Ötən ilin 17 dekabr tarixindən etibarən Türkiyə gündəmini zəbt edən korrupsiya qalmaqalının əks-sədası hələ də davam etməkdədir. Artıq baş verən olaylar fonunda bir çox AKP yetkilisi istefa versə də, baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğanın ciddi dirəniş mövqeyindən çıxış etdiyi göz önündədir. 17 dekabr əməliyyatının keçirilməsində əli olan bütün yetkililəri hüquq-mühafizə sistemindən uzaqlaşdıran Ərdoğan hökuməti, öz mövqeyini möhkəmləndirmək üçün müxtəlif manevrlərə əl atır. Lakin siyasi ekspertlər hesab edir ki, baş verən proseslər AKP hakimiyyəti və o cümlədən bu hakimiyyətin başında dayanan Ərdoğan üçün yaxşı heç nə vəd etmir. Ekspertlərin böyük əksəriyyəti hesab edir ki, Ərdoğan hökuməti ən yaxşı halda qarşıdakı seçkilərdə məğlub olaraq hakimiyyəti digər siyasi qüvvələrə güzəştə getməyə məcbur olacaq.
Moderator.az-ın məlumatına görə, Şərq-Qərb Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, politoloq Ərəstun Oruclu isə hesab edir ki, indiki halda proseslərin gələcək inkişafı haqqında fikir yürütmək çətindir. Lakin ekspert hesab edir ki, son olaylar fonunda Ərdoğana olan dəstəyin əhəmiyyətli dərəcədə azaldığı inkarolunmazdır: “Türkiyədə baş verən proseslər haqqında birmənalı fikir yürütmək çətindir. Bildiyiniz kimi, baş nazir Rəcəb Tayyib Ərdoğan AKP daxilində ona sadiq olan komanda ilə birlikdə baş verənlərə qarşı ciddi müqavimət göstərir. Bu müqavimət isə qanun və qaydaları ardıcıl olaraq pozmaqla reallaşır. Faktiki olaraq təhdqiqat aparan prokuror və hakimlərin işdən kənarlaşdırılması və s. addımlar göstərir ki, Ərdoğan müqavimət göstərməkdə israrlıdır. Amma 17 dekabr olayının başlmasından bir ay ötməsə də, hətta AKP sıralarında da Ərdoğana dəstəyin nəzərəçarpacaq qədər azalması müşahidə edilir”.
Ə.Oruclu hesab edir ki, qarşıdan gələn bələdiyyə seçkiləri Ərdoğan hakimiyyətinin ictimaiyyət arasındakı nüfuzunun müəyyənləşdirilməsi baxımından mühüm rol oynayacaq: “Ərdoğandan fərqli olaraq, prezident Abdullah Gül tamam başqa bir yanaşma tərzi ortaya qoyur. Qarşıdan bələdiyyə seçkiləri gəlir. Bu seçkilər Türkiyə üçün çox önəmlidir. Seçkilərdə iştirak edən komandalar üçün də bu seçkilər çox böyük önəm kəsb edir. Çox güman ki, 17 dekabr olayları fonunda AKP-nin və Ərdoğanın mövqelərinin zəifləməsi bu seçkilər zamanı da özünü göstərəcək”.
Ekspertin bildirdiyinə görə, korrupsiya olayları AKP üçün ciddi zərbə olsa da, Türkiyədəki müxalif partiyaların baş vernlərdən lazımınca istifadə etməsi müşahidə edilmir: “Amma etiraf etmək lazımdır ki, əsas müxalifət partiyası olan CHP də 17 dekabr tarixindən başlayan korrupsiya olaylarından kifayət qədər uğurla istifadə edə bilmədi. Ən azındna bu gün üçün bu reallıq inkaredilməzdir. CHP-nin reytinqinin qalxması müşahidə olunmur. Partiyanın özü də ardıcıl olaraq bu isiqamətdə iş görmür. Əslində baş verənlər CHP üçün çox gözəl bir şans idi. Görünür, bizim bilmədiyimiz hansısa məqamlar var. Bu məqamlardan biri də bu ola bilər ki, ifşa faktlarının daha ciddi nümunələri hələ qarşıdadır”.
Ə.Oruclunun fikrincə, proseslərin nə ilə nəticələnəcəyi hələ bəlli olmasa da, Ərdoğanın nüfuzunun ciddi zərbə aldığı birmənalıdır: “Ancaq hər halda baş nazir Ərdoğanın imicinə ciddi zərbə dəydi. AKP və onun liderinin hər zaman cəmiyyətdən böyük dəstə almasının başlıca səbəbi ondan ibarət idi ki, hakimiyyət korrupsiyadan kənar sayılırdı. Hökumət korrupsiyaya bulaşmamış hesab edilirdi. Onlar özlərindən əvvəlki hakimiyyətlərdən xeyli fərqlənirdilər. Lakin 17 dekabr hadisəsindən sonra baş verənlər bütün bu imici darmadağın elədi”.
Politoloq hesab edir ki, proseslər ləngiyərsə, o zaman AKP və digər müxalif güclər arasındakı vəziyyətə parlament seçkilərində aydınlıq gətiriləcək: “Türkiyədəki mövcud proseslər bir neçə məcrada inkişaf edə bilər. Əgər müxalifət təşəbbüsü ələ götürə bilməyəcəksə, o zaman bu təşəbbbüsü AKP daxilindən hansısa qrup götürə bilər və bu qrup hakimiyyəti qorumaq üçün Ərdoğandan imtina edə bilər. Variantlardan digəri proseslərin səngiməsi və parlament seçkilərinə qədər davam etməsidir. Belə olduğu təqdirdə də Ərdoğanın baş nazir postuna namizəd göstəriləcəyi inandırıcı deyil”.
Ə.Oruclunun qənaətincə, ordunun siyasi proseslərə müdaxiləsi ehtimalı da var ki, bu ehtimalın reallaşma şansı heç də az deyil: “Daha pis ssenari də var ki, bu da ordunun siyasətə müdaxiləsidir. Türkiyədəki qarşıdurmalar o həddə qədər davam edə bilər ki, hakimiyyət mexanizmləri sarsılar və 70-80-ci illərin əvvələrindəki olaylar təkrarlana, yəni ordu siyasətə qarışa bilər. Bildiyiniz kimi, Ərdoğanın təşəbbüsü ilə ordu generalitetinə qarşı qurama istintaqlar baş verdi. 200-ə qədər ordu yetkilisi həbs edildi. Təbii ki, bütün bu səbəblər üzündən ordu indiki hakimiyyətə rəğbət bəsləmir. Ərdoğan hakimiyyəti situasiyaya nəzarəti ititrəcəyi halda ordu söz sahibinə çevrilə bilər. Lakin bütün hallarda Ərdoğanın mövqeləri ciddi şəkildə sarsılıb və onun bundan sonra əvvəlki nüfuzunu bərpa edəcəyi inandırıcı görünmür”.
Seymur Əliyev
