Bu sətirlər 1991-ci ilin may-iyul aylarında Dağlıq Qarabağın erməni ekstremistlərindən təmizlənməsi üçün aparılan “Ümid” adlı hərbi-milis əməliyyatının qərargah rəisi təyin olunmuş polkovnik Əzim Piriyevin «Yarımçıq qalmış “Ümid” əməliyyatı...” adlı sənədli povestindəndir. 

Polkovnik daha sonra yazır: 

“...1991-ci ilin axırlarında 366-cı alayın Xankəndidən çıxarılıb Azərbaycan Respublikasının ərazisini tərk etməsi barədə  Moskva göstəriş verib. Həmin alay Xankəndidən çıxıb kolon halında Ağdam rayonunun ərazisindən keçib getmək istəyəndə onun qabağını kəsərək yolunu bağlamışdılar ki, guya alayın şəxsi heyətinin  və hərbi texnikasının belə  mütəşəkkil qaydada rayon ərazisindən keçib getməsi respublikanın müstəqilliyinə təhlükə ola bilər.  Ona görə də alayın kalonna halında getməsinə yol verilməyəcəkdir. Əgər alay kiçik hissələrə  bölünüb keçib getsə, maneçilik olmayacaqdır... 

Alayın komandanlığı  belə halın hərbi nizamnamənin tələblərinə uyğun olmadığını, kalonun mütəşəkkil surətdə, yəni hərbi texnkanın və canlı qüvvələrin hamısının birlikdə keçib getməsindən başqa ayrı variantın mümkün olmamasını bildirsələr də,  piketçiləri öz fikirlərindən daşındıra bilməmişdi... 

Vəziyyətin bu cür gərginləşməsi yuxarı rus komandanlığına məruzə olunduqdan sonra əmr verilib ki, əgər doğrudan da belədirsə, onda qayıdın əvvəlki yerinizə, yəni Xankəndinə və yenidən orada yerləşin...

Alayın qabağını kəsib  mütəşəkkil surətdə deyil, parçalanaraq bir tank – 10 əsgər, bir ZTR- 15 əsgər və s. halında keçməsi barədə tələbin absurdluğunu və heç bir məntiqə sığmadığını bu tələblə çıxış edənlər özləri yaxşı bilirdilər.  Bəs onda nə üçün bu cür tələblər irəli sürülürdü? Nə məqsədlə?..

366-cı alay yenidən  Xankəndinə qayıdanda ermənilər onları gül-çiçəklə, duz-çörəklə doğmalar kimi qarşılamışdılar. Onların şərəfinə ziyafətlər düzəldərək iki gün toy-bayram etmişdilər. Çünki bu alay onlara hava-su kimi  lazım idi. Bu alay vasitəsilə Xocalı soyqırımını tərədəcəkdilər, alınmaz qala olan Şuşanı alacaqdılar... Laçın, Kəlbəcər, Ağdam, Füzuli, Cəbrayıl,  Qubadlı, Zəngilan rayonlarını bir-birinin ardınca işğal edəcəkdilər... Bütün bunlar hamısı hələ irəlidə idi...

Təəssüflər olsun ki, bütün bu suallara cavab  hələ də tapılmayıb. Hamının başı hakimiyyət uğrunda mübarizəyə qarışmışdı. Kürsü uğrunda ölüm-dirim savaşı gedirdi. Qarabağ isə onların gözü qabağında ədən gedirdi...”   

Bildiyimiz  və polkovnik Əzim Piriyevin də vurğuladığı kimi,  1985-ci ildən Xankəndidə dislokasiya olunmuş keçmiş 366-cı sovet moto-atıcı alayı Qarabağın işğalında, xüsusən Xocalı soyqırımında və Şuşanın zəbt edilməsində separatçı və işğalçı ermənilərə dəstək verməklə  hərbi əməliyyatlarda aparıcı rol oynayıb. Ona görə də bəhs edilən məqam torpaqlarımızın və 1 milyondan çox didərgin soydaşımızın taleyində həlledici bir nöqtə olub...  Çünki həmin alay vaxtında çıxarılsaydı, Xocalı soyqırımı da baş verməz və Qarabağın işğalı da baş tutmazdı...

Moderator.az əməkdaşı mövzu ilə bağlı  bəhs edilən kitabın müəllifi, istefada olan polkovnik Əzim Piriyevlə telefon əlaqəsi saxlayıb.  O, öz kitabında yazdığı məlumatları təsdiqləyib. 

“Təəssüf ki, həmin olayın  konkret  nə vaxt baş verdiyini xatırlamıram. Ancaq bilirəm ki, 1991-ci ilin sonunda olub və 366-cı alayın çıxarılmasının qarşının  alınması Azərbaycanın, xalqımızın gələcəkdə başına gələcək facilərin, o cümlədən Xocalı soyqırımının törədilməsində həlledici rol oynayıb”. 

“Bəs həmin alayın Ağdamda qarşısının alınmasını kimlər təşkil edib və kimlər bunu icra edib” sualına isə Ə.Piriyev “Təəssüf ki, bu haqda sonrakı dövrdə də dəqiq məlumat əldə edə bilmədik. Ona görə elə kitabımda da yazmışam ki, axı kimlər idi 366-cı alayın qarşısını kəsib Qarabağdan çıxmasını qoymayannlar. Axı həmin alayın çıxma xəbərini eşdidən kimi ermənilər yasa batmışdılar...” cavabını verib.

1990-1991-cı illərdə Xankəndidə  keçmiş DQMV-nin Daxili İşlər İdarəsinin rəis müavini vəzifəsində çalışmış Sadir Məmmədov isə özünün belə bir olaydan xəbərsiz olduğunu, lakin  polkovnik Əzim Piriyevi yaxından tanıdığı üçün onun olmamış fakt barədə danışa bilməyəcəyini düşündüyünü ifadə edib. 

“Ola bilsin, bu hadisə 20 Noyabr vertolyot faciəsindən sonra mənim Daxili İşlər nazirinin göstərişi ilə  həmin terakt zamanı həlak olmuş rus hərbçilərinin nəşlərinin Rusiyaya ailələrinə çatdırılması və dəfnlərində iştirak etməklə məşğul olduğum dövrə təsadüf etdiyindən məlumatım olmayıb. Bəhs edilən faciədən sonra isə 1991-ci ilin dekabrında artıq bizim Xankəndinə qayıtmağımız mümkün olmamışdı...” 

1991-ci ilin payızından Azərbaycanda AXC fəalı və deputat kimi Müdafiə Şurasının üzvü  olan sabiq Müdafiə naziri Rəhim Qazıyev belə bir olayı xatırladığını, lakin təfərrüatlarının yadında qalmadığını bildirib. 

“Mən polis polkovniki Əzim Piriyevin dediklərinin obyektivliyinə qətiyyən şübhə etmirəm. Çünki onu Qarabağda erməni yaraqlılarına qarşı mübarizədə fəal iştirak etmiş, DİN Cinayət- Axtarış İdarəsinin keçmiş rəisi kimi də işində peçəkar və obyektiv bir şəxs kimi tanımışam.  Eyni zamanda 366-cı alayın Ağdamda qarşısının necə kəsilməsini xatırlamasam da, əminəm ki, bu hadisə də digərləri kimi, Azərbaycandakı hakimiyyət və kürsü davalarının nəticəsi olub...”-deyə sabiq nazir vurğulayıb.

Qarabağ Azadlıq Təşkilatın  sədri Akif Nağı bildirib ki, oxşar bir açıqlamaya o illərdə Prezidentin Qarabağ üzrə səlahiyyətli nümayəndəsi olmuş Əlisaab Orucovun da kitabında rast gəlib, lakin təfərrüatını xatırlamır. 

“Amma ola bilər ki, Ağdamda 366-cı alayın qarşısını kəsənlərin doğrudan da nəsə məntiqi bir əsası olub, sadəcə, rus ordu komandanlığı bunu bəhanə edib və alayı  əvvəlki dislokasiya yerinə Xankəndinə qaytarıb”- QAT sədri belə deyib.

Ağdamda böyüyüb boya-başa çatmış tanınmış Qarabağ qazisi, “Fred Asif” ləqəbli Milli Qəhrəman Asif Məhərrəmovun qardaşı Ədalət Məhərrəmov belə bir olayın şahidi olmadığını söyləyib.  

“Ağdam camaatı heç vaxt bilə-bilə işğalçı rus alayının Azərbaycandan çıxarılmasına mane ola bilməzdi.  Belə bir hadisənin baş verə biləcəyi heç ağlıma sığışmır...”

Sultan Laçın