“Ölkədə müxalifəti bir araya gətirəcək birləşdirici füqur yoxdur”
“Azərbaycan müxalifəti birləşmə və ayrılmalardan uzağa gedə bilmir”
“Ukrayna olayları Azərbaycana da təsir göstərəcək”
Son günlər Ukraynada baş verən olaylar və bu olayların digər post-sovet ölkələrinə təsir imkanı ölkə gündəmində ən çox müzakirə olunan məsələrlədən birinə çevrilib. Ukraynadakı olayların Azərbaycana da az və ya çox dərəcədə təsir göstərəcəyini iddia edən əksər siyasilər hesab edir ki, hakimiyyət yaxın gələcəkdə yeni demokratikləşmə dalğası ilə üz-üzə gələcək.
KXCP sədri Mirmahmud Mirəlioğlu “Hürriyyət” qəzetinə müsahibəsində məlum proseslərlə bağlı maraqlı fikirlər səsləndirib. Moderator.az həmin müsahibəni oxuculara təqdim edir.
- Mirmahmud bəy, öncə Ukraynadakı proseslərin Azərbaycanda təkrarlanma ehtimalı ilə bağlı fikirlərinizi bilmək istərdik. Necə hesab edirsiniz, Maydan olayları ölkəmizə qismən də olsa təsir göstərəcəkmi?
- Şübhəsiz ki, siyasi məkan olaraq post-sovet məkanında baş verən hər bir olay kimi Ukraynadakı hadisələrin də Azərbaycanda özünü hiss etdirməsi mümkündür. Lakin bunu da unutmaq olmaz ki, Ukrayna Avropanın tən ortasında yerləşir, ona böyük dəstək var və s. Bu baxımdan Ukraynaya olan dəstəyin Azərbaycandakı demokratik qüvvələrə göstərilib-göstərilməməsindən tutmuş bir çox məsələ müzakirə predmeti ola bilər. Fəqət bu da həqiqətdir ki, Ukrayna olayları regionun, xüsusilə də MDB məkanının siyasi atmosferinə təsirsiz ötüşməyəcək. Ən azından ona görə ki, hava, rüzgar və s. kimi təbii komponentlər sərhəd tanımadığı kimi, demokratikləşmə dalğası da sərhəd tanımır və bu baxımdan hansısa ölkəni ondan tam olaraq təcrid etmək, bunu görməzdən gəlmək mümkün deyil. Bu baxımdan iddia etmək olar ki, Ukrayna prosesləri Azərbaycandan da yan keçməyəcək. Ukraynada böyük və güclü müxalifət mövcud idi. Hansı ki, onlar təxminən ilin dörddə birini meydanlarda keçirdilər. Bizdə isə yalnız fors-major, ekserimal hallar var. Azərbaycanda bu cür hallar yalnız ekstermal vəziyyətlərdə baş verə bilər. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, mən bu məsələdə bədbin də deyiləm.
- Sizcə nikbinlik üçün hansı əsaslar mövcuddur?
- Reallıq bundadır ki, biz Ukraynadan da qabaq bunu həyata keçirmişik, keçmiş SSRİ-yə, indiki MDB-yə nəyə qadir olduğumuzu göstərmişik. Amma təəssüflər olsun ki, əldə etdiklərimizin qiymətini bilməmişik. Buna görə də milli hökumət devriləndə meydanlarda onu müdafiə edənlər olmayıb. Indi situasiya tamam başqadır. Proseslər göstərir ki, Rusiya öz başının hayıdadır və elə bu səbəbdən də Ukraynadakı prosesləri nəzarətdə saxlaya, bu prosesləri öz maraqları baxımından idarə edə bilmədi. Hesab edirəm ki, Ukraynadakı proseslər Azərbaycana bu və ya digər dərəcədə sirayət edəcək. Lakin bu təsir nə dərəcədə müsbət olacaq, Azərbaycanda avtoritarizmdən demokratiyaya keçidi zəruri hesab edən qüvvələrin bir araya gəlməsi mümkün olacaqmı, bu, ciddi sual doğurur. Bu da bir həqiqətdir ki, Azərbaycanda baş verəcək hadisələrə adekvat reaksiya verəcək güclü müxalif qüvvə yoxdur.
- Ukraynada baş verən proseslərdən hakimiyyətin dərs çıxartması və islahatlara getməsini mümkün hesab edirsinizmi? Ola bilərmi ki, hakimiyyət inqilabi proseslərin Azərbaycana gəlib çatmasını gözləmədən demokratik dəyişikliklərə rəvac versin?
- Əslində, arzu edilən də elə budur. Ərəb baharı prosesində də biz bildirdik ki, Azərbaycanın Liviya, Misir olmasını arzulamırıq. Biz həmin vaxt bu cür açıqlamalar verirdik və sanki bu açıqlamaların hardasa diqqətə alındılğı hallar olurdu. Əslində isə bəlli oldu ki, bu cür hallar yox imiş. Təbii ki, normalda Azərbaycan hakimiyyəti “gözü çıxan qardaşdan” ibrət götürməli idi. Lakin təəssüflər olsun ki, hakimiyyətin bu cür olaylardan dərs çıxarmaq niyyəti yoxdur. Azərbaycan hakimiyyəti hətta bu vəziyyəti ilə də dərs almaq yox, dərs vermək istəyir. Halbuki, hakimiyyətin baş verən proseslərlə bağlı informasiya almaq imkanı bizdən qat-qat genişdir. Fəqət bununla bağlı proseslərdən nəticə çıxartmaq istəyi hiss olunmur.
- Sizcə Azərbaycan müxalifəti necə, Ukraynadakı proseslərdən hansısa dərs çıxartmalıdırmı?
- Azərbaycan müxalifətində birləşmələr və ayrılmalardan o tərəfə getmək yoxdur. Bu birləşmə və ayrılmalar da ciddi problemlərlə müşahidə edilir. Məsələn, birləşəndə tərəflər bir-birləri haqqında xoş sözlər söyləyir, ayrılanda isə qarşı tərəf haqqında dünyanın ən pis, ən ağır ifadələrini işlədirlər. Buna görə də bu məsələdə müsbət nə isə söyləmək çətindir. Ümid Allaha və millətədir. Madam ki, müxalifət 20 il ərzində bir araya gəlib birgə ayaq döyə bilməyibsə, bundan sonra bunun baş verəcəyini söyləmək çətindir. Bu yaxınlarda baş verən proseslər də göstərdi ki, ölkə müxalifətini bir araya gətirən qüvvələrin bir-birlərinə qarşı ağır ittihamları var. Bu ittihamlar o qədər arzuedilməz, primitiv səviyyədə oldu ki, hətta ibtidai sinif şagirtdləri belə bir-birlərinə qarşı bu cür ittihamlar səsləndirməzdilər.
- Müxalifətin müəyyən ayrılma və birləşmələrdən uzağa gedə bilmədiyini vurğulayırsınız. Sizcə bunun səbəbi nədir? Doğrudanmı müxalifətdə təmsil olunan qüvvələr bir-birlərinə bu qədər uzaq və yaddır?
- Burada həm ötən zamanın, həm də birləşdirici fiqurun olmamasının çox böyük təsiri var. O zaman ortada Əbülfəz Elçibəy vardı, hansı ki, məhz o, hamını bir araya gətirməyi bacarırdı. Hətta o, sürgün həyatından sonra belə hamını bir araya gətirə bilirdi. Ortada həm də böyük bir təcrübəsizlik dövrü var. Ötən 20 il müxalifət üçün təcrübə ili deyil. Bu illər müxalifətə təcrübə qazandırmadı. Dövlətə, dövlətçiliyə, millətə baxış arasında da ciddi fərqlər var. Müxalifət eyni məsələyə ilk baharda bir cür, son baharda başqa cür münasibət bəsləyir. Bütün bunlar ciddi çatışmazlıqdır. Ortada bir də mənəm-mənəmlik məsələsi var. Təəsvvür edin ki, biz eks-prezidentlərin statusu ilə bağlı mübarizə aparırıq. Hesab edirik ki, bu məsələ bugünkü prezidentə də şamil edilməlidir. Amma görürüsünüz ki, bir eks-prezident başqa bir eks-prezident haqqında hansı ifadələr işlədir. Halbuki, həmin şəxsin bu məsələdə heç bir xidməti olmadı. Bizim səylərimiz və hakimiyyətin yumşaq mövqe sərgiləməsi nəticəsində bu istəyimiz reallaşdı. Müxalifət daxilində bu baxımdan müəyyən problemlər var. Amma yenə də bədbin deyiləm. Hesab edirəm ki, gec-tez demokratiya qələbə çalacaq. Onu bugünkü müxalifət edə biləcəkmi, edə bilməyəcəkmi, bu başqa məsələdir.
- Sizcə hakimiyyətin ölkə gəncliyinə basqısının arxasında hansı məqsədlər dayanır?
- Şübhəsiz, bu gün daha çox hakimiyyət tərəfindən gənclərə qarşı hücumlar olunur. Hakimiyyət yeni bir nəfəsin meydana çıxmasını istəmir. Bizim təkrar-təkrar dediklərimiz hakimiyyətin qulağını yağır etsə belə, onlar buna əhəmiyyət vermirlər. Lakin ortaya çıxan yeni qüvvə və yeni nəfəsə əhəmiyyət verməyə bilmirlər. Hesab edirəm ki, gənclik bütün bu məsələləri həll etmək qüdrətinə malkdir və bir gün hökmən buna nail olacaq.
- Azərbaycanda xalqın müxalifətə dəstək verməməsinin günahını kimdə görürsünüz ”“ müxalifətdə, yoxsa xalqda?
- Xeyr, xalqda heç bir günah görmürəm. Ümumiyyətlə, xalq haqqında mənfi fikir söyləməyin özü bir günahdır. Biz xalqı ittiham edə bilmərik. Əbülfəz Elçibəyin məşhur bir kəlamı vardı. O, deyirdi ki, xalqın sevgisi ilə haqqa çatacaqsınız. Biz xalqın sevgisini qazana bilmədik. Mən bunu deyərkən özümü nəzərdə tuturam. Xalqın müxalifətə dəstək verməməsinin səbəblərindən biri və ən mühümü budur. Bu səbəbdən də biz xalqı qınaya bilmərik. İkinci bir amil isə xalqın 20 il müdddətində yorulması, bezməsidir. Xalqı hər seçkidə bir cür aldatdılar. Ərazisi, qəbiristanlığı işğal olunan, ailə üzvləri öldürülən, təhqir edilən, Xocalı soyqırımı kimi böyük bir faciə görən insanlar belə kiminsə vədinə inandılar. Dedik ki, gələn Novruzu köçkün soydaşlarımız öz torpaqlarında keçirəcək, dedik ki, gələn ilin filan günündə filan problem həll olunacaq, amma bunların heç biri olmadı. İndi buna görə xalqı qınamaq olmaz axı. Xalq ümidsizləşib, demək olar ki, kütləvi psixoz bir vəziyyət yaranıb. Ailələrdən tutmuş iri təşkilatlara qədər hər yerdə ciddi fikir ayrılıqları, qarşıdurma və ziddiyyətlər müşahidə edilir. Hesab edirəm ki, xalqı qınamqdansa öz əməllərimizə dönüb baxsaq daha yaxşı olar.
- 2015-ci ilin parlament seçkiləri ərəfəsində müxalifətin bir araya gəlmək ehtimalı varmı?
- Proseslər əslində bundan da irəli gedə bilər. Bunun olmaması da mümkündür. Lakin ümid edirəm ki, müxalifətin bir araya gəlməsinə şahid olacayıq. Təbii, daha yaxşı olardı ki, islahatlar olsun, qarşılıqlı inam və etimad formalaşsın, qarşıdurmalar olmasın və s. Mövcud durum müxalifət tərəfindən də, hakimiyyət tərəfindən də dəyərləndirilməlidir. Yəqin ki, 2015-ci il seçkiləri qarışıq seçkilər olacaq. Yəni mojaritar və proporsional qaydada keçiriləcək. Böyük ehtimalla hazırda parlamentdə təmsil olunan partiyalar parlamentdə olmayacaq. Olsalar da onlar mojaritar qaydada təmsil oluna biləcək. Bildiyiniz kimi, onların büdcədən maliyyələşməsindən tutmuş digər hallara qədər əksər proseslər qanunsuzdur. Məncə, hakimiyyət hətta bir günün içərisində belə böyük, inqilabi islahatlar həyata keçirə bilər. 2015-ci ildən öncə də ciddi proseslər ola bilər. Zənnimcə, bələdiyyə seçkilərində də kifayət qədər əsaslı dəyişikliklərə şahid ola biləcəyik. Təbii, bu yalnız o zaman baş verə bilər ki, ortada dinamik inkişaf olsun. Bu olmayacaqsa, dəyirman yenə də öz işini görəcək, çak-çak isə sadəcə baş ağırıdacaq.
Seymur Əliyev
