Bu gün Azərbaycan xalqının  Qarabağın erməni  quldurlarından  azad edilməsi uğrunda aparılan qanlı bir savaşda olduğu dövrdə unutmamalıyıq ki, bizdən əvvəlki nəsil ermənilərin xain və məkrli xisləti haqqında insanlarımızı daima bilgiləndirməyə çalışıblar.Onların məqalələrində və kitablarında ermənilərin xəyanətkar ünsürlər olması haqqında maraqlı məlumatlar vardır.Tanınmış mütəfəkkirlərimizdən Ə.Ağaoğlunun, Ü.Hacıbəylinin, M.B.Məmmədzadə və digərlərinin bu mövzuda ciddi araşdrmalara ehtiyacı olan yazıları mövcuddur.

Azərbaycan Milli Qurtuluş Hərəkatının böyük ideoloqu M.Ə.Rəsulzadənin ermənilər əleyhinə olan yazılarının isə sayı çoxdur.Həmin yazılardan bəzilərini ixtisarla oxuculara təqdim edirəm.

“Ey həqiqəti görmək istəməyən qəddar! Biz adını və müqəddəs iba¬rəl¬əri eşitmisiz, fəqət fəhlələrə deyil, əqidələrə təbir(ifadə etmə,anlatma) et¬misiz. Biz daşnaksütyun millətçiliyinin adını deyib, ictimaiyyun-am¬miyyun(kütlə,xalq) insaniyyətpərəstliyini müqəddəs bəyan etmisiz. Sö¬zün məzmununu dəyişib, sonra məzəmmət etməyi ancaq daşnaksütyunçu “Alik” kimi həyasızlar bacararlar”.

“Nədir bu erməni məsələsi? Bu, hər şeydən əvvəl bir ərazi məsə¬lə¬si¬dir. Bir yerdə ərazi bir millətə mənsub olanlarda olub, zərilər (əkin¬lər, tar¬lalar) digər bir milliyyətə mənsub olurlarsa, mütləq malik(yiyə, sahib) ilə zəri(əkinçi)) arasında təbii olan sinfi mübarizəsi milliyyət şəklini alır”.

“Heç bir vilayətdə orasına Ermənistan dedirdəcək qədər əhalinin ək-səriyyətini təşkil edən bir vilayət yoxdur”.

Bəhs edəcəyimiz şey bu günlərdə mətbuat səyfələrini işğal edən məruf məsələ deyildir, əsl erməni məsələsidir. O erməni məsələsi ki, türklük üçün pək böyük əngəllərə mucib olmuşdur. O məsələ ki, Türk-Rus  mücadiləyi tarixiyyəsində pək məşum bir rol oynamışdır. Türk dünyasına zərər yetirmişdir. Ermənilər üçün də mucibi fəlakət olmuşdur.

Bolşeviklər iddia ediyorlar, ehtimal, bəziləri də inanıyorlar ki, çarizmin kullandığı siyasəti bolşevizm artıq tətbiq etmiyor. Milli məsələləri təmamiylə başqa bir yolda həll ediyor. Demək ki, erməni məsələsi də başqa dürlü həll olunuyor. Halbuki, dəyişən yalnız rəng və ünvandır. Qızıl Rusiya tətbiq etdiyi siyasətdə, dönə dolaşa qara və yaxud bəyaz Rusiyanın üsullarını kullanıyor.

Lozanna konfransı əsnasında son təşəbbüs edilmiş,”erməni yurdu” haqqında bir qeyrət daha göstərilmişdi. Bu təşəbbüs boşa çıxınca Çiçerin, erməni mürəxxəslərınə Rusiyada bir “yurd” təklif etmişdi. Bu yurd Don nəhri həvalisində təsəvvür olunuyordu. Don vilayətinin mərkəzini təşkil edən Rostov şəhəri yaxınlığında Naxçıvan namıyla bir şəhər vardır. Bu şəhər ermənilərlə məskundur. Bu ermənilər əski sənələrdə Hərbi Ümumidə olduğu kibi yenə Rusiya tərəfindən Türkiyə əleyhinə qiyama sövq olunan və nəticədə yersiz-yurdsuz qalan mühacirlərdir. Demək ki, tarix təkərrür ediyor. Vaxtiylə çarizmin yerləşdirdiyi erməni mühacirləri şimdi də bolşevizm tərəfindən himayə olunuyorlar. Çarizm yalnız  Don vilayətində erməni qəsəbəsi vücuda gətirməklə qalmamışdı, Mavərayı Qafqasdakı erməniliyi dəxi təqviyə etmişdi. Türkiyədən hicrət edən erməniləri buralara yerləşdirmişdi. Çarizmin Qafqasyada istinad etdiyi millət ermənilər idi. Rus kapitalizminin, rus kolonizasyonunun yol başçısı erməni ürəfası və erməni möhtəkirləri idi. Çarizmin müavinət və himayəsi ilə onlar gərək Tiflis və gərək Bakını erməniləşdirməkdə idilər. Şimdiki halda dəxi bolşevik Çekasının, Moskva tröstlərinin, komunist müəssisələrinin ən sadiq ajanları ermənilərdir. Erməni partiyaları, ictimai təşkilat müəssəsələri təmamiylə Rusiya ağuşuna atılmışlardır, nicatlarını Rusiyadan görüyorlar. Daşnaksanların rəsmən inhilal edib Komunist Firqəsinə iltihaq eylədikləri bir əmri-vaqedir. Bunların rəislərindən və məfkurəçilərindən bulunan Kaçaznuni bir risalə nəşr eyləmişdir. Bu risaləsində o, Rusiyadan və komunizmdən başqa erməniləri qurtaracaq bir nicat yolu qalmadığını isbat ediyormuş. Amerikada, Bolqarıstanda və s. məmləkətlərdə nəşr edilən müxtəlif erməni qəzetələri bolşevik Rusiya ilə anlaşmanı tərviç ediyorlar. Daşnaklardan bir qismi Ermənistan istiqlalı üçün hələ israr ediyormuş. Bunlar şimdi bir əqəliyyət təşkil ediyorlar. Amerikada çıxan erməni “Paykar” qəzeti bu məsələni izah ediyordu. Diyordu ki: “Rusiya əleyhində olmaq üçün bolşevik sisteminin müvəqqəti olduğunu iddia kafi deyildir. Bolşevizm müvəqqəti ola bilir, fəqət Rusiya daimidir”.

Bu millət nə qədər talesizdir ki, rəisləri kəndisini qonşuları ilə vuruşdurdular. Rusiyaya güvəndilər. Hadisələrin faciəsi və fəlakətli cərəyanına tərk edildilərsə da, ayılmadılar. Yalnız türklərin deyil, gürcülərin dəxi ədavətini qazandılar.

Bolşevik qəzetələri erməni Daşnaksütyun firqəsinə aid qayət mühüm xəbərlər nəşr ediyorlar. “İzvestiya” qəzetəsi Daşnaksütyun Firqəsi liderlərindən sabiq Ermənistan hökuməti milliyyəsi rəisi Kaçaznuninin bir kitabından bəhs ediyordu. “Daşnaksütyun Firqəsinin iflası” namını daşıyan bu kitabında daşnakların bu əski əməkdar lideri firqələrinin sənələrdən bəri təqib eylədiyi siyasətin iflasını elan və “Erməni xalqına hizməti kəndilərinə şərəf əddedənləri mənasız xülyalardan vaz keçərək Ermənistana ovdətlə sovet hökuməti tərəfindən başlanan icad və ehya işinə iştiraka” dəvət ediyormuş.

Keçən sənə Vyanada iniqad edən Daşnaksütyun Konqresində Kaçaznuninin bolşeviklərlə anlaşmaq tezini müdafiə eylədiyini biliyorduq. Görünüyor ki, o, artıq firqəsinin iflasına təmamiylə qənaət gətirmiş, Bakı qəzetələrində oxunduğuna nəzərən, Ermənistana dönmək və “son sənələrini Sovet Ermənistanına həsr etmək” istəmişdir.

Ənənəvi Daşnaksütyun siyasəti ilə aşina olanlar bu siyasətin ta ibtidadan iflasa məhkum olduğunu bilirlərdi. Rusiya imperializminin əzəmətinə güvənərək qonşuları hesabına “Böyük Ermənistan” xülyalarını daşıyan, bu əzəmətin çökdüyünü gördükdən sonra da qaynar bir həyat kibi fışqıran türk milliyyətpərvərliyini heçə sayıb Sevr Muahədəsinə güvənən bu siyasətin sonu əlbət ki, iflasdı. Erməni hərəkatının tarixçəsi Rusiya hesabına çalışmaq, şimal istilasının cənubda kılavuzluğunu yapmaqdan ibarətdir. Hərbi Ümumidə işbu ənənəvi siyasətlərinin qurbanı olaraq müdhiş bir aqibətə uğradıqlarına müqabil erməni politikaçılarının bütün ümidi Rusiyanın bu hərbdə qalib çıxacağına və bu surətlə “Böyük Ermənistan” təşəkkül edəcəyinə bağlı idi.

Hesab doğru çıxmadı. Rusiya səfi hərbdən çıxdı, çar ordusu pərişan oldu. Qafqasiya elanı istiqlal ediyordu: Mavərayı Qafqas Seym Məclisinin istiqlal elanına təxsis etdiyi günü xatırlıyoruz: Kaçaznuni kürsüyə gəldi. Rəngi qaçmışdı. Dodağı titriyordu: “Tarixi əhəmiyyət və məsuliyyətini dərk edərək biz də bu qərara iltihaq ediyoruz” dedi və bütün ümidlərini gömmüş bir adam kibi məlul və məhzun kürsüdən endi.

Kaçaznuni daha o zaman bu “müciz” bəyanı və “həzin” ifadəsi ilə Daşnaksütyun siyasətinin ifasını növ ümmə elan ediyordu. Daşnaksütyun Rusiyaya dayanacaq, konşularının arzularına baxmayacaq, Türkiyə və Azərbaycan (bəlkə də Gürcüstan) hesabına “Böyük Ermənistan” olacaqdı. Halbuki nərədə... “Türkiyənin təzyiqi və Müsavat Firqəsinin sövqiylə Rusiyadan ayrılmaya məcbur oluyordu!.

RUSİYA  KÖLƏLİYİNDƏ          

 

Qafqasiyalı mühərrirlərindən biri rus imperializmini tərvic edən erməni siyasilərinə pək yerində bir isim vermişdir - rus imperializminin könüllüləri! Böylələrinə, bizcə, eyni haqq və eyni müvəffəqiyyətlə “Rusiyanın kölələri” demək də caizdir.

Bu köləliyin parlaq bir misalını erməni mühərrirlərindən A.Hondkaryan vermişdir. Ukraynalı rəfiqimizin nüktəli bir  təbirincə  “həqiqi rus” olan bu erməni sabiq Rusiya ixtilal hökuməti rəisi Kerenski tərəfindən nəşr olunan “Dni” qəzetəsində “Türkiyə hizmətində” ünvanı altında bir məqalə yazmışdır.

Məqalə Rusiyada yaşayan məhkum millətlərin müməssilləri tərəfindən imza olunaraq Cenevrədə toplanacağı mütəsəvvür konqreyə aid verilən  bəyannamə münasibətilə yazılmışdır.

Parisdə intişar edən “Prometey” məcmuəsi ətrafında birləşən Rusiyadan xilas olmaq istəyən millətlərin bu “separatçı” təşəbbüsü ruslardan ziyadə rus kecinən hondkaryanların həmiyyətlərinə toxunmuşdur.

Bir kərə baxınız!! Bu təhəmmül edilir bir haye isimidir?! Olurmu ki, Ukrayna, Qafqasiya, Türkistan, Kuban, Krım, Kazan və sairə kibi məmləkətlər Rusiya əsarətində qalmaq istəmədiklərini, çıxsınlar da bütün cahana qarşı elan etsinlər?! İstiqlal istəsinlər?!.

İstiqlal! Nə qədər kölə ruhlu olsalar, içlərindən “millətlər məhbəsində” qalmayı nə qədər canlarına minnət bilsələr də, hondkaryanlar bu şüara cəbhədən hücum etmənin məzərrətini biləcək qədər kurnazdırlar. Bunu yapmazlar, çünki o zaman əsrin ən məqbul və ən yüksək məfhumuna qarşı çıxmış olurlar. Eyni zamanda, bu tərzdə bir çıxış kəndisinə, nə olsa da, sosyalist süsü verən Kerenski qəzetəsinin zahiri məfkurəçiliyinə də uymaz! Sonra istiqlalçılığa cəbhədən hücum - Hondkaryanın mənsub olduğu milli məhafildə dəxi o qədər xoş görünməz. Çünki sözdə olsa da, bir Ermənistan istiqlalından bəhs olunuyor!

İştə bu kibi mülahizələrdir ki, Hondkaryan, bir çevirmə hərəkətilə işi müğalitəyə tökərək Rusiyadakı “separatizmin” səmimi olmadığını isbata çalışıyor. Bu məqsədlə də o, bəzi erməni müğalitəçilərinin ötədən bəri devirib-çevirməyə alışqan olduqları “panturanizm” mövzunu yaxalıyor və silah arkadaşlarından Zarevand namilə birisinin yaxında nəşr ediləcək “Türkiyə və panturanizm” adlı əsərindən istifadə ediyor.

Bu əsərdən iqtibas etdiyi bəzi parçalarla o, isbata çalışıyor ki, “Prometey” ətrafında birləşən separatistlərin kökünü təşkil edən türk-tatar milliyyətçilərinin istədikləri istiqlal deyil, sadəcə Rusiyadan ayrılmaq və ondan sonra Türkiyəyə qovuşmaqdır.

Bu davasını təyid etmək üçün köləlik ruhu Hondkaryana əcib bir metod kullandırıyor. Məgərsə kazanlı bir “tatar” mühərririn “ədəbi zövqünü türkcə ədəbiyyat və mətbuat oxumaq sayəsində inkişaf etdirməsi” kəbairdən imiş... Öylə ha! Hondkaryanca dünyada yalnız bir ilham mənbəyi və yalnız bir zövq örnəyi vardır - Rusiya! Məgərsə “Türkiyədə məşrutiyyət elanının bütün türk-tatar məmləkətlərində sevinc və əlaqə ilə qarşılandığı, kəza, əfvi caiz olmayan bir günah imiş”. Öylə ya, əlaqədər olmaq üçün rus məşrutiyyəti, rus nihilizmi, rus anarşizmi, rus komunizmi varkən bu türk məşrutiyyəti, bu türk cümhuriyyəti də nərədən çıxdı!..

...Fəqət bu yolun erməni millətinə çox bahaya mal olduğu artıq bütün cahana məlumdur. Yanlış yolun nərəsindən dönülürsə kardır!..

Millətlərdən ziyadə kəndi zövq və mənfəətləri saiqi ilə hərəkət edən erməni siyasilərindən bir qismi millətdaşlarını, bərabər yaşamaq məcburiyyətində bulunduğu qonşuları əleyhində macəracuyanə çıxmazlara sövq etməkdən saqınılarsa, bizcə, kəndi irqdaşları hesabına çox ağıllı və çox həmiyyətli bir hərəkətdə bulunmuş olurlar!..