Milli Məclisin növbədənkənar sessiyasının son iclasında Avropa Parlamentinə qəzəb dolu çıxışlara şahidlik etdiyimiz saatlarda alternativ fikir söyləmək istəyən millət vəkili İqbal Ağazadəyə çıxış imkanının yaradılmaması sonda sədarətlə mübahisənin baş verməsinə səbəb oldu. Parlamentin əvvəlki iclasında siyasi məhbuslarla bağlı təcili addımlar atılmasının zəruriliyi ilə bağlı hökumətə çağırış edən, əks təqdirdə iqtidarı gözləyən sürprizlər barədə mesaj verən deputatın əslində bu toplantıda söz deməsi daha məntiqli idi. Ümid Partiyasının sədri ilə söhbətimizə bu mövzudan başlasaq da, gündəmin digər mövzularından da danışdıq. 

- İqbal bəy, görəsən sədarət sizin nə danışacağınızı, hansı mətləblərə toxunacağınızı bilirdi ki, təkid və israrınıza baxmayaraq çıxışınıza imkan vermədi? Yoxsa bunun ayrı səbəbi vardı?

- Güman etmirəm ki, sədarət hansısa bir məlumata görə çıxışa imkan vermədi. Sadəcə bu tipli mövqelər olanda və ya konkret qanun layihəsi olmayanda, ümumən iqtidarın iç siyasətini ortaya qoymaq lazım olanda iqtidar deputatları lövhəyə yazılır və bu, bəzən parlamentə ciddi problem yaradır. Yəni heç çıxış etməyən adamlar belə görürsən söz üstündə dava eləyir, zaman da keçir. Həm də heç kim fərqli fikirləri eşitmək istəməz. Mənim nə deyəcəyimi bilməsələr də, bunlardan fərqli danışacağımı bilirdilər.

- Diqqətimizi bir məqam cəlb etdi. Siz söz ala bilmədikdən sonra zaldan çıxıb çayxana tərəfə getdiniz, az sonra spiker Oqtay Əsədov da o istiqamətə getdi. Mübahisə, umu-küsü çayxanada davam etdimi?

- Mən ümumiyyətlə, bir müstəvidə olan məsələni başqa müstəviyə daşımağın tərəfdarı deyiləm. Məsələ iclas zalında da bitmişdi və belə məsələləri başqa yerdə mübahisə-müzakirə mövzusuna çevirməyin tərəfdarı olmamışam. Oqtay müəllim də həmişə bu kimi məsələlərdə millət vəkilləri ilə anlayışla davranıb. Mən əvvəlki sədrlərin də dönəmlərində olmuşam. Amma Oqtay müəllim bu kimi məsələlərdə digərlərinə nisbətən daha anlayışlıdır və hər şeyə daha dəqiq yanaşır. Təbii ki, rastlaşdıq, ancaq nə o məsələyə qayıtdı, nə də mən. Heç buna lüzum da yox idi.

- Ancaq iclasın sonunda zala qayıdanda təkrar çıxışa yazılsanız da, sonradan adınızı lövhədən sildiniz. Niyə? 

- Bildim ki, mətndən kənar çıxış etməyə qoymayacaqlar, sözümü kəsəcəklər. Deməli, həm fikrimi ifadə edə bilməyəcəyəm, həm də qanqaraçılıq olacaq. Ona görə də hesab etdim ki, bu mövzuda heç parlamentdə çıxış etməyim, fərqli məkanda öz fikirlərimi bölüşərəm. 

- Demək istədiklərinizi bölüşə bilərsinizmi?

- Əvvəla, çox qeyri-peşəkarcasına hər kəs beynəlxalq birliyin üzərinə gedir. Bir fikri xüsusi vurğulayırlar ki, biz müstəqil dövlətik, heç kimdən asılı deyilik, heç kim bizə diktə edə, mövqeyini yeridə bilməz. Bu cür blef edərək çıxış etmək əslində nə diplomatik normalara, nə millət vəkili normalarına uyğundur. Hər kəs ölkədə də, kənarda da nəyin nə olduğunu çox gözəl bilir. Mənim konkret sualım var: əgər siz doğrudan da hesab edirsinizsə ki, heç kim sizə heç nə eləyə bilməz və heç kimdən də çəkinməyib müstəqil siyasət yürüdürsünüz, çox gözəl, deyirsiniz ki, Cənubi Qafqazın lider dövlətiyik, ordumuz hamıdan güclüdür, ordumuza ayırdığımız vəsait də filan qədərdir, buyurun, gedək torpaqlarımızı azad edək. Heç kimin bizə nə deyəcəyinə, “müharibə etməyin” çağırışlarına, Avropa Şurası qarşısında, Avropa Birliyinin Şərq Tərəfdaşlığı, yaxud Qonşuluq Siyasəti çərçivəsində götürdüyümüz öhdəlikləri, ATƏT-lə münasibətlərin hamısını qoyaq kənara, gedək müharibə edək, torpaqlarımızı alaq. Edə bilmirsənsə, sən bu məsələlərdə çəkinirsənsə, demək beynəlxalq birliklə hesablaşırsan. İkinci tərəfdən, Avropa Birliyi düz bir il bundan əvvəl Azərbaycanın ərazi bütövlüyü ilə bağlı sənəd qəbul etmişdi. O zaman niyə Avropa Birliyinin mövqeyini ədalətli və bir az da irəli gedərək bunu iqtidarın uğurlu xarici siyasəti hesab edirdiniz? Elə isə niyə indi Avropa Parlamentinin 32 deputatı bəyanat verəndə bunu erməninin lobbiçilik fəaliyyəti ilə bağlayırsınız? Bu qədər qeyri-səmimi yanaşmalar daxili auditoriyaya daha çox hesablanıb, nəinki xarici auditoriyaya. Bəyanatın ruhuna diqqət etsəniz, orda parlamentdəki çıxışların ruhu yox idi, bir qədər diplomatik ruh var idi. Bunlar da təbiidir. Amma bəzən qeyri-peşəkarcasına bu tipli yanaşmalar nəticədə ölkənin imicinə zərbə vurur.

- Yeri gəlmişkən, siz əvvəlki iclasda parlamenti belə bir sənədin qəbul olunacağı barədə xəbərdar edib siyasi məhbusları azad etməyə çağırmışdınız...

- Elə mənim ən çox demək istədiyim bu idi. Deyəcəkdim ki, axı mən sizə İlqar Məmmədov və Tofiq Yaqublu, o cümlədən NİDA-çılar, digərləri haqqında danışıb demişdim ki, gec-tez bu sənəd parlamentin masası üstünə gələcək, axı siz qeyri-qanuni hərəkətlər edirsiniz, siz insanları olmayan cinayətlərdə ittiham edirsiniz. Buna görə isə bir gün hesabat verməli olacaqsınız, deyəcəksiniz ki, bizə qarşı qərəzlidirlər. O zaman eşitmək istəmədilər, dedilər yox, biz obyektivik. Bunu biz daxildə deyəndə eşitmək istəmədiniz. İndi xaricilər, beynəlxalq qurum deyir ki, sən bunları yerinə yetirəcəksən, bu addımları atacaqsan. Ola bilməzmi ki, bəri başdan, xarici təzyiq olmadan, dövlətin imici zədələnmədən bu addımları atasan ki, proses fərqli istiqamətə getsin, cəmiyyətdə barış mühiti, fərqli yanaşmalar olsun? Çox təəssüf ki, hakimiyyətin siyasətində bunların heç biri özünü göstərmir.

- Seçki ərəfəsində cərəyan edən bu proseslər, beynəlxalq aləmə meydan oxumaq tendensiyası nə ilə nəticələnə bilər?

- Çətin məsələdir. Bu gedişlə Azərbaycan iqtidarı öz üzərinə çox böyük məsuliyyət, həm də yüklər götürür. Biz bu gün üçün bunu iqtidarın yükü hesab edirik, çünki indi bunlar iqtidardır. Amma sabah üçün bu, Azərbaycan dövlətinin yüküdür. Mərhum Əbülfəz Elçibəyin dönəmində “907-ci düzəliş” qəbul olunanda hakimiyyətə müxalif olanlar sevinirdilər ki, Qərb Azərbaycan iqtidarını dəstəkləmir. Elçibəy iqtidarı getdi, amma bu günə qədər “907-ci düzəliş” dondurulsa da, hələ ləğv olunmayıb. Sabah bundan biz, siyasi mübarizə aparan, iqtidar olmaq istəyənlər, bütövlükdə Azərbaycan əziyyət çəkəcək. Ona görə də iqtidar bu gün bu məsələlərdə Azərbaycanın ziyanına atıla biləcək addımı təkcə özünə qarşı yox, həm də bütövlükdə xalqa, dövlətə qarşı olan addım kimi qiymətləndirməlidir. Biz də dəyərləndirməliyik ki, iqtidar gec-tez gedəcək, hakimiyyət dəyişəcək. Amma dəyişəndə həmin imiclə, qətnamələr, yaxud həmin yanaşmalarla Azərbaycan dövlətinin imicini və ya yerini dünyada müəyyən etmək çətin olacaq.

- Avropa təsisatlarının seçki ərəfəsində davamlı şəkildə sərt tənqidi hesabatları, qətnamələri nəyə hesablanıb, artıq Azərbaycanla bağlı prinsipial qərar var, yoxsa sonda yenə də fərqli gedişlərin şahidi olacağıq?

- Hər halda Avropa bu tipli məsələlərdə səmimi görünür. Heç kəs düşünməsin ki, iqtidar manevr edərək bunun altından çıxacaq, beynəlxalq təşkilatlar hakimiyyət nümayəndələrinin dediyi kimi nə alacaqlarını müəyyən edəndən sonra geri çəkiləcəklər. Heç də belə deyil, artıq dünyada demokratiya bir ideolojiyə çevrilib. Əgər 1994-2005-ci illərdə dünyanın ideolojisi təhlükəsizlik idisə və o təhlükəsizliyi təhdid edən amillər ortaya çıxırdısa, bu gün ortada ideoloji demokratiyadır. Demokratiyanın ideoloji olduğu bir zamanda ən azı zahirin və heç olmasa daxilin heç olmasa yarısı bu ideolojiyə uyğunlaşdırılmalıdır. Ola bilsin ki, bütövlükdə uyğunlaşdıra bilməzsən. Amma tam əvvəlki imitasiyalar nəticə vermir, real addımlar atılmalıdır. Əks təqdirdə əziyyət çəkən iqtidarlar olacaq. Orta Şərqin yenidən şəkilləndirilməsi Cənubi Qafqazın da gələcəyinin şəkilləndirilməsində fərqli istiqamətin olacağından xəbər verir. Düzdür, Rusiya ilə İran da region uğrunda mübarizə aparırmış kimi görünür. Amma hər halda həm Gürcüstan, həm Azərbaycan hökumətləri gəlirlərinin, çıxarlarının nə olduğunu və harda yer alacaqları təqdirdə həm hakimiyyətlərinin, həm də dövlətlərinin təhlükəsizliyinə nə dərəcədə təminat aldıqlarının fərqindədirlər. Ona görə də Rusiyanın, konkret Avrasiya İttifaqının yanında yer almaq niyyətində deyillər. Əslində bu da regionda prosesləri gərginləşdirən bir şeydir. Amma məhz buna görə də Avropa və yaxud Amerikanın hakimiyyətə güzəştə gedib hakimiyyəti demokratiyaya doğru addım atmadan qorumaq niyyətində olacağı real deyil. Qərbin yanında olacaqsansa, dəyərlərə sahib çıxıb ən azı onu qoruyacaqsan. 

- Ölkənin birinci xanımı Mehriban Əliyevanın prezidentliyə namizədliyinin irəli sürülməsi özfəaliyyətdir, yoxsa hakimiyyətin alternativ planına daxildir?

- İnformasiyalar olduqca məhdud olduğundan bu barədə qəti bir şey demək mümkün deyil. Amma istənilən halda bu, yeni bir haldır və Azərbaycan demokratiyası üçün olduqca müsbət bir haldır. Proses əgər bu şəkildə davam edəcəksə və Mehriban xanım doğrudan da namizəd olacaqsa, bu, demokratiya üçün olduqca müsbət bir hadisədir. Ən azı müxalifətə yeni mübarizə üsulları və müstəviləri təqdim olunur. İkinci tərəfdən, olmayacaqsa, bu, siyasi partiyanın özfəaliyyətidirsə, bu da yeni bir müstəvidir. Hər halda bu barədə namizədin özünün reaksiyası olmadan nə isə demək olduqca çətindir.

- Milli Şuranın ilk sessiyasında bəzi qərarlar qəbul olundu, yeni üzvlər gəldi. İndiki situasiyada sizi bu quruma yaxınlaşdıran hansısa amillər varmı?- Əksinə, ilk sessiya bir az da fikirlərimi qətiləşdirdi. Milli Şura situasiyadan doğan təşkilatdır. Əvvəla, orada təmsil olunub bu gün kiminsə vahid namizədliyi haqda danışan dostlarıma bir şeyi xatırladıram: keçən ilin sonlarında, bu ilin əvvəlində biz deyəndə ki, müxalifət seçkiyə vahid namizədlə getməlidir və biz bunu müəyyən etməliyik, hər kəs bizə deyirdi ki, seçki situasiyası demokratikləşməyənə qədər seçkiyə getmək olmaz. Bu, birmənalı, kəsindir və bu məsələdə güzəşt ola bilməz, əvvəlcə demokratik şərait, demokratik seçki situasiyası yaradılmalıdır, sonra seçkiyə gedilməlidir. Sual edirəm, əcaba, bəylər, demokratik seçki şəraiti yaranıbmı, siz hamınız vahid namizəddən danışırsınız? 

Bu, birinci qüsur. Yəni cəmi 5 ay bundan əvvəl insanların israrla müzakirəyə çıxarıb imtina etdikləri bir mövqeyə 5 aydan sonra yenidən gəliblər. İndi məni heç kim inandıra bilməz ki, 5 aydan sonra da indi bizim dediyimiz başqa bir mövqeyə də gəlməyəcəklər. Dostlarımızın etdiyi səhvlər müxtəlif dönəmlərdə müxtəlif olub, doğruya gələ bilmirlər. İkinci tərəfdən, Milli Şura situasiyadan, yəni prezident seçkilərindən doğan bir təşkilatdır, ancaq diqqət edin, prezidentliyə namizəd elan olunmayıb, komitələr yaradılır. Sən əvvəlcə birincini, ən ağrılı, ən çətin yeri müəyyən edəcəksən, ordan başlayacaqsan, sonra komitələri bölməyə nə var. Komitələrdən başlayırlar, sonda gəlib bir xəyal qırıqlığına uğrayacaqlar ki, sən demə, vahid namizədi müəyyən etmək mümkün deyilmiş.
Üçüncü tərəfdən, bu gün Milli Şurada üç müxtəlif ideolojiləri, üç müxtəlif xətti seçmiş adamlar var. Bir qrup Avroatlantik məkanı seçir, digəri Avrasiya İttifaqına yaxın kimi görünür, digər qrup isə İslam ölkələri ilə əməkdaşlığa daha çox üstünlük verir. Bunun ortaq nöqtəsini tapmaq mümkündürmü? Hətta əlində manevr imkanı olan iqtidar belə həmin ortaq nöqtəni tapa bilmir. Milli Şura çərçivəsində bunu tapmaq mümkündürmü? Burda net mövqe lazımdır, o net mövqe də parçalayan amillərdən biridir. Dördüncüsü, həm Moskvadan səslənən qeyri-ardıcıl bəyanatlar, həm də bundan əvvəlki şübhələrimiz bir daha Milli Şura haqqında mənim şəxsən doğru mövqedə olduğumu və qənaətlərimdə haqlı olduğumu bir daha təsdiqləyir.

- Bu da var ki, seçki ilində namizəd olaraq sizin də görüşlərinizə əngəl yaradılır, necə ki, Milli Şura təmsilçilərinin. Deməli, ən azı sizi birləşdirən problemlər, yaxud dəyərlər var...

- Bizi birləşdirən dəyərlər çoxdur. Orda olan dostlarımızın böyük əksəriyyəti bizimlə daha çox birdir, nəinki Milli Şurada olan digərləri ilə, maraqlı olan budur. Çox təəssüf ki, yanlış yerdədirlər. Orda olanların böyük əksəriyyəti bizlərlə daha düzgün nəticələrə və qərarlara gələ, daha uzun yol gedə bilər, nəinki Milli Şura ilə.

- Onlar da sizi bu parlamentdə olduğunuza görə eyni qaydada tənqid edirlər...

- Biz 2003-cü ildə parlamentdə təmsil olunanda prezident seçkilərində, 2005-də, 2009-cu ildə müttəfiq olmuşuq, məgər onda demokratik parlament var idi? Niyə parlamentin qeyri-demokratrikliyi 2010-13-cü illərdə yada düşür? Dostlar bunu unutmasın (gülür).

- Demək yollarınız birdəfəlik ayrılıb?

- Milli Şura ilə mənim yolum birdəfəlik ayrılıb. Azərbaycan demokratiyasını xalqın və daxili potensialın hesabına gerçəkləşdirmək istəyənlərlə isə yolumuz hər zaman birdir. Yenə də gec deyil, ümid sonuncu ölür. Sadəcə, dostlar papaqlarını qabaqlarına qoyub fikirləşsinlər...

/musavat.com/