Moderator.az saytının müsahibi şair Məmməd İsmayıldır.

- Təşəkkür edirəm, şükür, yaxşıyam. Yaxşı deyək ki, yaxşı olaq. Burda  pandemiya başlananda və 65 yaşdan yuxarı insanların küçəyə çıxması qadağan ediləndə əvvəl-əvvəl bir az sıxıntılar oldu. Amma zamanla hər şey yoluna düşdü. İnsan Allahın elə bir varlığıdır ki, hər qaba uyğunlaşan su kimi hər şəraitə uyğunlaşır. Həm də uzun ömür sürüb həyatın hər cür çətinliklərini görən birisi üçün belə hadisələr elə də gözlənilməz və cansıxıcı olmur. Kim ömründə bir dəfə həqiqətə vardısa, sonrası asan olur. 

- Yox, elə də uzaq görünmür. Həm də haçansa “Bircə ana - vətənmiş, yerdə qalanı qürbət” yazan bir adam üçün. Sənət adamı çox zaman öz toplumunun, nə yazıq ki, ögey övladı olur. Vәtәn vә qürbәt - bir çayın  qovuşmayan iki ayrı yaxasına çevrilir. Nә yaxşı ki, ümid, inam yeri varmış, yoxsa insanın hәtta günәşin şәfәqlәrinin belә qürbәt olduğu bu qәriblәr dünyasında halı, günü necә olardı?.. 

Belәcә qürbәt әynimdәki dar paltar kimi elə hey geyirәm, mәnә yaraşmır.

- Atalarımızın belә bir deyimi var: Elnәn gәlәn toy-bayramdır. Yox, mәn koronavirusun toy-bayram olduğunu demirәm. Demәyim odur ki, bu nәdirsә dünyәvi bәladır. Tarix boyu belә bәlalar çox olub, sadәcә o zamanlar dünyanın bir tәrәfinin o biri tәrәfindәn xәbәri olmadığından hardasa bir tәrәfin yaşadığı qorxunu o biri tәrәf o qәdәr dә yaşamayıb. Nәzәrә alsaq ki, 2-3 ay televiziyalardan, internetdәn, qәzet sәhifəlәrindәn hәr gün eyni şey tәkrarlanır: yaşı 65-i ötənlər evdәn bayıra çıxmamalıdırlar. Sanki hәr dәfә sәnә eyni şeyi diktә eliyirlәr, bax ha, sәn ölüm namizәdisәn! Hәtta ölüm ayağında olan adama ölәcәyinin yaxın olduğunu demirlәr, o ki qalsın dimdik ayaqda olan birinә bu tәhdidlәr hәr gün tәlqin edilә. Cavabı uzatdım deyәsәn. Özünü qorumaq deyәndә... әlbәttә, qoruyuram. Amma mәn taleyә inanan adamam, hardasa alın yazımız bizdәn çoxbilmişdir, yazılana isә pozu yoxdur, olmalı olanlar mütlәq olacaq.

- Dünya Allaha-ilahi tәqdirә inananlarla şeytana inananların mücadilәsi arasına sıxışmış bir yaşam yeridir. Nә zaman ki, Allaha inananların sayı daha çox olur, o zaman dünyada haqqın hökmranlığı qalib olur, bәzәn isә... Mәn bu virusun laboratoriyalarda hazırlandığına inananlardan deyilәm, ola da bilәr, olmaya da... Amma keçib gәldiyimiz tarixi izlәdikcә belә hadisәlәrin Lüt, Eyyub peyğәmbәrin zamanında da olduğunu görürük. Mәn insanlığın sınaqdan keçirildiyi, hәtta sәbir daşının belә çatladığı bir zamanda Eyyub peyğәmbәrin әzablar içindә qıvrılsa da Allaha dualarının әskilmәdiyi vә sonunda bağışlandığı yerlәrdә olmuşam. Günah yuyulmursa yaşayır demә, yaşayıb nәsildәn nәsilә keçir. Bu hadisәlәr bizә gözәgörünmәzlәrin gözәgörünәnlәrdәn nә qәdәr güclü olduğunu göstәrdi, yәni elә gözәgörünmәzlәrin ki, çәkisi bir qram olmasa da bütöv bir dünyanı yerindәn oynada bilir, buna ilahi tәqdir dә demәyib nә deyәcәksәn?!

 

- Amma şairlәr şairliyin Tanrı görәvi vә gәlәn bәlanın da Tanri işarәti olduğunu bilirlәrsә, ərköyünlüyə yer qalmır.

- Həm odur, həm bu. Tikiləcək evin layihəsini memar hazırlayır, tikintisi ilə mühəndis məşğul olur. Bəzən mühəndisin işin icrası zamanı layihədən çıxdığı da olur. Yəni var olmaqla deyil, gərək varis də olsun. Allahdan sənin iradən dışında verilən vara-ilhama baxır sən necə varis olursan. Budur əsas məsələ.

- Bu yanlış təsəvvürdür, mən əsla vətənimdən küsmədim, küsmərəm də. Hәtta ayağıma dəyən daşıyla, anamın qərib məzarıyla və harada olursam olum ilhamımın ilk beşiyi, son məkanı olmasıyla Vətən mənim hər şeyimdir. Və hansı qayasındansa qopub qəzavü-qədərin gözlənilmәz rüzgarlarıyla qürbətə düşən bir qaya parçası kimiyəm və bu qaya parçasının vətəndə boş qalan yeri hər zaman göyür-göyür göynəyir və məni səsləyir: 

Demәyim odur ki, mәnim siyasi mühacirliyimin tәk sәbәbi mәni mәqsәdyönlü şәkildә işsiz qoyan vә belәcә canım qәdәr sevdiyim vәtәnimi tәrk etmәyә mәcbur edәn siyasәt dәllalları oldu. O işlәri ki, mәn görә bilәrdim, mәn görmәli idim, o işlәr mәndәn sonra görülmәdi, görә bilәcәk adam olmadı, bu gün dә görülmür. Nə qәdәr vicdansız olаsаn ki, bir bu qәdәr hәyаtı tәcrübә ilә, sеvgi ilə yаşаyаn аdаmın mәcburi kökündәn çıхаrılıb kәnara atılmasına sәbәb olаsаn və onu tаmаm yеni bir yol bаşlаmаğа məcbur еdәsәn. 

Аmmа nә yахşı ki, doğulduğum torpаqlardа nәsә ilişib qаlıb, özüm orda olmаsаm dа sözüm ordаn-burdаn zoğ vеrir. Gözә görünәn yaralar sarğı beziylә sarınır, görünmәyәn yaralar isә zaman vә mәsafәlәrlә.

- Var, әlbәttә. Yoxsa qürbәt çәkilmәz olardı. Burada adlar çәkib mәtlәbi uzatmaq istәmәzdim. Bu әlaqәlәr bir udum vәtәn havası kimi әvәzolunmazdır.

- “Tanrı bilәr” şeirində deyirəm: 

Anadan vәtәnә uzanmır, bәlkә qürbәtә uzanır alın yazımız, yazmışdım bir zamanlar. İnsanın görәvi istәsә dә, istәmәsә dә alın yazısının әmrini yerinә yetirmәsidir. Yol boyu bәzi redaktәlәr ola bilәr әlbәttә… Alov odundan öz xoşunamı çıxır? Alov ol odundan çıx, görüm necә çıxırsan: bu, ömürlük әzab istәyәn bir işdir...

- Yәqin ki, yoxdur. Çünki Adәmdәn bәri hәr insanın cәnnәtdәn qovulmuşluq nisgili var, insanın qovulduğu xәyali cәnnәt üçün darıxması genetik yaddaşından gәlәn bir duyğudur.

- Türklər tarix boyu çıxdığı yerlərin adlarını qonduğu yerlərə veriblər. Türkiyədə də Əsrik, Azaflı kəndləri var və bu kəndlər Azərbaycanda olduğu kimi bir-birinə qonşudur. Hətta Ərciş mahalında Əsrik yaylası belə var. Әrcişli Aşıq Әmrahın: “Әsrik yaylasına yar sәfa gәldin” misrasının da yer aldığı ünlü qoşması tez-tez yadıma düşür. Hәtta belә bir deyim dә var: İnsanın әsas vәtәni sәnә bәnzәr insanlarla sıx-sıx görüşә bildiyiniz yerdir... Amma yox, Tovuzun Әsriyinin - ana vətəninin həzzi bir başqadır.

- Olmamış olmaz hər halda. Amma “dostlarımdan” bәzilәrindən başlanğıcda zarafata salıb yaxşı ki, getdin, bizə də meydan açıldı deyənləri də oldu. Bir zamankı dostlarımın çoxu dünyasını dəyişib və bu sualı, qalıbsa əgər, o “dostlara” versən yaxşı olardı. Əgər Azərbaycanda qalsam və vəzifə pillələri ilə ucalsaydım qürbətə getmək məcburiyyətində qalandan sonra mənə münasibətini yüz səksən dərəcə dəyişən “dostlarımın” iç üzünü bilə bilməyәcәkdim. Amma sona qәdәr etibarlı qalan dostlarım da yox deyildi. Onlardan biri dә, torpağı sanı yaşayasan, atan Ağa Laçınlı idi. Tam 15 il әvvәl Çanaqqalada mәni axtarıb tapmayan dostum 223 nömrәli iş otağımın qapalı qapısı önündәki düşüncәlәrini dilə gәtirәn misralarıyla dostluğun nә böyük nemәt olduğunu gözlәr önünә sәrir... 

Әlavә şәrhә ehtiyac varmı, bilmirәm...

- Dağdan çıxan bulaqların başında çay olub dənizə qovuşmaq sevdası olur, bulaq yox, heç hər çay da dənizə qovuşa bilmir: İtirir adını dənizdə çaylar, Xəzərə çatdımı Kür Xəzər olur.

Sözün doğrusu, bu uzun ömrümün müxtәlif mәrhәlәlәrini bir-birindәn fәrqlәndirmәk istәmәzdim. Amma yenә dә son 24 illik qürbәt hәyatımı vurğulamaq istәyirәm. Çünki әvvәlki mәrhәlәlәrdә mәn şairliklә birlikdә başqa iş dә görmәk mәcburiyyәtindә idim. Misal üçün, etiraf edilib-edilmәmәsindәn asılı olmayaraq (Aksiomanın etirafa ehtiyacı yoxdur!) günümüzün demokratik mәtbuatının tәmәlini atan “Gәnclik”-“Molodost” jurnallarının yaradıcısı vә baş redaktoru olduğum 1987-1992-ci illәr arasında işdәn vaxt ayırıb demәk olar ki, bir misra da yazmamışdım.