Koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar hamımızın beynində müxtəlif suallar yaranır. Xəstəlik kimi bu bəlanın virusdan yayıldığını nəzərə alsaq, pandemiya ilə bağlı qaranlıq məqamlara daha dolğun cavabları virusun xarakteristikasına bələd olan biri daha dolğun cavab verə bilər.

MOderator.az xəbər verir ki, Modern.az-ın  koronavirus xəstəliyi ilə bağlı suallarını Türkiyənin Akdeniz Universitetinin professoru, AMEA-nın müxbir üzvü, "Rekonbinant vaksin və teropevtik zülalların sintezi üçün TUBİTAK”  və Beynəlxalq Qrant  Agentliyi tərəfindən 5 böyük layihənin rəhbəri olan Tərlan Məmmədov cavablandırıb:

- Digər ölkələrlə müqayisədə Türkiyədə mövcud durum hələ ki, yaxşıdır. İtaliya və İspaniyaya baxanda burda vaxtında təyyarə reysləri ləğv edildi və karantin elan olundu. Düşünmürəm ki, vəziyyət bundan sonra ciddi xarakter alsın. Artıq maksimum həddə çatdıqdan sonra durum stabilləşməyə, xəstələrin sayı azalmağa başlayacaq.

- Maskadan müəyyən xəstəliyi olan insanlar istifadə etsə daha yaxşı olar. Çünki immun sistemi zəif olan belə insanlar və yaşlılar üçün xəstəlik risklidir. Xüsusilə də ağciyər xəstəliyi olan insanlar koronavirusa yoluxanda bu xəstəliyi çox  ağır keçirir, onlar mütləq maskadan istifadə etməlidir. Xəstəliyə hamı tutula bilər, amma əsas təhlükə xəstəliyin bədəndə yayılması tempidir.

- Bu kimi fikirlər mənasız və ara söhbətlərdir. Təhsili və düşüncəsi geniş olan insanlar belə bir məntiqlə çıxış edə bilməzlər. Koronavirusun bundan əvvəl yayılan viruslardan ciddi fərqləri var. Bu virusun insanlara birləşməsinin mexanizmi eynidir. Virusun üzərində barmaqcıq var. Məhz bu barmaqcıq vasitəsilə o insanın ağciyərinə birləşir. Yəni virusun yayılması yaxud inkişafının türk, alman ya da italiyan geni üçün fərqi yoxdur. Əsas məsələ indi odur ki, hansı ölkə virusa qarşı necə mübarizə aparır. İtaliya ən güclü tibbi olan ölkədir. Amma görürsünüz ki, diqqətsizlik səbəbindən hazırda İtaliya tibbi də yoluxmanın qarşısını ala bilmir. Amma statistikaya baxanda görürük ki, ABŞ-da və digər Avropa ölkələrində yaşlıların immun sistemi türklərə nisbətdə daha güclüdür. Çünki digər ölkələrdə xəstəlik səbəbi ilə yaşlılar daha az ölür nəinki, Türkiyədə.

- Xəstəliyin geniş yayılmasında əsas səbəb insanların karantin rejiminə əməl etməməsidir. Buna görə də qaydalar daha da sərtləşdirilməli, cərimələr tətbiq olunmalıdır. Bu dəqiqə səhiyyə naziri də deyir ki, ər arvad evdən çıxırsa onlar yaxın olmamalı, evdə bir otaqda yatmamalıdırlar. Yəni xəstəlikdən qurtulmağın hazırda tək yolu var, o da təması qorumaqdır. Əgər biz təması azaltmasaq xəstəliyin qarşısını almaq mümkün olmayacaq. 2012-ci ildə SARS xəstəliyi də geniş yayılmışdı və təkcə Türkiyədə 700-ə yaxın insan öldü. Xəstəlik sonra birdən zəifləyib yoxa çıxdı. Bunun da səbəbi virusun bədəndə yeni mutasiyalara uğraması idi. Və o yeni mutasiyalar insanların bədənini tanıya bilmədi. Ümid edək ki, koronavirusun da belə mutasiyaları əmələ gələcək və zamanla xəstəlik sonlanacaq.

- Virus canlı orqanizm deyil, sadəcə olaraq heyvan bədənində formalaşır. Həmin formalaşan virusun da müxtəlif mutasiyaları olur. Mutasiyaların hamısı insan orqanizmini tanıya bilmir. Yəni yarasada müxtəlif viruslar həmişə olub, sadəcə öz-özünə yaranan bu mutasiyanın digərlərindən fərqi insan bədənini tanımasıdır. Ola bilsin ki, zamanla bu növ də artıq insan resptorlarını tanımayacaq və beləliklə, bəladan xilas olacağıq. Onu da deyim ki, zamanla Ərəbistanda dəvədən də bu virusun başqa forması yayılmışdı.

- Virusa qarşı insanda anticisim yarada biləcək vaksin yaratmaq lazımdır. O vaksinlər vasitəsilə anticisim əmələ gəlməlidir ki, virus neytrallaşsın. Yəni söhbət belə bir güclü vaksinin yaradılmasından gedir. Mən hazırda vaksinlərin yaradılması ilə məşğulam. Malyariya xəstəliyinə qarşı vaxtı ilə vaksin yaradan biri kimi hazırda koronavirusa qarşı da vaksinin yaradılması üzərində işləyirəm. Onu da deyim ki,  malyariya ən çox insan ölümünə səbəb olan xəstəlikdir. Təkcə Afrikada ildə 0,5 milyon insan, yarısı uşaq olmaqla bu xəstəlikdən dünyasını dəyişir. Dünya Sağlamlıq Təşkilatının məlumatına görə, hər il  milyon insan bu xəstəliyə tutulur. Amma bu qədər illərə rəğmən malyariya xəstəliyinə qarşı tutarlı vaksin hələ də yaradıla bilməyib. Yəni dediyim odur ki, virus əleyhinə tam uğurlu vaksinin yaradılması çox çətin məsələdir. Amma zamanla müsbət nəticə əldə edəcəyimizə inanıram.

- Bayaq da dediyim kimi virusun məhvi üçün bədəndə anticisim yarada biləcək vaksin lazımdır Amma hələ ki, heç bir vaksin bunu bacarmır. Müəyyən dərmanlar var ki, koronavirusa qarşı istifadə olunur. Amma bu dərmanlar da müəyyən mənada kömək edə bilər, xəstəliyi tamamilə məhv edə bilməz. Əsas məsələ odur ki, insanlar immun sistemlərini güclü tutsunlar.

- Türkiyədə koronavirusdan ölənlərin 70 faizi 60 yaşdan yuxarı insanlardır. Cins faktoruna gəldikdə isə xəstəlik səbəbi ilə ölənlərin çoxu kişilərdir. Bunun da səbəbi odur ki, kişilər daha çox stresli həyat keçirir, siqaretdən istifadə edirlər və.s

- İnsan xəstəlikdən sağalıbsa, demək ki, onun bədənində anticisim yaranıb. Amma virusun böyrək və ağciyərlərdə sonradan problem yaratma ehtimalı var. Hələ ki, dəqiq demək mümkün deyil sağalan xəstə nə kimi problemlər yaşayacaq.

- Bilirsiniz, ABŞ-da tibb çox bahadır. İnsanlar bir-iki gündən artıq xəstəxanada qala bilmir. Amma indi görürsünüz xəstəxana qıtlığı yaşanır. Çünki heç bir ölkə bu  vəziyyətə hazır deyildi. Ona görə də baxırlar, ki, xəstəxana resursları yetərincə deyil məcbur qalırlar, gəmi ya da sürət qatarından istifadə etməyə. Türkiyəyə gəldikdə isə, burada səhiyyə hazırda çox güclüdür. Mən tez-tez burda tibb universitetinin tələbələri ilə görüşürəm. Sizi inandırım ki, mən onların savadına heyran qalıram və düşünürəm ki, onlar ABŞ-dakı tibb tələbələrindən də güclüdür. Bundan başqa, mən xəstəxanada analiz verəndə artıq evə çatdığımda onlayn olaraq nəticələrin mənə yollandığını görürrəm. Yəni onu demək istəyirəm ki, səhiyyə işçiləri və tibbi şərait hazırda bütün ehtiyacları qarşılaya bilir. Amma gələcəkdə nə olacağını heç kim bilmir. Ehtiyac olacağı təqdirdə əlavə alternativə Türkiyə də müraciət edə bilər.

- Mən belə düşünürəm ki, uşaqların bədənində olan reseptorlar hələ virusu tanımır, ona görə də onlar virusa yoluxmur və vəziyyətləri kəskinləşmir. Çox sevindirici haldır ki, uşaqlarda xəstəlik ağır olmur. Amma mən sizə məsələnin elmi tərəfini dedim, ola bilsin ki, bunun başqa tərəfləri də var. Hər şeyi dəqiqliklə Tanrı bilir…