\"O, zamanında Heydər Əliyevə görə Sibirə sürgün olunub, haqsız qərara yerindəcə üsyan edərdi”
Oxunub: 2134
23 Apr 2020 | 11:43
\

Əgər əsl Türk imperiyası tarixnin oturuşmuş mədəniyyətini görmək istəyirsinizsə, mütləq yolunuzu Bosniya-Hersoqovinadan salın. Bu yolu 2016-cı ildə bir dəfə gedib gəlmişəm. Mən bu yola bələdəm...  türk tarixinin yollarına  bələdçilik etmək şansımı bu dəfə də əldən vermədim. Azərbaycanın Bosniya və Hersoqovinadakı  Səfirliyinin dəvəti ilə araşdırmalarımı sonlandırmaq üçün bir daha bələd olduğum yolun incəliklərini öyrənmək üçün yola çıxdım...


Təyyarəmiz  Qara dənizin üstündən  eniş etməzdən əvvəl, adətim üzrə yenə yüksəklikdən aşağı dənizə baxdım. Narın ləpələr,  balıqlar... saysız-hesabsız balıqlar... Və birdən balıqları insanlara bənzətdim. Milyonluq sakinləri olan şəhərdə  o baş-bu başa gəzən dinc əhaliyə.  Balıqların balıq olduğunun fərqinə varmadan insanlar öz mənfəəti üçün tor atıb tuturlar, hər dəfə nə qədər  balığın qırıldığının fərqinə varmadan...  Balıqların qətliama uğradıqlarının heç fərqində də deyillər... Yəni insanlar üçün bu adı bir vərdişdir. İnsansansa, dəniz sahilində yaşayırsansa, ölməmək üçün, ölkənin iqtisadiyyatını yaratmaq üçün, özünə firavanlıq düzəltmək üçün balıqları ovlamalısan. Dünya yaranandan belədir, nəyəsə nail olmaq üçün nəyisə uçurmalısan... Kaş ki, o uçurulanların içərisində  məhv olan insanlar olmayaydı. Müharibə başlayan  böyük güclər də dənizdə böyük miqdarda balıq ovlayan dövlətlər və siyasətçilər  qədər insafsızdırlar. Müharibə başladan, silah satan güclər də insanları elə balıqlar kimi qırırlar. İnsanlar nə adamları, nə də balıqları xoşbəxt olmağa qoyurlar. Balıq və insan qətliamı var bu dünyanın.



Bosniya və Hersoqovinaya can atmağımın bir səbəbi də qətliam taleyimizin eyni olması idi...


Bir neçə saat İstanbulun yeni hava limanında gəzişirəm. Atatürk hava limanının  yerini vermir. Ötən ilin avqust ayında Atatürk hava limanında o böyük ATAnın  tablosu önündə son fotomu çəkdim. Nə bilmək olar, bəlkə nə vaxtsa, yenə bu hava limanı da ATATÜRKün adına qayıdacaq?! Bu o vədədir ki, Çində böyük koronovirus dalğası yayılıb, bir çox dövlətlər qapılarını Çinə və digər təhlükə gələ biləcək ölkələrə bağlayıb.  Türkiyə isə hələ belə tədbirləri görmür.  Bosniyaya ucaçaq təyyarəni gözlədiyim vaxtda  böyük hava limanının ucsuz-bucaqsız dəhlizlərində gəzirəm. Bəzi künclərdə  çinli, koreyalı millətlərə məxsus sərnişinlərin üzündə maska gəzdirdiyini görürəm. Əksər  gözləyən insanlar da  çalışırlar ki,  üzündə maska olan insanların  yanında əyləşməsinlər.  Hər şey adi günlərdə olduğu kimidir.


Təqribən 1 saat  15 dəqiqədən sonra təyyarəmiz Sarayevo şəhərinə - türklərin “Saray Bosna” adlandırdığı gözəlliklər diyarına eniş edir.  Sarayevonun aeroportu müasir xidmət ənənlərinə uyğun işləsə də,  çox kiçik və sadədir. Yəni bizim ğördüyümüz beynəlxalq hava limanlarından, hətta bugünkü  şəhərlərarası uçuşlar edən hava limanlarından belə geri qalır. Avropanın qapılarının ağzında kasıb bir  ölkə. 


Lakin zaman var idi ki, bu ərazilər Avropanın əmniyyət qapıları idi. Kimdir boşnaklar? Zaman-zaman  köçürülmə və soyqırımlarına uğramış bir millət. Avropanın  cənubunda özünün yüksək təfəkkürü, azadlığı  və inamı səbəbindən hər zaman basqı və zülümlərə mübtəla olan bir xalq və ölkə.  Məhkəmələrdə çarmıxa çəkdilər. Tarixdə xaçlı ordularını da ilk dəfə boşnakların üzərinə göndərdilər. Nə yazıqlar olsun ki, düz 200 ilən artıqdır ki,  Balkanlarda  var olma mücadiləsi etməkdədirlər. Avropanın hökmü çatsa, bu gün yox edib, öz düzənini qurar buralarda. Lakin  Bosniyaya bir türk ruhu hakimdir. Yüzillər boyu Osmanlı Dövlətinin tərkibində Avropanın sərhədlərini müəyyən etdi. Macarlara baş bəlası, serblərə ən böyük düşmən, Avstriya və ruslardan gələn bəlaların qarşısına çıxmağı bacaran və dayanan bir millət. Öz dövlətini qoruyan bir xalq.  Təsadüfi deyil ki,  Evliya Çələbi onlar haqqında yzırdı: “Boşnaklar qılıncla yatıb, qılıncla oyanarlar”. Mahmud Kaşqari isə “Boşnaklar döyüşəndə zireh də geyinmirlər. Nizələr onlardan yan keçir”- yazmışdı.


Təqribən 15 dəqiqədən sonra  yol baqajımı alıb çıxış qapısına  gedirəm. Qapıda diplomatik  nümayəndəliyimizin  birinci katibi, konsul Samir Məlikli  qarşılayır.  Qonağı olduğum ölkə haqqında suallarımı cavablandırmasından əmin oluram ki, çox geniş hazırlıqlı və yüksək diplomatik qabiliyyətə  malikdir. Samir müəllim deyir ki, sabah Sarayevonun Beynəlxalq Universitetində Xocalı soyqırımının 28-ci ildönümü keçiriləcək. Azərbaycandan digər qonaqları da gəliblər. İndi onlar şam yeməyindədilər. Və burada məlum olur ki, Azərbaycanın Serbiyada, Bosniya və Herseqovina və Monteneqroda Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Eldar Həsənov da qonaqlarladır.


Gəlib qonaqlar yığılan yerə çatırıq.  Stola yaxınlaşdıqca hiss edirəm ki, hər kəs  səfirə diqqət kəsilib.  Eldar Həsənov ayağa durub mənimlə görüşür. Yaxınlaşıb digər qonaqlarla da görüşürəm və Eldar müəllimin “Aida xanım, necə gəldiniz” sualına “s koroblya na bal... çox rahat uçdum, dost-qardaş ölkəyə gələndə yolun necə keçdiyinin fərqinə varmırsan, bilirsən ki, niyyətin gözəl niyyətdir”-deyə cavab verirəm.



Bir axşam süfrəsində... gözəl xatirələr ...


Əslndə isə  həmən anda 2004-2012-ci illərdə  Özbəkistanda Fövqəladə və Səlahiyyətli səfirimiz olan Namiq Abbasovu xatırlayıram. 
2012-ci ilin noyabr ayında  rəhmətlik Heydər Əliyevin   xatirə günü idi. Mən də Bakıdakı məzuniyyətimi başa vurub yenidən Daşkəndə qayıdırdım. Dönüşüm həmin günə təsadüf edirdi. O zaman da məni təyyarə meydanından birbaşa tədbir keçirilən Heydər Əliyev adına  Azərbaycan Mədəniyyət evinə  apardılar və   Dövlətimizin Özbəkistandakı  Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Namiq Abbasov məni qarşılayanda “Aida xanım, sizin gəlişiniz  s koroblya na baldır”,  (bu rus dilində işlənən məşhur ifadədir. Səfərdən birbaşa toya, tədbirə gələnlərə belə deyərlər) gözləyirdik ki, gəlib çatasınız, tədbiri başlayaq”.
Qeyd edim ki, həmin dövrdə mən Azərbaycan Dövlət Televiziyasının Mərkəzi Asiya respublikalarında xüsusi müxbir postunun rəhbəri idim. Tədbiri işıqlandırmaq üçün özümü vaxtında çatdırmışdım.  İndi o günlər şirin xatirədir. Hər bir belə xatirədə bir xoş məqam və niyyət gizlənir. Nə yaxşı ki, həyatımda böyük insanlarla ünsiyyətdə olmaq xoşbəxtliyim olub. Onlardan çox ədəb-ərkan və dövlətçilik dərsləri, ənənləri  öyrənmişəm.


Mən süfrəyə əyləşəndən sonra Eldar müəllim söhbətinə davam edir. Rumıniyanın keçmiş prezidenti T.Basisku ilə görüşündən danışır: 

“2012-ci il idi. Televiziyada xəbərləri izləyirdim. Bir də gördüm ki, Vyanadan qayıdan  Rumıniya prezidenti Trayan Basisku  təyyarə meydanında müsahibə verir. Fəqərə sütunundan əməliyyat etmişdilər. Əməliyyatının necə keçməsini cavablandıran prezident  “nəhayət ömrümdə bir yaxşı erməniyə rast gəldim. Məni erməni həkim əməliyyat etdi” deyə bildirdi. Hadisədən iki gün keçəndən sonra  mən  Rumıniya prezdentindən görüş alıb, onun qəbuluna getdim. Və dedim ki, minnətdarlıq etməyə gəlmişəm. Təəccübləndi, nəyə görə minnətdarlıq etməyimin səbəbini soruşanda, mən onun televiziyadakı çıxışını xatırlatdım. Dedim ki, belə bir müsahibə vermisiniz. O ermənilər mənim doğulduğum vətənimi, yurdumu viranə qoyublar, işğal ediblər. Nəhayət ki, ermənilərin əsl mahiyyətini deməyi bacaran bir dövlət adamı gördüm. Cənab Basisku çox cəsur və qorxmaz bir  dövlət adamıdır. Öz sözünün üstündə dayanıb dedi ki, “dediklərimi təsdiq edirəm. Bu fikirdəyəm. Bizim  ifadə azadlığımız var. İfadə azadlığına görə təqib yoxdur. Çox yazıqlar olsun ki, bunu anlamayan insanlar var. Qoy məni versinlər məhkəməyə”. Ermənilər onu məhkəməyə verə bilmədilər. Cinayət təqibi üçün maddə tapılmadı.

Mən Troyan Basisku ilə 2001-ci ildə  Rumıniyaya səfir təyin olunandan bir neçə müddət sonra tanış olmuşdum. O zaman Basisku Buxarest şəhərinin meri idi. Burada Azərbaycan adına bir “Dostluq parkı” salmaq üçün tez-tez görüşməli  olardıq. O Heydər Əliyevlə heç vaxt görüşməmişdi. Lakin həmişə Heydər Əliyevin şəxsiyyəti ilə maraqlanırdı. Deyirdi ki, Azərbaycandan olan bir şəxsin Siyasi Büroya gedib çıxması onun üçün hər zaman maraqlı olub. 90-cı illərdə hakimiyyətə gələndən sonra, həmin ağır və qarışıq zamandakı siyasi gedişləri ilə maraqlanırdı.  Həmin vəziyyətdən ölkəni necə çıxarmasını öyrənirdi.  Və elə oldu ki, onların Heydər Əliyevlə görüşləri alınmadı. Ümummilli lider rəhmətə getdi.  Biz 2004-cü ildə Buxarestdə  gözəl bir  park saldıq. Orada indi Heydər Əliyevin heykəli ucalır. Bax o heykəlin həmin parkda ucalmasının mənası həm də odur ki, Basisku Heydər Əliyevi böyük şəxsiyyət sayırdı. Onun siyasi gedişlərində atdığı addımlar, cəsarəti mənə hər zaman Heydər Əliyevi xatırladır.  2011-ci ildə Troyan Basisku cənab İlham Əliyev tərəfindən “Heydər Əliyev ordeni “ ilə təltif olundu.


Sonra  Trayan Basisku Rumıniyanın 9 il müddətində prezidenti oldu.  Rumıniyada diplomatik xidmət müddətim bitəndən sonra, uzun müddət görüşmədik. Lakin telefonla danışırdıq. Trayan Baseskunu 2019-cu ildə Avropa Parlamentinə  seçdilər.  Bu yaxınlarda tanımadığım nömrədən zəng gəldi.  Səsindən tanıdım.  Soruşdum ki,  cənab Basisku  sizsiniz? Telefon xəttinin o biri başında güldü. Onu təbrik etdim. Dedi ki, “...indi Avropa Parlamentindəyəm və Azərbaycandan olan nümayəndə - deputat Tural Gəncəliyevi qəbul  etmişəm. Onun haqqında mənə geniş məlumat verin , o kimdir?!”.  Cavab verdim ki,  karyeralı diplomatdır, sadə bir ailədə doğulub, kimi-kimsəsi yoxdur,  bütün uğurları öz zəhməti hesabına olub. Vətəni işğal olunub, bacarıqlı-qabiliyyətli bir gəncdir.
Dedi ki, “çox sağ olun mənə bu məlumatlar çox vacib idi.  Onun ağlına, düşüncəsinə, məsələlərə yanaşma  münasibətinə, savadına heyran qaldım. Mən ondan soruşdum ki, ölkə prezidenti cənab Əliyev məsələ qoyur ki,  qaçqınlar yurd-yuvalarına qayıtmalıdır. Siz  torpağınıza  qayıdandan sonra, birlikdə yaşaya biləcəksinizmi?. Bilirsiniz o, nə cavab verdi. Dedi ki, “biz birlikdə yaşamağa məhkumuq. Necə ki, uzun illər yaşamışdıq, yenə yaşayacağıq. Önəmli olan odur ki, torpağımız qayıtsın. Mən Qarabağdanam, mən onlarla yaşamağa hazıram””.


Bildiyiniz kimi T.Basisku indi Ermənistan üzrə məruzəçidir. Əlbəttə ona bu münasibətləri bilmək, əsl həqiqəti öyrənmək çox vacbdir. Sonradan bildim ki, Tural Gəncəliyevin Avropa Parlamentində  Basisku ilə görüş təklifi bizim Brüsseldə olan çox  peşəkar diplomatımız, Azərbaycanın  oradakı nümayəndəsi  Fuad İsgəndərov tərəfindən təşkil edilib. Bu çox sevindirici haldır ki, bizim bu gün xarici siyasətimizi təmsil edən yüksək savadlı və peşəkar  diplomatlarımız var. Bilirsinizmi, rəhmətlik Heydər Əliyevin bir kəlamı  var idi: “...gərginlik yarananda əvvəlcə buxarı çıxarmaq lazımdır, . Buxarı çıxarmasan, buxar bizə qarşı hakimiyyətə, dövlətə qarşı çevriləcək. Buxarı çıxarmasan, buxar bizə qarşı aqressiv süngüyə çevriləcək. Küçələrdəki müzakirələri masa arxasında edin”- deyirdi.  Buna görə də bizə dialoq lazımdır, cəmiyyətin bütün sahələrində, həm müxalifətlə, həm xarici rəqabətli ölkələrlə, həm də siyasi dairələrdə bu polemikanı diplomatlarımız və xarici dilləri bilən jurnalistlərimizin vasitəsi ilə qurmalıyıq,  onların savadlı  təhlilli yazılarını, araşdırmalarını  dünya mətbuatına çıxarmalıyıq, öz tariximizi,  dünənki və bugünkü tariximizi  dünyanın danışdığı dillərdə yayıb təbliğ etməliyik.



Süfrəyə yenə də yemək gəlir.  Qonaqların qarşısına qızardılmış balıq və ət parçaları qoyulub. Süfrə ətrafında oturanlar arasında yad kimsə yoxdur. Səfirliyin müşaviri Elnur Quliyev deyir ki,  hər hansı bir münasibətlə  görüş olanda,  Bosniya və Hersoqovinadakı diplomatik nümayəndəlikdə işləyən əməkdaşların heç biri unudulmur. Əslində burada diplomatix xidmət göstərən iki nəfərdir. Elnur Quliyev və Samir Məlikli. Səfirliyin  bütün sənədləşmə işlərini bu iki diplomat aparır. Bosniyada ət süfrələrin əsas yeməyi hesab olunur. İnsanlar burada əti daha çox steyk, qızardılmış və kabab kimi yeyirlər.  Əsasən dana ətindən istifadə olunur. Lakin bu dana ətini elə qızardırlar ki elə bil ki, bizim quzu ətimizdir. Ləzzətini isə müqayisə etmək olmaz.  Bir qurman kimi, demək istəyirəm ki,  Azərbaycan kababından  dadlı kabab olmaz, amma bu çox fərqli dadı da sevdim. Əti elə sulu qızardırlar ki... bəh-bəh... gərək yeyib görəsən.


Mən məqamdan istifadə edib, Eldar müəllimə sual verirəm:


- Eldar müəllim, mərhum Heydər Əliyevlə bağlı gözəl xatirələriniz var. Bir dəfə onun apardığı müşavirələrin birində “Qələmi məhkəməyə vermək” kimi bir ifadə işlətmisiniz. O nə məsələ idi?


- Heydər Əliyev bizim həyat müəllimimiz, ustadımız olub. Biz çox şeyə görə ona borcluyuq. Azərbaycan boyda bir dövləti qoruyub, dağılmağa qoymayan onun iradəsi oldu.  O əhvalat belə olmuşdu: adlarını deməyəcəyəm. 30-dan artıq  adamın həbs  qərarı var idi. Biz bu qərarı müzakirə etmək üçün cənab Əliyevin qəbuluna gəlmişdik. Hüquq-mühafizə orqanı rəhbərləinin hamısı qəbulda idi.  Onların içərisində bir neçəsi məşhur qələm adamı idi. Şair, yazıçı, publisist.  Müzakirələr gərginləşəndə, mən öz fikrimi bildirərək dedim ki, “olsa-olsa, biz onların qələmini məhkəməyə verə bilərik. Ordan o tərəfə keçə bilmərik”.

Heydər Əliyev məni dinləyəndən sonra dedi ki, “axı mənə başqa sözlər deyirlər. Bir həqiqəti çatdırın görüm nədir məsələdir?”.

Və  Milli Təhlükəsizlik naziri Namiq Abbasovdan fikir öyrəndi: “Sən nə deyirsən, Namiq?!”. Namiq müəllim “Heydər Əliyeviç, sizin yazdığınız tarixə ləkə salmağa bizim ixtiyarımız yoxdur. Və bir-bir həmin adamların adını sadalayıb dedi ki, bunlar qələm adamlarıdır. Mən Baş prokurorun fikrinə qatılıram, onlara dəymək olmaz”.

Heydər Əliyev Namiq Abbasovu diqqətlə dinləyəndən sonra, özünəməxsus ciddiyyət və həm də zarafatla: “Namiq, bilirəm, sən keçmiş jurnalist olmusan. Yəqin o peşə də təsir edib. Ona görə bəlkə belə deyirsən”. Namiq müəllim - “Yox, cənab Heydər Əliyev, mənə vicdanımın səsi təsir edir, mənə sizin yazdığınız tarixi qorumaq təsir edir” dedi. Həmin adamlar haqqında  həbs qərarı yazan da bizim aramızda idi. Heydər Əliyev haqq-ədalətin tərəfində durdu. Və həmin insanlar haqqında qərar icra olunmadı. Bu ədalətin təntənəsi idi.


Bilirsiniz, Namiq müəllim  Heydər Əliyevə, İlham Əliyevə sədaqətli, o qurumda ziyalılığını özündə saxlayan insan oldu. O çətin illərdə işləyib həm ziyalılığını saxladı, həm də imkan vermədi günahsız insanlar həbs olunsun, gözü-könlü tox idi.  Zamanında Heydər Əliyevə görə Sibirə sürgün olunan insanlardandır. Haqsız qərara yerindəcə üsyan edərdi”. 


Eldar Həsənov Namiq Abbasovdan danışanda, heyrət məni bürüyür. Uzun müddət Daşkənddə eyni səfirlik binasında hər gün gördüyüm Namiq Abbasovu görəsən mən bu gün niyə xatırlamışdım? İndi də onun haqqında çox maraqlı bilgilər aldım. Oturduğumuz süfrənin ətrafında  səssizlik hakimdir. Hamı bu maraqlı söhbətləri dinləyir.  Mən isə özlüyümdə fikirləşirəm ki, millət o zaman xoşbəxtdir ki, öz qəhrəmanını tanıdır.  Bu gün Bosniyada  “İki dərdli ana” heykəli,  Avropada Bəxtiyar Vahabzadəyə ucaldılan abidə, Monteneqroda Hüseyn Cavid, Üzeyir Hacıbəyovun heykəlləri, Buxarestdə Heydər Əliyevin heykəli  ucalıbsa, bunun nəyi pisdir ki?  Bu heykəllərin hamısı Azərbaycan oğluna, Azərbaycan qəhrəmanına, şəxsiyyətinə ucaldılan abidələr deyilmi? Həmin parklardan, meydanlardan keçənlər bizim şəxsiyyətlərimizi tanıyırlarsa, bu bizim uğurumuzdur.

Eldar müəllim süfrə ətrafında oturan Cahad və Leylanının qayğısına qalır.  Tez-tez onların yeməkləri ilə maraqlanır, süfrədə olan gözəl təamlardan onların  məcməyisinə özü düzür.  Bu iki gənc Səriyyə Müslümqızının övladlarıdırlar. Onlar analarına qoşulub Bosniyaya gəliblər ki, sabah Sarayevo Beynəlxalq Universitetində keçirilən “Xocalı qətliamının 28 illiyi” tədbirində çıxış etsinlər. Səriyyə xanım Xocalının dəhşətlərini görən, orada neçə-neçə qohumunu, doğmasını itirən şahidlərdəndir.  Bu amalla 28 ildir ki, ölkə-ölkə, diyar-diyar gəzib, “Xocalıya ədalət” deyə  haray  çəkir.


Söhbət vətəndən və dünyadakı bugünkü imicimizdən gedərkən, Eldar Həsənov  prezident İlham Əliyevin  Münhendə üzdəniraq hakimiyyətin baş nazirinə verdiyi tarix dərsindən danışır və gözəl təhlil edir. Eyni zamanda, özünün səfir olduğu ölkələrin prezidentləri ilə İlham Əliyevin dostluq siyasətindən və bu ölkələrdəki nüfuzundan söhbət açır. Təəssüflə bildirir ki, heyif ki, bu günə qədər Azərbaycan Milli Məclisi işğal haqqında qanun qəbul etməyib.


Gözəl bir çay süfrəsi ətrafında istirahət edəndən sonra diplomatik korpusun nümayəndələri və Eldar müəllimlə sağollaşıb, sabaha qədər ayrılırıq. Sabah Xocalıdan danışacağıq.


Xocalıya ədalət...

Günorta saat 14.00-da Sarayevodakı diplomatik nümayəndəliyimizə gedirik.  Azərbaycanın bu ölkədəki Fövqəladə və Səlahiyyətli səfiri Eldar Həsənovun  qonaqları dəyirmi masa ətrafında əyləşiblər. Qonaqlar da çox yüksək mərtəbəli dövlət adamları, ziyalılar və universitet rektorlarıdırlar. Sarayevo Beynəlxalq Universitetinin rektoru professor Ahmet Yıldırım, Sarayevo Universitetinin professoru, hüquq elmləri doktoru Edin Halapiç və eləcə də professor Sabahudin Hadjialiç, Bosnya-Azərbaycan Dostluq evinin sədri Samir Şiboniç.  


Bosniyada çay mədəniyyətini kofe əvəz edir. Kofeyə aludəçilik isə boşnaklara  Osmanlı Sultanı tarixindən bir yadigardır.  Lakin Azərbaycan səfirliyində qonaqlara armudu stəkanlarda çay verirlər. Eldar Hsənov Azərbaycanın siyasi aləmdəki imicindən, iqtisadi gücündən, dostlarından danışır. Diqqətimi cəlb edən o olur ki, qonaqlarla boşnak dilində danışır. Və birdən Bosniya-Azərbaycan Dostluq cəmiyyətinin sədri Samir Şiboniç deyir ki, kaş bizim ölkənin də  İlham Əliyev kimi rəhbəri olaydı.


Təyin olunan vaxtda  Xocalı soyqırımı şəhidlərinin xatirəsini yad etmək üçün Dobrıniy çayının sahilinə yola düşürük.  Səfirliyin qarşısındakı avtobusda müxtəlif təhsil  ocaqlarında oxuyan türk və azərbaycanlı, boşnak tələbələr vardı. Eldar Həsənov da yüksək mərtəbəli qonaqlarla birlikdə tələbələr olan avtobusa əyləşir. Dobrıniy çayı sahilində Azərbaycan-Bosniya və Hersoqovinanın Dostluq  parkına  qədər olan məsafəndə  yol polisi səfirliyin  maşın karvanını  müşayiət edir. Lap qabaqda qarşısında Azərbaycan bayrağı olan  diplomatik xidmət avtomobili gedir. Bu mənə xüsusi zövq verir. Bayrağımızı harada görsəm, ürəyim quş ürəyi kimi tir-tir titrəyir.


Biz Srebrenitsa və Xoclaı qətliamına həsr olunmuş  “İki dərdli ana” heykəlinin önünə çatanda burada qələbəlik olduğunu görürük. Bosniya və Hersoqovina və Azərbaycanı təmsil edən  nüfuzlu hüquqşünaslar, tanınmış ictimai-siyasi xadimlər, millət vəkilləri, qeyri-hökumət təşkilatları, diplomatik korpus, Srebrenitsa və Jepa Anklavlarının Anaları Hərəkatının və KİV-lərin nümayəndələri, şəhərdəki Türk Diasporunun üzvləri, Sarayevo şəhər bələdiyyəsinin sədri və üzvləri  qətliamı  əks etdirən “İki dərdli ana”  abidə kompleksinin  önünə gələrək, gül və əklil dəstələri qoyurlar.  Xocalı və Srebrenitsa analarının dərdini əks etdirən  kompleksin önündə  müharinbə qurbanlarının ruhuna dua oxunur. Ölkənin 15-dən artıq  televiziyası tədbiri işıqlandırmaq, müsahibə almaq üçün hazır vəziyyətdədir.



Dostluq parkında ucaldılan  abidə kompleksinin müəllifi azərbaycanlı heykəltəraş Natiq Əliyevdir.  Burada başlarına qara örpək örtmüş iki dərdli ana söhbət edir. Onlar həm də türk və müsəlman  dünyasının abırlı-ismətli qadınlarının rəmzi olaraq, baş verniş cinayətin ağırlığından başlarını aşağı dikiblər. Abidə kompleksi bütöv bir dərd  hekayəsidir. Qara rəngli, dərdli və heç zaman unudulmayacaq hekayə. Əsrlərə şahid, Tanrıya fəryad edən daş heykəl. Dədrddən heykələ dönmüş analar.


Tədbirin rəsmi hissəsi  Beynəlxalq Sarayevo Universitetində davam etdirilir. Xocalı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildikdən sonra Sarayevo Beynəlxalq Universitetin rektoru, professor Ahmed Yıldırım, Azərbaycan Respublikasının Serbiya Respublikasında, Bosniya və Hersoqovina və Monteneqrodakı Fövqəladə və Səlahiyyətlisəfiri  Eldar Həsənov, Bosniya və Herseqovinanın elmi ictimaiyyətinin görkəmli nümayəndələrini özündə birləşdirən “Krug 99” Müstəqil İntellektuallar Assosiasiyasının üzvü, professor Sabahudin Hadjialiç və  hüquq elmləri doktoru Edin Halapiç, Səriyyə Müslümqızı Xocalı soyqırımından, Srebrenitsa qətliamından danışırlar.
Səfir Eldar Həsənov  Bosniya və Herseqovina Parlamentinin Xalqlar Palatası tərəfindən 2013-cü il fevralın 26-da - Xocalı soyqırımının törədildiyi gün “Azərbaycan Respublikasının suverenliyinin və ərazi bütövlüyünün tanınması və hörmət olunması” adlı qətnamənin qəbul olunmasını minnətdarlıqla xatırladı. Və bilidirdi ki, bu gün  Xocalı qurbanlarının yad edildiyi  tədbirdə “Srebrenitsa anaları” ictimai birliyinin üzvləri də iştirak edir.

“Srebrenitsa mənim qəlbimin bir parçasıdır. Çünki bizim acımız və dərdimiz eynidir. Biz Bosniya Hersoqovinyada sabitliyin tərədarıyıq. Türkiyə səfiri cənab Haldun Koçla hər görüşümüzdə Srebrenitsa insanlarının durumunu müzakirə edirik”- deyən səfir, daha sonra qeyd etdi ki, “bu gün Beynəlxalq Universitetdə  Sarayevonun  adlı-sanlı insanlarını dəvət etməkdə məqsədim həm də Xocalı hadisələrini gözü ilə görmüş xocalılı ana, yazar Səriyyə Müslümqızının “Onlar heç vaxt böyüməyəcəklər” kitabının təqdimatıdır. Bu kitabı boşnak dilinə tərcümə etdik. Onsuz da faciəmiz eynidir. Qoy bu hadisələri törədənlər tarix qarşısında, o şəhidlərin ruhu qarşısında cavab versinlər”.
Azərbaycan diplomatı  26 fevral gününü Azərbaycan tarixində  qanlı bir səhifə adlandırdı.  6 aylıq və ya 5 yaşlı uşaqların  öldürülməsini insanlığın ən  dəhşətli cinayəti olduğunu, Xocalı qətliamına rəhbərlik etmiş bir cinayətkarın sonradan Ermənistanın prezidenti  seçilməsini  beynəlxalq hüquqa zidd bir hərəkət kimi pislədi.  Rəhbərlik etdiyi cinayətə haqq qazandıran Ermənistan prezidentinin Avropa mediasına verdiyi müsaibələrindən birində  “Azərbaycan xalqı və dövləti belə düşünürdü ki, bizim birgə yaşamağımız mümkündür, elə bilirdilər ki, biz dinc sakinlərə əl qaldırmarıq, biz isə gücümüzü onlara göstərdik”  dediyini xatırladı. Xocalıya hücum zamanı erməni silahlı dəstələrinin dinc əhaliyə qarşı hərəkətlərinin Cenevrə konvensiyasına, həmçinin Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin 1948-ci ildə qəbul olunmuş maddələrinə zidd olduğunu bir daha dilə gətirdi.



Sonra Səriyyə Müslümqızının övladı Leyla Əlizadə ingilis dilində çıxış edərək, Avropa Birliyini  və beynəlxalq təşkilatlara “Xocalıya ədalət!” deyə müraciət etdi.

 “Srebrenitsa anaları və Jepa Anklavı”  birliyinin sədri  Munira Subaşiç  Eldar Həsənova müraciətlə məktub təqdim etdi  və dedi ki,  bu il Srebrenitsa soyqırımının 25 illiyidir. Bu münasibətlə Azərbaycanda Srebrenitsa soyqırımının adına bir küçə verilməsini istəyir. 
Xatırladım ki, ötən il Azərbaycanın Bosniyadakı səfirliyinin dəstəyi ilə  Munira  Subaşiç və onun təşkilatının üzvləri  Srebrenitsa qətliamının şahidləri olan digər analar  Xocalı soyqırımının 27 illiyində Bakıya qonaq gəlmişdilər. Xocalı abidəsini ziyarət etmiş, Xocalıdan didərgin düşmüş ailələr, doğmalarını itirmiş insanlarla görüşmüşdülər.  Xanım Subaşiç  onu da deyir ki, artıq Fransadakı küçələrin birinin adı  Srebrenitsa qurbanlarının xatirəsinə adlandırılıb. Təşkilat Türkiyə, Kanada və digər dövlətlərə də Srebrenitsa faciəsini əks etdirən küçə adlarının verilməsi üçün müraciət ünvanlayıb.  Azərbaycanlı diplomat Eldar Həsənov xanım Munira Subaşiçin  müraciətinin nəzərə alınması üçün  Azərbaycan dövlətinə təqdim edəcəyinə söz verdi. 


Munira Subaşiçə baxıram. Əynində  uzun illərin  mixək rəngində olan kohnə plaşı vardı. Ötən il Azərbaycana da bu üst geyimində gəlmişdilər. O anaların geyimləri bizim QHT sədrlərinin paltaralarından fərqlənir. Bir də ki, üst-başlarında qızıl-brilliant parlamır. Onlar bu günə qədər iş görüblər, gecə-gündüz beynəlxalq təşkilatların qapılarında yata-yata, dayana-dayana dünyaya Srebrenitsa qətliamını tanıdıblar.  Bizi isə qınayır Minura Subaşiç ana. Deyir ki, dirəniş göstərsəydiniz, tanıdardınız. Bu məsələdə bütün millət bir olmalıdır. Kaş biz də faciəmizi dünyaya tanıdanda  kostyumlu, bərli-bəzəkli deputatları, QHT sədrlərini, yaxın dostları deyil, Xocalıda qətliama, soyqırımına məruz qalmış şahidləri aparaq. O zaman biz də Xocalıya Ədaləti tapacağıq.

Aida Eyvazlı

(Ardı var)

Oxşar xəbərlər
10:15, Bu gün
Azərbaycanda yeni televiziya fəaliyyətə başlayır - VİDEO
10:07, Bu gün
Xankəndidə avtomat və qumbaralar aşkarlanıb
10:05, Bu gün
Ucarda məktəb binası yanıb
09:54, Bu gün
Bakıda iftar qiymətləri- Hansı restoranlar Ramazandan sui istifadəyə cəhd edir?- ARAŞDIRMA
09:51, Bu gün
İstanbulda fabrikdə dəhşətli yanğın - İşçilərin içəridə qaldıqları ehtimal edilir - VİDEO
09:48, Bu gün
Xırdalanda partladıcı və qumbaralar tapılıb
09:43, Bu gün
Ötən gün vətəndaşlardan avtomat, tapança və qumbaralar götürülüb
09:34, Bu gün
Bakıda bir sıra yollarda tıxac var - SİYAHI
09:31, Bu gün
Qazaxıstandan xəbərdarlıq: Təcili bu şəhərləri tərk edin
09:27, Bu gün
"Paşinyan Putindən soruşdu: “Siz niyə Qarabağ xalqını öz taleyinin ümidinə buraxdınız?”-Lavrov
09:26, Bu gün
Bazarlarda hansı meyvə-tərəvəzlərə tələbat artıb? - VİDEO
09:23, Bu gün
Kimyəvi saç düzləşdirmənin təhlükələri ortaya çıxıb
09:18, Bu gün
Azərbaycanda professor vəfat etdi
09:17, Bu gün
Azərbaycanda məşhur müğənni ikinci dəfə ərə gedəcək - VİDEO
09:15, Bu gün
Bakıda MİS əməkdaşı maşınların arasında qalaraq ayaqlarını itirdi
09:13, Bu gün
Əhalinin ən çox xərci nəyə çıxır? - ARAŞDIRMA + VİDEO
09:12, Bu gün
Şirvanda saxlanılan şəxsdən 4 kiloqram narkotik vasitə götürülüb
09:08, Bu gün
MİDA-nın vəzifəli şəxsi vəfat edib
09:06, Bu gün
Bədəni toksinlərdən təmizləyən ən təsirli çaylar
09:01, Bu gün
Bakıda gənc oğlanı avtomobil vurub
08:38, Bu gün
Bu gün məktəblərə işə qəbul müsabiqəsi üzrə təkrar müsahibə keçiriləcək
08:34, Bu gün
Fələstinli dünyaca məşhur universitetin prezidenti seçildi...-GÖZLƏNİLMƏZ-FOTOLAR
08:16, Bu gün
Xoşbəxt ailə olmaq istəyirsinizsə bunları etməyin -10 qayda
07:57, Bu gün
Füzulidən olan keçmiş məcburi köçkün: Çox sevinirik ki, yurdumuza qayıdırıq
07:55, Bu gün
Beyin üçün koronavirusdan təhlükəli olan infeksiya açıqlanıb
07:53, Bu gün
Füzuli şəhərinə növbəti köç karvanı yola salınıb - YENİLƏNİB
07:45, Bu gün
Səhər oyananda bunu et, ÇOX TƏSİRLİDİR!
07:34, Bu gün
Səhərlər özünüzü narahat hiss edirsinizsə, bunu edin
00:27, Bu gün
Sevgini necə itirməməli?..
00:02, Bu gün
Hacı Surxay Məmmədli: “Qədr gecəsi şeytanın zəncirləndiyi gecədir” - VİDEO
28 Mar 2024 | 23:59
Düz qarına sahib olmaq üçün bunları edin
28 Mar 2024 | 23:59
Hikmət Hacıyev: COP29 Azərbaycanın qətiyyətini, diplomatik və siyasi cəsarətini nümayiş etdirdi
28 Mar 2024 | 23:58
Konqoda altı milyona yaxın insan evlərini tərk edib - SƏBƏB
28 Mar 2024 | 23:56
Aygün Kazımova ilə Namiq yenidən məşhur dueti oxudu - VİDEO
28 Mar 2024 | 23:54
"BlackRock" rəhbəri ABŞ-ın milli borcunun fəlakətli həddə çatdığını bildirib
28 Mar 2024 | 23:50
Sürücülərin NƏZƏRİNƏ: Bəzi yollarda görünüş məsafəsi məhdudlaşacaq
28 Mar 2024 | 23:47
Azərbaycanlılar Qərbi Zəngəzura qayıdacaqlar, burada muxtariyyət yaradılacaq - VİDEO
28 Mar 2024 | 23:47
Gözəllikləri ilə modelləri də geridə qoyan BÜRCLƏR
28 Mar 2024 | 23:41
"İdeal Motors" sığorta müqaviləsinə görə məhkəməlik oldu
28 Mar 2024 | 23:41
Qazaxıstandan öz vətəndaşlarına ÇAĞIRIŞ: “Odessa və Xarkov vilayətlərini tərk edin”
28 Mar 2024 | 23:37
Azərbaycan və Ermənistan parlamentlərinin rəhbərləri may ayında görüşəcəklər
28 Mar 2024 | 23:35
Axund Azər Sani: “İndi bayıra çıxsan, hiss etməzsən ki, Ramazandır” - VİDEO
28 Mar 2024 | 23:32
Bakıda bu evlər bahalaşdı
28 Mar 2024 | 23:26
Gəncədə yaşayış binasın dam örtüyü yanır
28 Mar 2024 | 23:20
Valideyndən övladına nə miras qalmalıdır? - SORĞU + VİDEO
28 Mar 2024 | 22:55
Futzal üzrə Azərbaycan Kubokunun yarımfinalçıları müəyyənləşib
28 Mar 2024 | 22:50
Göyçayda ağır yol qəzası baş verib, xəsarət alanlar var
28 Mar 2024 | 22:47
İşıqforda güllə yağışı: Yaralılar var
28 Mar 2024 | 22:44
Nadirdən Aytən Səfərovanın fikirlərinə CAVAB
28 Mar 2024 | 22:43
"Britaniya ordusu Rusiyaya qarşı iki aydan çox savaşa bilməz" - "The Telegraph"
28 Mar 2024 | 22:41
Çayı soyuq su ilə soyutmaq olmaz! - Bunları "öldürürsünüz"
28 Mar 2024 | 22:38
İndoneziya Cakartaya xüsusi status verir
28 Mar 2024 | 22:35
Dostunun ad günündə dava saldı: Həbs olundu
28 Mar 2024 | 22:33
BDU-da "İnsanlıq əleyhinə cinayət:soyqırımı siyasəti, tarixi həqiqətlər və faktlar" adlı konfrans keçirilib - FOTO
28 Mar 2024 | 22:30
Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarına həsr edilən “Xüsusi Xidmət” sənədli filmi - VİDEO
28 Mar 2024 | 22:30
Polisdən reyd: Nömrənin yerini dəyişənlər cərimə edildilər: - VİDEO
28 Mar 2024 | 22:27
CAR-da avtobus körpüdən aşıb, onlarla sərnişin ölüb
28 Mar 2024 | 22:22
“Verdiyi koordinatlar o qədər dəqiq idi ki...” - Döyüş yoldaşları Milli Qəhrəman haqqında - VİDEO
28 Mar 2024 | 22:18
“Crocus City” dəhşəti və Rusiyadakı erməni lobbisi - VİDEO
28 Mar 2024 | 22:07
Quzu ətindən baha olan göbələk növü - VİDEO
28 Mar 2024 | 22:03
İsrail Livandan uçan naməlum hədəfə qarşı “Patriot”dan istifadə edib
28 Mar 2024 | 21:59
Ən şanssız 4 bürc
28 Mar 2024 | 21:50
Yaxınlığında yerləşən məzar 680 minə satılır
28 Mar 2024 | 21:45
ABŞ Konqresi Pentaqonun Afrikadakı dövlət çevrilişlərinə görə hesabat tələb edib
28 Mar 2024 | 21:38
Ukraynalı deputat: Hərbi xidmətdən yayınanların sayı bir milyona çatır
28 Mar 2024 | 21:37
"Amerikalıları tabutlarda evlərinə göndərəcək və "Qara Evi" rüsvay edəcəyik"
28 Mar 2024 | 21:35
Bu pəhriz idrak funksiyasını yaxşılaşdırmağa kömək edəcək
28 Mar 2024 | 21:34
Kartında pulu olan hər kəsə XƏBƏRDARLIQ
28 Mar 2024 | 21:30
Almaniyada “Avropada dilimizin bu günü və sabahı” adlı tədbir keçirilib - FOTO
28 Mar 2024 | 21:27
BMT Baş katibi azərbaycanlı diplomatı yüksək vəzifəyə təyin edib
28 Mar 2024 | 21:26
Bakıda kafedə ölüm olub
28 Mar 2024 | 21:25
DİN vətəndaşlara müraciət edib: Hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın
28 Mar 2024 | 21:16
Bakı ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ - Aprelin 2-si və 3-də...
28 Mar 2024 | 21:07
Şokoladın qiyməti dəyişəcək? - VİDEO
28 Mar 2024 | 20:58
Ramazan ayının on doqquzuncu gününün imsak, iftar və namaz vaxtları
28 Mar 2024 | 20:54
"ABŞ-ın Rusiyanın neft emalı zavodlarına hücum etməmək çağırışı dəhşətlidir" - "The Hill" 
28 Mar 2024 | 20:50
Trendyoldan sifariş zamanı "300 dollar" limiti ləğv olunur? - EKSPERT AÇIQLADI
28 Mar 2024 | 20:46
Məşhur türk serialı Qarabağda ÇƏKİLƏCƏK?
28 Mar 2024 | 20:41
"Samsung Pay" Rusiyanın “Mir” ödəniş kartları ilə işləməyi dayandırır
28 Mar 2024 | 20:37
Çobanyastığı çayının bilmədiyimiz FAYDALARI
28 Mar 2024 | 20:28
Aİ Şurasının rəsmiləri Azərbaycana səfər edəcəklər
28 Mar 2024 | 20:25
Əli Nağıyev: Azərbaycanın təhlükəsizlik orqanlarının qarşısında yeni çağırışlar durur
28 Mar 2024 | 20:15
Azərbaycan təhlükəsizlik orqanlarının 105 illiyi ilə bağlı təntənəli tədbir təşkil olunub
28 Mar 2024 | 20:13
Rusiya XİN başçısı: Məhz KTMT İrəvanın maraqlarını çətin vəziyyətlərdə müdafiə edib
28 Mar 2024 | 20:11
Yıldız Tilbe: "Allah pensiyaya çıxanlara kömək olsun, başqa kömək edən yoxdur"
28 Mar 2024 | 20:08
Çox şanslıdırlar: İki bürcü karyera yüksəlişi gözləyir
28 Mar 2024 | 20:06
Lavrov: Ermənistan uydurma bəhanələrlə Rusiya ilə münasibətlərin pozulmasına çalışır
28 Mar 2024 | 19:59
Sumqayıtda yolların təmirinə başlanılıb - FOTO/VİDEO
28 Mar 2024 | 19:50
Əfqanıstanda güclü zəlzələ baş verib
28 Mar 2024 | 19:50
Diplomsuz cərrahın qanunsuz əməliyyatları - Klinika nazirliyi necə aldatdı? - FOTO
28 Mar 2024 | 19:46
Bu meyvələr xoşbəxtlik hormonunu artırır
28 Mar 2024 | 19:44
Şahmar Hüseynova yeni vəzifə verildi
28 Mar 2024 | 19:38
Toyuq ətinin yuyulmasının YARATDIĞI TƏHLÜKƏ  
28 Mar 2024 | 19:28
Nazir üç universitetə yeni prorektorlar TƏYİN ETDİ - FOTO
28 Mar 2024 | 19:27
Yevlaxda avtomobil yük maşınına çırpılıb, ölən var
28 Mar 2024 | 19:18
Rusiya İstintaq Komitəsi: “Crocus City Hall”dakı terror Ukraynadan maliyyələşib
28 Mar 2024 | 19:11
Qara dəliyin ən aydın görüntüsü çəkilib - FOTO
28 Mar 2024 | 19:08
Azərbaycan və Türkiyə birgə “Qızıl qatar” adlı film çəkəcəklər
28 Mar 2024 | 19:05
Nazir: “Şuşa İƏT Gənclər Paytaxtı - 2024” çərçivəsində müxtəlif tədbirlər keçiriləcək
28 Mar 2024 | 19:03
İƏT Gənclər Forumunun prezidenti: Şuşa bütün türk dövlətləri üçün önəm daşıyır
GÜNLÜK
28 Mar 2024 | 11:56
Şuşalılara müjdə - İlk köç bu tarixdə olacaq
28 Mar 2024 | 11:02
İctimai Wi-Fi-dən təhlükəsiz istifadənin 10 qaydası
28 Mar 2024 | 12:40
“Həkimə deyib ki, qorxma, gəl qabağa” - Əliağa Vahidi həqiqətənmi tibb bacısı öldürüb? - AÇIQLAMA
28 Mar 2024 | 10:34
Bu gecə ehtimal edilən ilk Qədr gecəsidir
28 Mar 2024 | 10:40
Los Ancelesdə yaşayan azərbaycanlı həkim
28 Mar 2024 | 15:17
“Polad Bülbüloğlunu özüm qucağıma alıb səhnəyə çıxardım...”
28 Mar 2024 | 11:16
Metroda niyə zibil qabı yoxdur?
28 Mar 2024 | 10:53
İdeal səhər rejimi necə olmalıdır?
28 Mar 2024 | 11:25
Ukrayna rus və erməni dillərini qaraçı dili ilə eyniləşdirdi...-RƏSMİ
28 Mar 2024 | 11:07
“Radikal dini cərəyanlarla, terrorla mübarizədən günahsız adamlar zərər çəkməməlidir...”
HƏFTƏLİK
28 Mar 2024 | 11:56
Şuşalılara müjdə - İlk köç bu tarixdə olacaq
25 Mar 2024 | 15:28
"Terrorçuların arxasında dayananların hədəfi icra başçısı yox, Azərbaycandır"
23 Mar 2024 | 09:08
78 yaşı tamam olan tanınmış yazıçı: “Dostlarım gedib, qalmışam uşaq-muşaq əlində” -VİDEO+MÜSAHİBƏ
27 Mar 2024 | 12:03
Millət vəkilindən qalmaqallı parklanma qiymətləri ilə bağlı AÇIQLAMA
24 Mar 2024 | 19:04
Əhməd Qəşəmoğlu çağırış etdi: "Rədd olun ekranlardan!"
27 Mar 2024 | 11:10
Məcburi köçkünlər yaşadıqları evləri nə zaman təhvil verəcək?
23 Mar 2024 | 12:34
“Bu terror aktının məhz Araz Ağalarovın obyektində törədilməsi məsələsinə gəldikdə...”
23 Mar 2024 | 08:54
“Putin göstərdi ki, siyasi məqsədlərinə çatmaq üçün nə qədər lazımdırsa, o qədər rusu öldürəcək...”
27 Mar 2024 | 10:05
“Putinin ətrafı Ukraynanın “Krokus”dakı terror aktında iştirakına inanmır...”- "Bloomberg” 
23 Mar 2024 | 00:18
Martın sonunda həyatı dəyişəcək 3 bürc
AYLIQ
28 Mar 2024 | 11:56
Şuşalılara müjdə - İlk köç bu tarixdə olacaq
28 Mar 2024 | 11:02
İctimai Wi-Fi-dən təhlükəsiz istifadənin 10 qaydası
28 Mar 2024 | 12:40
“Həkimə deyib ki, qorxma, gəl qabağa” - Əliağa Vahidi həqiqətənmi tibb bacısı öldürüb? - AÇIQLAMA
28 Mar 2024 | 10:34
Bu gecə ehtimal edilən ilk Qədr gecəsidir
28 Mar 2024 | 10:40
Los Ancelesdə yaşayan azərbaycanlı həkim
28 Mar 2024 | 15:17
“Polad Bülbüloğlunu özüm qucağıma alıb səhnəyə çıxardım...”
28 Mar 2024 | 11:16
Metroda niyə zibil qabı yoxdur?
28 Mar 2024 | 10:53
İdeal səhər rejimi necə olmalıdır?
28 Mar 2024 | 11:25
Ukrayna rus və erməni dillərini qaraçı dili ilə eyniləşdirdi...-RƏSMİ
28 Mar 2024 | 11:07
“Radikal dini cərəyanlarla, terrorla mübarizədən günahsız adamlar zərər çəkməməlidir...”