvvələr elə əhəmiyyətli gücə sahib deyillər ki, Azərbaycanın siyasətini dəyişə bilsinlər. Nə İranpərəstlər, nə Türkiyəpərəstlər, nə də Rusiyapərəstlər. Məncə Qərbə xoş gəlmək üçün bu, bəzilərinin daha çox şişirdilmiş şəkildə təqdim etdikləri qiymətləndirmədir.

-Əvvəllər deyirdik ki, Azərbaycandakı kadr məsələlərində rəsmi Bakı bu və ya digər formada Moskva ilə razılaşdırılmış davranış sərgiləyir. Amma artıq indi yavaş-yavaş Ərdoğan Türkiyəsinin də Azərbaycandakı kadr məsələsində söz sahibinə çevrilməyə başlandığı görsənir. Bunu necə izah etmək olar, Moskva və Ankara arasındakı balanslaşmamı?

-Mən düşünmürəm ki, Azərbaycanda nə Rusiya, nə də Türkiyə kadr siyasətinə ciddi təsir etmək gücündədirlər. Desəm ki, bu ölkələrin heç bir təsiri yoxdur, o da düz olmazdı. Amma bu təsir həlledici deyil. Mən sizin sualın mahiyyətindən nəyə işarə etdiyinizi anladım. Əgər sonuncu kadr dəyişikliyindən söhbət gedirsə, mənə elə gəlir ki, Azərbaycan iqtidarı Türkiyənin təzyiqi ilə hansısa qərarlar qəbul etmədi, sadəcə olaraq Türkiyədə baş verənlərdən ibrət dərsi götürdü. Amma heç bunu gözləmək də lazım deyildi. Hələ bir neçə il bundan qabaq parlamentin iclasında şəxsən mən çıxış edərək demişəm ki, baxın, Azərbaycanda vəziyyət o həddə gəlib çatıb ki, gəncləri, ziyalıları, vətəndaş cəmiyyətində təmsil olunan xeyli sayda insanı Gülüstan sarayına dəvət edərək 800 nəfərlik bir tədbir keçirirlər, özü də bu tədbir guya ki, mərhum prezident Heydər Əliyevin doğum gününə həsr olunub, amma orada üz qabığında Fətullah Gülənin şəkli olan jurnal paylayırlar, jurnal da Heydər Əliyevə deyil, bütünlüklə Fətullah Gülənə həsr olunub. Yəni görün bu qüvvələr necə qabağa gediblər ki, onlar risk edərək Heydər Əliyevin doğum günündə ona qarşı bu cür addım atmağa özlərində cəsarət tapırlar. Yəni mən hələ o zaman parlament tribunasından həmin həyəcan təbilini çalmışdım ki, bunlarla bağlı müvafiq ölçü götürülməsə, sonrası heç də yaxşı olmayacaq. Yəni bu qüvvələr müstəqil deyillər və təlimatla xaricdən idarə olunurlar. Həmin o Fətullah Gülən Amerikaya bağlı bir adamdır. Vaxtilə Ərdoğanın hakimiyyətə gəlməyində də Fətullah Gülənin müstəsna xidmətləri olub. Hətta o vaxt Türkiyə mətbuatı yazırdı ki, Fətullahçıların 4 milyondan 6 milyona qədər seçici səsləri var və həmin səslər hesabına Ərdoğan ilkin seçkiləri uddu. Yəni o zaman Gülən-Ərdoğan müttəfiqliyi olmasaydı, AKP təkbaşına hökuməti götürə bilməzdi. Amma məlum Davos Forumundakı “van minut” qalmaqalından sonra Ankara-Təl-Əviv münasibətlərində soyuqluq yarananda Fətullah Gülən əslində bir dinçi qüvvə rəhbəri kimi Ərdoğanı dəstəkləməli olduğu halda tamam əks mövqedə dayandı. Bəlli oldu ki, o sifarişlə davranır və başqa dövlətlərdən hansı mesaj gəlsə ona uyğun da hərəkət edəcək. Ona görə də bilmək lazımdır ki, Nurçularla bağlı da lazımı ölçü götürülməliydi və nəzarət gücləndirilməliydi. Bu gün həmin nurçular etiraf edilməlidir ki, İlham Əliyevi dəstəkləyirlər. Amma kim zəmanət verər ki, misal üçün Amerika ilə münasibətlərimizdə gərginlik yaranacağı, yaxud tutaq ki, Qarabağ məsələsində Azərbaycanın maraqları Amerikanın maraqlarıyla toqquşacağı halda okeanın o tayından buradakı gülənçilərə komanda gəlsə onlar hansı mövqedən çıxış edəcəklər? Mən hələ bu məsələni o vaxt ictimailəşdirdim ki, Ərdoğanla Gülən bir-birinə can deyib, can eşidirdilər. Ona görə də mən deyərdim Azərbaycan hakimiyyəti Türkiyənin təzyiqindən yox, obrazlı desək, gözü çıxmış qardaşının aqibətindən nəticə çıxardı. Mən hesab edirəm ki, ümumiyyətlə istənilən xarici dövlətə bağlı siyasi qüvvələr ifşa olunmalıdır. Yəni  ölkədəki bütün siyasi qüvvələr Azərbaycan xalqına bağlı olmağa borcludurlar.

-Hər zaman Siz parlamentdə məmur özbaşınalığı barədə də fikirlər səsləndirib ölçü götürülməsinin zərurliyini bildirmisiniz. Amma görünən odur ki, bir çoxları hətta prezidentin xəbərdarlığına məhəl qoymurılar.

-Hər halda bir neçə məmurun bəlli səbəblərdən vəzifədən kənarlaşdırılması sözsüz ki, bir çox məmuru bu istiqamətdə düşünməyə vadar edib. Amma etiraf edək ki, hətta prezidentin bu kimi açıq mesajlarından sonra da bu kimi hallar davam edir. Burada bir neçə variant ola bilər. Ya həmin o məmurların uşaqları çox böyük ehtimalla mətbuatı və televiziyanı izləmirlər, siyasi həyatla maraqlanmağa vaxt tapmırlar. İkincisi, ola bilər ki, ailədə gedən söhbətlərdən belə qənaətə gəliblər ki, prezident onların valideynlərini, yaxud güvəndikləri adamları vəzifədən kənarlaşdıra bilməz, üçüncüsü də ola bilsin məmur övladları o vaxt evə gəlirlər ki, bu zaman valideynləri yatmış olur. Yəni nə özləri dünyadan xəbər tutmağa həvəs göstərmirlər, nə də valideynləri bu barədə onları məlumatlandıra bilmirlər ki, nəyi etmək olar, nəyi olmaz. Yəni eyş-işrət bolluğu bunları vadar edir ki, hətta dostlarla oturanda da tamam başqa şeylərdən söhbət edirlər. Amma yenə də hesab edirəm ki, son vaxtlar bir neçə məmurun cəzalandırılması təsirsiz ötüşməyəcək. Amma məncə bu məsələdə də köklü irəliləyişə nail olmaq üçün ölkədə qanunun aliliyinə nail olmaq lazımdır. Yoxsa prezident hansısa göstərişi verir və bir müddətdən sonra o xəbərdarlıq yaddan çıxır. Çox təəssüf ki, bu məmləkətdə qanunun aliliyi ilə bağlı problem var. Bunun üçün prezident, ayrı-ayrı məmurlar nə qədər xoşniyyətli olsa belə, müdaxilələri vəziyyəti kökündən dəyişməyə yetməyəcək. Çox təəssüf ki, son zamanlar bu istiqamətdə atılan addımlar, yəni mayın 30-da vətəndaşlıqla bağlı qəbul olunan qanun layihəsi qanunun aliliyinin əleyhinə olan cəhdddir. Çox təəssüf edirəm ki, parlamentin həmin iclasında iştirak edə bilmədim. Həmin vaxt bir qrup millət vəkili ilə NATO Parlament Assambleyasının tədbirində idik. Amma parlamentin komitə iclasında mən bu layihənin əleyhinə çıxmışdım və fikirlərimi də demişdim. Konstitusyaya zidd olaraq vətəndaşın vətəndaş hüquqlarından məhrum edilməsinə ad tapmaq mümkün deyil. Yeri gəlmişkən, mən indi bir detalı xatırladacam və bəri başdan deyirəm ki, Azərbaycan hökuməti öz imici üzərində belə demək mümkünsə əsməlidir. Biz bu yaxınlarda Oqtay Əsədovun rəhbərliyi ilə Xorvatiyada səfərdə olduq. Orada bizi o qədər yüksək səviyyədə qəbul etdilər ki, təəccübləndik. Oteldə bizdən soruşurdular ki, sizinlə gələn hansı ölkənin prezidentidir? Deyirdim ki, prezident deyil, bizim parlamentin spikeridir. Onlar inana bilmirdilər ki, heç bəzi ölkələrin prezidentləri bu səviyyədə qəbul olunmur. Yəni adətən motoskletçi kortejindən tutmuş, yolların bağlanaraq böyük bir təhlükəsizlik tədbirləri və hətta prezident sarayı qarşısında fəxri qarovulun düzülməsinə qədər addımlar yalnız prezident səfərlərində tətbiq edilir. Bu nəyin göstərici idi? Bu doğrudan da Azərbaycanın Xorvatiya üçün önəmi və nüfuzunun əlaməti idi. Yəni deməyim odur ki, ölkənin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunu bu cür konstitusiyaya zidd qanunlarla zədələmək olmaz, əksinə, onun üzərində əsmək lazımdır. Yaxud biz komitədə Andlı İclaslar institutunun prokurorluğun təqdimatı ilə ləğv olunmasına baxdıq. Bilirsiniz, 2000-ci ildən qanunvericiliyə daxil edilmiş bu sənədi 14 ildən sonra tətbiq etmədən yararsız hesab edərək çıxarılmasına təşəbbüs edilir. Axı bunun yararsız olduğunu hardan bildiniz? Bu qanun işlədi ki, yararlı-yararszı olduğunu da görək? Axı heç olmasa bunu bir pilot layihə kimi ən azından bir regionda tətbiq etmək olardı, xeyiri-zərəri bilinərdi. Amma heç tətbiq olunmamış onu çıxarıb tulladılar kənara. Halbuki andlı iclaslar Konstitusiyanın 55-ci maddəsinə görə də xalqın iradəsinin ifadəçisidir. Konstitusiyaya görə Azərbaycanda hakimiyyəti xalq formalaşdırır. İcra hakimiyyətinin başçısını-prezidenti xalq özü seçir, qanunverici hakimiyyəti də xalq seçir. Hakimiyyətin üçüncü qolu olan məhkəmə hakimiyyətində də vətəndaşların iştirakında məhz andlı iclaslarda bir şans idi, indi vətəndaş bu institutun ləğv olunmasıyla həmin imkandan da məhrum edildi. Ona görə də təəsssüf edirəm ki, son vaxtlar vətəndaşların hüquq və azdlıqlarının genişləndirilməsinə yönəlik qanunlar qəbul etmək əvəzinə məhdudlaşdırıcı qərarların qəbulu həyata keçirilir. Ona görə də Azərbaycanda məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinə nail olmaq müşkülə dönüb. Məsələn, parlamentin komitə iclasında prokurorluğun nümayəndəsi çıxış edib deyir ki, mən hakimlərin seçki komitəsinin üzvüyəm. Axı niyə prokurorluq hakimlərin seçilməsində iştirak etməlidir? Prokurorların təyinatında məgər Məhkəmə hakimiyyətinin rəyi nəzərə alınır? Axı məhkəmə müstəqil hakimiyyətin qanadıdırsa burada prokurorluğun nəzarəti haradan çıxdı? Yaxud tutaq ki, niyə hakimləri seçən, təyin edən və cəzalandıran Məhkəmə Hüquq Şurası adlı qurum əslində hakimlərin özünüidarə orqanı olsa da onun başında hökumətin üzvü olan ədliyyə naziri dayanır? O zaman hansı məhkəmə müstəqilliyindən söhbət gedə bilər? Andlı iclaslarda da çəkişmə tərəfləri var. Hakim də neytral olaraq müşahidə edir və baxır ki, tərəflər prosessual qanunvericiliyi pozmasın, verdikti də 12 nəfərdən ibarət münsiflər heyəti çıxarır. Niyə onda bu cür institut tətbiq olunmadı? Bir nəfər hakimi ələ almaq asandır, yoxsa 12 nəfəri? Yaxud hakimə təzyiq etmək asandır, yoxsa 12 nəfərə? Özü də həmin 12 nəfərin çoxu dövlət qulluğunda olmayan azad insanlar olur, hökumətin də onlara təsir imkanları məhdud olur. İkincisi də onlar hakimlər kimi məsuliyyət daşımırlar və yuxarıya statistik məlumatlar vermirlər, tabeçilikləri yoxdur və s. Axı bu institut daha müstəqildir. Burada çəkişmə prinsipi, aşkarlıq daha çoxdur. Digər tərəfdən, bunu biz vətəndaşın, müttəhimin öz ixtiyarına verə bilərdik ki, sənin işinə andlı iclaslar baxsın, yoxsa yox? Kimsə hesab edirsə ki, hakimə hökumət təzyiq edə bilər, o dərhal andlı iclasları seçəcək. Sözümün canı odur ki, çox təəssüf ki, son vaxtlar biz hökumətin imici barədə düşünmürük. Mənsə hər zaman demişəm və bu gün də hesab edirəm ki, hökmən ölkədə hüquqi islahatlar aparılmalıdır. Vaxtilə Heydər Əliyevin dövründə bir komissiya yaradılmışdı, həmin komissiya öz işini bərpa etməlidir, respublikanın tanınmış hüquqşünasları o komissiyaya daxil olmalıdır və doğrudan da təxirəsalınmaz hüquqi islahatlar aparılmalıdır.