Özünü iqtidar yönlü partiya adlandıran Demokratik Azərbaycan Dünyasının (DADP) Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban Əliyevanın prezidentliyini irəli sürməsi ətrafında məsələ hələ ki, gündəmin aparıcı müzakirə mövzularındandır. Xüsusilə də ölkənin birinci xanımının təşəbbüsə münasibət bildirməməsi müxtəlif uzaqgedən nəticələrə imkan yaradır və hətta Bakı kəndlərində bu təşəbbüsə dəstək məqsədilə proseslərin sürətləndirildiyi barədə xəbərlər yayılmaqdadır. Ana Vətən Partiyasının sədr müavini, millət vəkili Zahid Oruc bu və digər mövzularla bağlı "Yeni Müsavat" qəzetinə müsahibə verib. Moderator.az həmin müsahibəni təqdim edir. 

- Zahid bəy, hakimiyyətə yaxın şəxs və deputat olaraq ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyevanın prezidentliyə namizədliyinin irəli sürülməsinin məram-məqsədi barədə siz hansı məlumatlara maliksiniz?

- Mehriban xanım Əliyevanın gələcək hakimiyyət birinciliyinə xüsusi hazırlıqlar görülmür. Bununla bağlı xüsusi tanınmayan və hər hansı resursu olmayan qrup tərəfindən irəli sürülmüş təklifdən sonra məsələnin uzun müddət ictimai gündəmdə qalması heç də təkcə rəqib cinahın bundan faydalanmaq niyyətilə bağlı deyil. Yəni xəbər məkanının sürətlə yeniləşdiyi bir dövrdə iki namizədlik adı ilə iqtidarı zəiflətmək, hansısa qüvvələrdə çaşqınlıq yaratmaq, məmur sistemini tərəddüdlərə vadar etmək niyyətilə bu qədər ictimai diqqəti özünə cəlb etmək mümkün deyildi. Deməli, ideyanın sosial dayaqlarının mövcudluğu onun tirajlanmasını təmin etdi. Nə idi bunu doğuran səbəblər? Zənnimcə, bu Mehriban xanımın özünün şəxsiyyəti ilə bağlıdır. Gəlin etiraf edək ki, ölkəmizin müstəqillik qazanmasından sonrakı dövrdə belə bir statusun, birinci ledi institutunun formalaşması mümkün olmamışdı. Mütəllibovun nəinki ailə həyatının, o cümlədən özünün prezidentliyinin sual altında qaldığını inkar etmək çətindir. O, heç dövlət başçısı ola bilmədi və kütləvi şüurda liderliyini oturuşdurmağa nail olmadı. Əbülfəz Elçibəyin fərqli dəyərləri daşıması və ailə modeli imkan vermədi ki, belə bir reallıq meydana çıxsın.

Ulu öndərin həyat yoldaşı Zərifə xanımın erkən həyatdan getməsi üzündən biz yalnız İlham Əliyevin ölkəyə başçılığı dövründə tam tərkibdə dövlət ideallarına xidmətin şahidi olduq. Mehriban xanım çox effektli işləyən və cəmiyyət həyatına nüfuz edən, həmçinin ölkə başçısının siyasətini tamamlayan bir səviyyədə Şərq qadınının aktiv bir rolunu millətə təqdim etdi. Etiraf edək ki,onun liberal dünyagörüşü daşıması, sadə xalqa yaxınlığı,bununla bərabər elitar müstəvidə Azərbaycanı beynəlxalq aləmə təqdim etməsi müsəlman aləmində xanımların yüksək etibar qazanmasına təminatlar yaratdı. İndi istər-istəməz reallıq budur ki,O,xanım lider kimi simasında alicənablığı indiki dönəmdə, gücü və gerçək imkanları təcəssüm elətdirir. Hətta müxtəlif qüvvələrin, iqtidarı istəməyən dairələrin faktı inkar etmədiyini hamımız bilirik. Ona görə bunu ictimai rəyin öyrənilməsi üçün tanınmayan qrupun əliylə dövriyyəyə çıxarılması versiyası absurddur. İkincisi, Mehriban xanım ölkə başçısının bir daha prezidentliyə namizəd olduğu, YAP-ın lideri və sədri seçildiyi həmin siyasi tədbrin iştirakçısı olub, hakim partiyanın elitasına seçilib və deməli, gələcək dövlət həyatı-siyasi sistemdə iştiraka hazırlığını işarə edib. Qoy bu amili sistemin dayanıqlığını artıran amil sayanlar da fikirlərində qalsınlar. Lakin partiyanın sadəcə kənar, hökumət və icra orqanlarından qıraqda saxlanan təsisat deyil, Azərbaycanın gələcəyinə bağlı ideyaları özündə daşıyan bir qüvvə mərkəzi kimi nəzərdən keçirildiyinə heç bir şübhə yeri qalmadı. Lakin sabah Bakı kəndləri, birisi gün başqa sosial qruplar, həmçinin digər dairələrin Mehriban xanımın namizədliyi üzərində qərarlaşması hakimiyyətdə parçalanma doğurmayacaq, səfərbərliyə zərbə olmayacaq və proses kortəbii məcradan çıxarılaraq hər kəsə bir daha dəqiq seçim ünvanı-mənz İlham Əliyevın olduğu izah ediləcək. Belə mövqe göstərənləri təxribatçı deyil, normal qarşılamaq lazımdır. Gördünüz ki, mən hər hansı bir ehtiyatlılıq və xəsislik göstərmədim, bu mövzudan çox rahatlıqla danışdım ki, Mehriban xanımın timsalında Azərbaycanda matriarxal hakimiyyətin başlanması ideyaları çox normal qəbul oluna bilər. Lakin hakimiyyəti müxaliflərdən fərqləndirən başlıca məziyyət odur ki, burada qərarların birmənalılığı, vahid proqramı və dəqiq icra mexanizmi mövcuddur. İlham Əliyevin missiyasını hələ ki heç kəs əvəz edə bilməz. Burada aydın bir xətti görəndən sonra itaətsizlik etmək və özfəaliyyət göstərmək olmaz. Mərkəzdənqaçma tendensiyalarının güclənməsi, ayrı-ayrı iqtisadi qrupların namizəd savaşı aparması haqda fantaziyalar mərbu xəyallardır. Mehriban xanım Əliyeva 2013-cü il siyasi raundunda cənab İlham Əliyevin qalibiyyəti uğrunda çalışan insanlardan və parlamentarilərdən biri olacaq.

- Ancaq məsələyə YAP-dan gələn sərt reaksiyalar, bu təşəbbüsün təxribat adlandırılması diqqətdən qaçmadı. Bu da var ki, indiyədək nə Heydər Əliyev Fondu, nə də Mehriban Əliyevanın özünün təşəbbüsə reaksiyası olmayıb. Bu mənada hesab etmək olarmı ki, bəzi YAP-çılar ehtiyatsız ifadələr işlədib?

- Əlbəttə, məsələ bir parametrli deyildi, odur ki, müxtəlif cür yanaşmalar özünü göstərə bilərdi. YAP-ın siyasi elitası təbii ki, kifayət qədər hazırlıqlıdır və müəyyən aydınlıqlar gətirildi, hər kəs üçün bəlli oldu ki, bu cinahda proseslərin gələcəyinə baxış dəqiqdir, heç bir qeyri-müəyyənlik yoxdur, hakimiyyətin beynəlxalq konfrantasiyalar fonunda ikinci və ya üçüncü variantları rezervdə saxlaması uydurmadır. Açığı, Mehriban xanımla siyasi mübarizədə müxalifətin heç bir siyasi üstünlüyü yoxdur. Nə resurs baxımından, nə xarizma, nə də ki, qadınlara verilən yüksək status cəhətindən. Onlar şərti bir gələcəkdə bu yarışda məğlub olacaqlarını bilirlər. Onların bir çox ideoloqları və siyasi fikir sahibləri ilə danışanda etiraf edirlər ki, Mehriban xanımın cəmiyyət üzərində özünəməxsus cazibə və təsir qüvvəsi var. Dediyimiz kimi, humanitar missiya uğurla alındı və nəinki ölkə daxilində, xarici miqyasda da respublikamızın xeyrinə işlədi. İndi hansı rakursdan baxsaq, bütün mənafe qrupları iqtidarın çevrəsində qərarlaşıb və müxalifətin siyasi gələcəyinə inventisiya qoyan yoxdur. Onlar maddi iflası da bununla bağlıdır...

- Günaz.tv-də Müsavat başqanı İsa Qəmbəri hakimiyyətlə dialoqa getməyə çağırıbsınız. İndiyədək müxalifət özü dəfələrlə dialoq təklifi versə də, hakimiyyətin real addımı olmayıb. Siz bu təklifi verərkən iqtidar daxilində də dialoq tərəfdarlarının olmasını əsas götürübsünüz, yoxsa şəxsi fikrinizdir?

- Mən bunu subyektiv olaraq söylədim, həm də hadisələrin dərin təhlilinə əsaslanaraq belə bir mövqeyimi ictimailəşdirdim. İş ondadır ki, həqiqətən də Müsavat rəhbərinin 2009-cu il siyasi situasiyasında fərqli bir imkanları formalaşmışdı. O, nə AXCP-nin başçısı kimi tənha vəziyyətdə və komandasını itirmiş durumda deyildi, nə həddən artıq radikalizm tələb edən bir çevrəyə söykənirdi. İsa Qəmbərin həm yaşı, həm də Elçibəyin ölümündən sonra boş qalan barış xəttini tutmaq vəzifəsi ondan tələb edirdi ki, daha soyuqqanlı addımlar atsın. Əgər onun portretini təşkil edən cizgilərdən biri budursa, o, həm də Xalq Cəbhəsi dönəmində baş vermiş səhvlərə və iflası doğuran mənəvi-siyasi problemlərə əsas cavabdeh kimi elə bir platforma seçə bilərdi ki, bu, siyasi sistemin gələcəyinə yalnız müsbət təsir göstərsin. Belə bir liberal xətti seçmək, yumşaq tonu ifadə etmək, qeyri-ekstremist siyasəti stimullaşdırmaq gərəkirdi. Hiss olunurdu ki, müəyyən istəklər var. Hətta konkret olaraq “Yeni Müsavat” qəzeti cəmiyyətdəki prosesləri daha uğurla görmə və onu təhlil etmə fonunda müxalif rəhbərlər üçün ideya-siyasi fikir mənbəyi rolunda çıxış edirdi və mənim söylədiyim zərurətə açıq işarələr vardı. Lakin 2010-cu ilin seçki mübarizəsində ən çox uduzan İsa Qəmbər oldu. Çünki AXCP-nin ildönümü tədbirlərinə gələn şəxs orda birləşmə ilə əlaqəli bir təklifin girovuna çevrildi. Bundan sonra Cəbhə ağır vəziyyətdən çıxmaq üçün, İsa Qəmbəri də öz durumuna gətirib çatdırmaq naminə əlverişli vəziyyətdən yararlandı. Amma son nəticədə inteqrasiya reallaşmadı, yekunda Müsavat cinahında yenə də radikallaşma meylləri artdı. Bu, öz-özlüyündə hakimiyyətlə toqquşma demək idi. Ayrı-ayrı şəxslər də öz həyatlarını ümumi kollegial taledən ayırıb fərdi xilas yolunu seçməklə əslində İsa Qəmbərə siqnal vermiş oldular. Mən düşünürəm ki, indi Milli Şura kimi çox amorf, ideya-siyasi fikirləri vahid olmayan, bir sıra hallarda hətta bu partiyanın ideolojisi ilə açıq şəkildə qarşıdurma vəziyyətində olan qüvvələri, hətta şəxsi səviyyədə olan düşmənlərinin düşərgəsində, vahid evində özünü ən pis vəziyyətdə hiss edən Müsavatın başqanıdır. Ona görə mən çağırışla çıxış etdim ki, onun hələ də ayrılmaq və daha fərqli bir siyasi üslubu seçərək bu mübarizədə gələcək ölkə həyatında fərqli bir adla qalmaq imkanı var. Bu şuraçılıqdan, sovetizmçilikdən, Pənah Hüseynin qeyd etdiyi kimi, hətta daha artıq etdiyi güzəştlərdən, bəyan etdikləri Rəsulzadə-Elçibəy platformasını qorumaq naminə və onun vahid təmsilçisi kimi hakimiyyətlə müəyyən bir siyasi danışıqlarını bəyan etməli və bunun da gerçək məsələlərini, gündəliyini irəli sürməlidir. Bu fonda Azərbaycanda qarşıdurmanın tərəfdarı olmayan, küçə mübarizələrində bir-birini əzməyən, məhbuslar yaratmayan, bunun üzərində beynəlxalq təzyiqlərin hər şeydən önə çıxmasını istəməyən bir xətt inkişafını tapar. Düşünürəm ki, bu, hətta müsavatçıların bir çoxlarının gözlədiyi mövqedir. Onların sadə kəsimi ilə danışıqlarda hiss edirsən ki, hədsiz qarşıdurmadan yorulublar, maddi resursların kasadlığı da onları xeyli dərəcədə əldən salıb. Bu fonda növbəti elita itkisinə məruz qalmamaq üçün İsa Qəmbərin Milli Şuradan ayrılması və hakimiyyətlə fərqli münasibətlər sistemini bərqərar olması üçün addımlarda bulunması ümumi seçki həyatına yalnız müsbət təsir edərdi. Bu, həm də Azərbaycan üzərində zəiflətmə ssenarisi quranlara da yaxşı bir cavab olardı. Gələcəkdə heç şübhəsiz ki, seçkinin qalibi olan İlham Əliyev və əgər burada çox normal mübarizədə məğlub olacaq İsa Qəmbər də status ikinciliyini qazanmış olurdu. Bu, artıq qarşılıqlı tanımazlıq, qeyri-legitimlik, həm də müxalifətin legitimliyi və sair məsələlərini də tamamilə ortadan yığışdırardı, həm də barrikadaçılıq, əhval-ruhiyyəsini Azərbaycan siyasi səhnəsindən kənarlaşdırardı.

- Siz nə qədər əminsiniz ki, dövlət başçısı bu gün Müsavat başqanı ilə oturub danışmağa qərarlıdır?

- Mən şəxslər arasındakı, hətta partiyalar dialoqundan söhbət açmadım. Bəli, xeyli partiyalara münasibətdə barışmazlıq var və dialoq təklifi qədərindən artıq istismar olunur, dövriyyədə qalır və ölür. Bu, həm də həmin şəxslərə münasibətlə bağlıdır. Amma İsa Qəmbər ayrılıqda belə bir xətti seçərək onu geniş şəkildə çevrəsindəki insanlarla formalaşdırıb təqdim etməyib. O, həmişə kollegial, ümummüxalifət maraqları adı ilə işlənmiş sənədlərdə iştirakçı olub. Məncə, dövlət başçısının konkret olaraq Müsavat başqanına münasibətdə son dərəcə kəskin ittihamları, iqtidar texnoloqlarının isə qarayaxmaları və kompramatlarının şahidi olmamışıq. Zatən o çox asudə şəkildə Türkiyəyə, Avropa ölkələrinə səfər edir, Azərbaycanla bağlı efirdə fikirlərini söyləyir. Bu mənada hesab etmirəm ki, o, xüsusi bir basqının hədəfindədir. Bu cəhətdə məhz ona yönəlik fikirlərimi söylədim. Hər halda sözügedən mövqeyə Rəsul Quliyevin, ya Əli Kərimlinin nə siyasi şansları, imkanları və nə də xüsusi mənəvi haqları qalmayıb. Situasiya elədir ki, Rəsulzadə - Elçibəy platformasını qurmaq istəyənlər də o qədər qarışıq vəziyyətdədir ki, “kimdir lider” deyəndə də qeyri-müəyyənliklər tam üzə çıxır.

- Azərbaycan qazını Avropaya nəqli edəcək TAP razılaşması ilə seçki məsələləri arasında əlaqənin olduğu barədə deyilənləri bölüşürsünüzmü?

- Nabukkonun məhz Rusiyanın əli ilə vurulması, həmçinin onun beynəlxalq iddialara qarşı Azərbaycanın öz baxışlarını təqdim etməsi kimi şərh edənlərin fikirləri üzərində dayanmayacam. Regional maraqları bərqərar etmək üçün müxtəlif layihələr mövcud idi. Ölkəmizə təşrif gətirən xarici transmilli korporasiya başçıları, hətta onların himayəçisi olan dövlət rəhbərləri ölkə başçısına müxtəlif planları təqdim edirdilər. Düşünmürəm ki, bu, seçki mübarizəsinin hansısa bir razılaşdırılmış bazarlaşma elementidir. Kimsə TAP layihəsini 2013 siyasi həyatının əsas həlledici bir həlqəsi sayirsa, o yanılır. Bu, bizim ümumi təhlükəsizlik və iqtisadi maraqlarımıza cavab verir, müstəqilliyimizi möhkəmləndirir. Həmçinin regional dairələrdən asılılığımızı aradan qaldırır. Hər halda Rusiya iddia edə bilməz ki, TAP onların planıdır. Deməli, Azərbaycan artıq regional və qlobal siyasətə enerji baxışlarını və yaxud doktrinasını təqdim edə bilir və sonda o, qəbul olunur, məsələ budur. Ona görə də düşünmürəm ki, müxalifət məhz TAP-a görə məğlub olacaq...