Milli Şuranın
Beynəlxalq Komissiyasının sədri Gültəkin Hacıbəyli gündəmin aktual məsələlərilə
bağlı “Azadlıq”ın suallarını cavablandırır: Moderator.az həmin
müsahibəni təqdim edir.
- ABŞ
konqresindəki son dinləmələri necə xarakterizə edərdiniz?
- Bu dinləmələr
Azərbaycan hakimiyyətinə, müxalifətinə və xalqına açıq və ciddi mesaj idi. Bu
mesajla ABŞ öz mövqeyini ortaya qoydu. Birinci mesaj dinləmələrin birbaşa
Konqresin binasında keçirilməsi idi. Halbuki, Helsinki Komissiyası bu məqsəd
üçün bir qayda olaraq, fərqli məkanlardan istifadə edir. İkinci və daha ciddi
mesaj dinləmələrin adı idi. “Troubled partner” ifadəsini “problemli
tərəfdaş” kimi tərcümə etdilər, ancaq əslində, narahatlıq doğuran, qorxu
yaradan tərəfdaş tərcüməsi orijinala daha yaxındır. Və ardınca, “Azərbaycanda
artan avtoritarizm”. Bu artıq mövqedir və bu mövqenin müzakirələrdən öncə
tədbirin adında ifadə olunması onun ciddiyyətindən və dəyişməzliyindən xəbər
verir. Dinləmələrdə Azərbaycanda baş verən həbslər, repressiyalar, real
vəziyyətlə bağlı ən detallı faktları daha çox təşkilatçı tərəfin dilindən
eşitdik. Bu isə o deməkdir ki, hakimiyyət təmsilçilərinin nə deməsindən asılı
olmayaraq, ABŞ siyasi dairələri Azərbaycandakı gerçək vəziyyəti heç də bizdən
pis bilmir, bəzi hallarda isə, daha məlumatlıdırlar. Tədbirə Azərbaycan
tərəfindən dəvətlilərin siyahısı da maraqlıdır. Dinləmələrə vətəndaş
cəmiyyətinin təmsilçiləri - Leyla Əliyeva və Emin Milli, Milli Şuranın
nümayəndəsi Eldar Namazov və prezidentliyə namizədi həbsdə olan REAL
hərəkatının rəhbərliyindən Erkin Qədirli dəvət olunmuşdu. Fikir verirsinizsə,
ənənəvi müxalifətlə dialoqa yox, daha geniş Milli Şura və vətəndaş cəmiyyəti
formatına üstünlük verilir. Həm Leyla xanımın, həm də Emin bəyin Milli Şura
üzvü olduğunu da nəzərə alsaq, Milli Şuranın nə qədər önəmli və beynəlxalq
münasibətlər prizmasından nə qədər uğurlu, cəlbedici bir format olması bir daha
öz təsdiqini tapır. İstər Eldar Namazov, istərsə də Erkin Qədirli Azərbaycanda
sivil, demokratik alternativ fikri və qüvvələri yüksək səviyyədə təmsil etdilər
və onların tutarlı arqumentlərinə cavab vermək qarşı tərəf üçün çox çətin idi.
Konqresdəki dinləmələrin yekununda isə ortaya açıq və şəffaf mövqe qoyuldu:
Azərbaycan yol ayrıcındadır və seçim etməlidir: Ya demokratiya və tərəqqi, ya
da avtoritarizm və tənəzzül. Mən bundan açıq və birmənalı mövqe təsəvvür
etmirəm. ABŞ daha öncə İlqar Məmmədovla bağlı qətnaməsində Avropa Parlamenti
dediyi kimi öz sözünü dedi. Lakin, bu heç bir halda, son söz ola bilməz. Bu,
demokratik dünyanın istək və gözləntisidir. Son sözü isə Azərbaycan xalqı
deməlidir və bu sözü onun yerinə heç kim deməyəcək. Xalq öz seçimini etməlidir
və açıq şəkildə bildirməlidir ki, nə istəyir. ABŞ-ın, Avropa Birliyinin
mövqeyi, yəni beynəlxalq dəstək göz önündədir. Son bir-neçə ildə dünyada baş
verən qlobal demokratikləşmə prosesi fonunda münbit siyasi situasiya yetişib.
Hətta Rusiya da əvvəlki dönəmlərdə olduğu kimi hakimiyyəti müdafiə etmir,
əksinə, şimal qonşumuz ilə münasibətlər ən gərgin dövrünü yaşayır. Müxalifətin
birləşə bilməməsi haqqında arqument də Milli Şuranın yaranması ilə öz kəsərini
itirib. Nəinki müxalifət, bütün geniş demokratik düşərgə birləşərək öz
təşkilatını - Milli Şuranı yaradıb və millətimizin ən layiqli oğullarından
birini - Rüstəm İbrahimbəyovu özünə lider seçib. Beləliklə, siyasi situasiyanın
bütün iştirakçıları öz mövqeyini ifadə edib. İndi söz əsas
oyunçunun - xalqındır.
- Hakimiyyət
təmsilçilərinin cavabları çox sönük və arqumentsiz təsir bağışlayırdı. Bunu nə
ilə izah edərdiniz?
- Onlar nə deyə
bilərdilər ki? İnformasiyanın bir an içində bütün dünyanı dolaşdığı bir vaxtda,
qlobal siyasətin Vikiliks, yəni, şəffaflaşma mərhələsinə qədəm qoyduğu bir zamanda,
hakimiyyət təmsilçilərindən başqa hansı təqdimatı gözləmək olardı ki?
Azərbaycan folklorunda bir süjet var. Adamı gedər-gəlməzə göndərmək. Nağıl
qəhrəmanları öz rəqiblərindən qurtulmaq üçün onları gedər-gəlməzə yola salıb,
sonra da adını yarıtmaz qoyurlar. Hakimiyyəti dinləmələrdə təmsil edənlərin
vəziyyəti mənə o nağıl süjetini xatırlatdı.
- Milli
Şuranın vahid namizədi məsələsindəki kənar diskussiyalara necə son
qoyulmalıdır, sizcə?
- Milli Şura
ideyasının müəllifi, bu layihənin yaradıcısı böyük ziyalımız, Azərbaycan
xalqının fəxri olan Rüstəm İbrahimbəyovdur. Heç kim üçün sirr deyil ki, bu
qədər fərqli, bəzi hallarda bir-birini qəbul etməyən qüvvələr Milli Şuraya, ilk
öncə, Azərbaycan xalqının ən müqəddəs maraqları naminə, daha sonra isə Rüstəm
bəyin adının, şəxsiyyətinin işığına yığışıblar. Mən Azərbaycanın bu qədər
fərqli, çoxrəngli və çoxsəsli demokratik qüvvələrini belə həvəslə və şövqlə öz
ətrafına yığa biləcək ikinci bir şəxs tanımıram. Ən azından, heç bir başqa
ziyalımız Rüstəm bəyədək öz çiynini belə ağır yükün altına verməyib, heç bir
siyasi iddiası olmadığı halda belə məşəqqətli yola çıxmayıb. İndiki halda
Rüstəm bəyin Azərbaycanın demokratik qüvvələrinin vahid namizədi olmasından
təbii heç nə ola bilməz. Qeyd etdiyiniz kənar diskussiyalar daha çox iki
məqamla bağlı təbii narahatlıqdan qaynaqlanır. Birincisi, vətəndaşlıq
məsələsilə bağlı məqam, ikincisi isə Rüstəm bəyin hal-hazırda Azərbaycanda
olmamasından doğan əndişə. Mən bu narahatlıqları dilə gətirən dostlarımızı
anlayıram. Ancaq düşünürəm ki, Rüstəm bəyin Rusiya vətəndaşlığına xitam
verilməsindən sonra və onun Bakıya qədəm qoyduğu andan bu narahatlıqlar tam
şəkildə aradan qalxmış olacaq. O andan etibarən, əlavə, ehtiyat və s. namizəd
məsələləri ətrafında spekulyasiyaları cəmiyyətə də qəbul etdirmək çətin olacaq.
Milli Şura özünün yekdilliklə seçdiyi vahid namizədini qeydə aldırmaq gücündə
olmayacaqsa, seçki prosesinin demokratikliyini necə təmin edə bilər? Mərkəzi
Seçki Komissiyasında öz imzasını, öz səsini qoruya bilməyən bir qurum ölkə boyu
xalqın səsini necə qoruyacaq və xalq belə bir qüvvəyə güvənərmi? Vahid
namizədin qeydiyyatına nail ola bilməyən demokratik qüvvələr ehtiyat namizədin
qələbəsini necə reallaşdıracaq? Demokratik qüvvələrin vahid namizədinin
qeydiyyata alınmaması bəri başdan seçki prosesinin legitimliyinə kölgə salacaq
və hakimiyyətin ciddi seçim imkanı, alternativi olmayacağı təqdirdə bu səhvi
edəcəyini düşünmürəm. Hakimiyyət bu səhvi etsə belə, xalqın Rüstəm bəyin
müdafiəsinə qalxacağına inanıram. Əks halda, geri çəkilərək başqa bir namizədlə
seçkiyə getmək cəmiyyətin dəstəyindən məhrum olmaq və bəribaşdan, məğlubiyyətlə
barışmaq deməkdir. Bu mənim mövqeyimdir. Rüstəm bəyin Rusiya
vətəndaşlığına xitam veriləcəyi və tezliklə Azərbaycana qayıdacağı şərtilə bu
mövqeyimdə qətiyəm: Ya Rüstəm İbrahimbəyov, ya da Rüstəm İbrahimbəyov!
- Milli
Şuranın demokratik qüvvələrin son şansı olması fikri ilə razısınızmı?
- Qətiyyən razı
deyiləm. Bəşər tarixinin inkişaf tendensiyalarını az-çox bilən, dünyanı öz
ağuşuna alan qlobal demokratikləşmə dalğasını müşahidə və təhlil edən hər kəs
anlayır ki, bu qarşısıalınmaz prosesdir. Mübahisələr, diskussiyalar,
sadəcə, zaman məsələsi ətrafında ola bilər. Bu tendensiyanın mahiyyəti,
istiqaməti artıq heç kimdə şübhə doğurmur. Bu baxımdan demokratik qüvvələrin,
onların haqları uğrunda mübarizə apardıqları xalqların real, parlaq yüksəlişi
və şansları hələ bundan sonra yaranacaq. Milli Şuranı və xüsusilə də, Rüstəm İbrahimbəyovu
mən daha çox hakimiyyətin şansı hesab edirəm. Rüstəm bəy Azərbaycanda
demokratiyaya dinc və ağrısız keçidi təmin edə biləcək ən uğurlu namizəddir. O,
indi ölkənin demokratik qüvvələrinə rəhbərlik edir, ancaq uzun illər
hakimiyyətlə səmimi, yaxın münasibətləri olub. Onun dostlarının, hətta ailə
üzvlərinin əksəriyyəti müxalifətdə yox, hakimiyyətdə olanlar və ya hakimiyyətə
loyal olanlar arasındadır. Odur ki, o, istəsə belə, heç vaxt qisasçı ola
bilməz. Rüstəm bəyin 74 yaşı var. Həyatda bütün zirvələri fəth edib. Heç nəyə
ehtiyacı yoxdur. İnsan bütün dünyanı gəzir, görür və anlayır ki, mənim xalqım
fransızdan, almandan, kanadalıdan heç nəyi ilə əskik deyil, bəs biz niyə bu
qədər sərvətlə, belə bir potensialla xoşbəxt ola bilmirik? Niyə
Azərbaycan müəllimi, həkimi, kəndlisi, tələbəsi alman, fransız, kanadalı
həmkarının yaşadığı ləyaqətli həyatı yaşaya bilmir? Əslində, onun hisləri mənə
çox doğmadır. Rüstəm bəyin də, Milli Şura üzvləri olaraq bizim də amalımız
birdir. Biz insanların azad seçim hüquqlarının tanınacağı, müstəqil
məhkəmələrin ədalətli, qanuni və vicdanlı qərarlar çıxaracağı, korrupsiyanın,
yerlibazlığın, tayfabazlığın, haqsızlığın insanları əzmədiyi, şəxsiyyətini
sındırmadığı, müəllimin, həkimin, təqaüdçünün normal, ləyaqətli, şərəfli
yaşamını təmin edəcək qədər maaş, pensiya ala biləcəyi, normal təhsillə,
səhiyyə xidməti ilə təmin olunan cəmiyyət qurmaq istəyirik. Elə bir cəmiyyət
ki, orada məmurlar, vəzifə sahibləri hər an hər şeyini itirə biləcəyi,
ailəsinin, yaxınlarının məhv edilə biləcəyi təhlükəsi ilə üzləşməyərək,
başqalarının cinayətlərinə ortaq olmadan rahat insan ömrü yaşaya bilsinlər.
Məgər Azərbaycan xalqı buna layiq deyil?!