Bir sıra ticarət obyektlərində
"Alınan mallar geri qaytarılmır" yazılmış lövhələr və satıcıların
xəbərdarlıqları ilə rastlaşırıq. Moderator.az-ın məlumatına görə bununla
bağlı oxucular Trend-ə müraciət edərək belə elanların qanuna nə dərəcədə uyğun
olub-olmadığı ilə maraqlanırlar.
Trend-in sorğusuna cavab olaraq məsələyə
aydınlıq gətirən Vəkillər Kollegiyasının üzvü Dunyamin Novruzov bildirib ki,
alıcının əldə etdiyi malı dəyişdirmək və ya qaytarmaq hüququ var. Bu hüquq
Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (AR MM) 623-cü və
"İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi haqqında" Azərbaycan
Respublikasının Qanununun 15-ci maddələrində nəzərdə tutulub. Həmin maddələrin
təhlili aşağıdakı nəticələrə gəlməyə imkan verir:
"Alıcı aldığı malı başqa ölçülü,
formalı, qabaritli, fasonlu, rəngli və ya quruluşlu oxşar mala dəyişdirə bilər.
Alıcı qeyri-ərzaq malının ona verildiyi andan 14 gün müddətində bu hüququnu
həyata keçirə bilər. Lakin satıcı tərəfindən daha uzun müddət də müəyyən edilə
bilər. Mülki Məcəllənin 623.1-ci maddəsinə görə malın dəyişdirilməsi zamanı
qiymətdə fərq olduqda satıcı ilə lazımı hesablaşmalar aparılır."
Vəkilin sözlərinə görə, Mülki Məcəllənin
623.1-ci maddəsinə əsasən, əgər satıcıda dəyişdirilmək üçün zəruri mal
yoxdursa, alıcı əldə etdiyi malı satıcıya qaytara bilər və mal üçün ödədiyi pul
məbləğini geri ala bilər . "İstehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi
haqqında" Azərbaycan Respublikasının Qanununun 15-ci maddəsinin 2-ci
hissəsinə görə malı dəyişdirmə anında, satışda uyğun mal yoxdursa, istehlakçı
dəyəri yenidən hesablamaqla istənilən başqa bir malı almaq və ya qaytarılan
malın dəyəri məbləğində pulu geri götürmək ya da satışa uyğun mal gələn kimi
onu dəyişdirmək hüququna malikdir.
Vəkil bildirib ki, satıcı malın satışa
daxil olduğu gün malın dəyişdirilməsini tələb edən istehlakçıya məlumat
verməlidir. Nəzərə almaq lazımdır ki, əgər satıcıda dəyişdirilmək üçün zəruri
mal varsa, onda alıcı əldə etdiyi malı qaytara bilməz:
"Qanunvericilikdə alıcının malı
dəyişdirmək tələbinin təmin olunmasının müddəti müəyyənləşdirilmədiyindən, o,
ağlabatan müddətdə dəyişdirilməlidir. Əgər ağlabatan müddətdə satıcı malı
dəyişdirməzsə, alıcı bunu "satıcıda zəruri malın olmaması" kimi
qiymətləndirə, əldə etdiyi malı satıcıya qaytara və mal üçün ödədiyi pul
məbləğini geri ala bilər. Əgər mal işlədilibsə, yaxud hər hansı istehlak
xassələrini itiribsə (məsələn, yanlış saxlanılma nəticəsində), onda mal nə
dəyişdirilə, nə də qaytanla bilər. Eyni zamanda, alıcıda malı həmin satıcıdan
aldığına dair sübutlar (məsələn, mal, yaxud kassa qəbzi) olmalıdır".
Hüquqşünas onu da bildirib ki, bəzi mallar
var ki, yuxarıda göstərilən maddələrdə nəzərdə tutulmuş əsaslar üzrə
dəyişdirilə bilməz. Onların siyahısı Nazirlər Kabinetinin "Azərbaycan
Respublikası ərazisində pərakəndə ticarət obyektlərində dəyişdirilməli olmayan
malların siyahısı haqqında" 114 saylı, 21 may 1998-ci il tarixli Qərarı
ilə təsdiq edilib: "Bunlara qızıl və qızıl məmulatları, qiymətli və
yarımqiymətli metallardan, daşlardan hazırlanmış məmulatlar, istehsal qüsurları
istisna olmaqla bütün növ parçalar və ölçü ilə satılan bəzi mallar (lentlər, dəsmallar,
haşiyələr), parfümer-kosmetika malları, kişi, qadın və uşaq çimərlik
paltarları, bağça yaşlı və yeni doğulan uşaqlar üçün alt paltarları, məişət
kimyası malları, şəxsi gigiyena əşyaları (diş fırçaları, daraqlar, biqudilər və
s), uşaq oyuncaqları, istehsal qüsurları istisna olmaqla istifadədə olmuş, üzərində
yarlıqlar olmayan kişi, qadın və uşaq corabları, alt paltarları, ərzaq üçün
plastmasdan hazırlanmış məmulatlar, dəyəri ödənilmiş və mağazadan çıxarılmış (yararlılıq
müddəti ərzində) ərzaq malları daxildir."