Dünyanın dörd yanında milyonlarla oxucusu olsa da, qadınların sevimli dostu sayılsa da, hesab edir ki, ən yaraşıqlı, və nəhəng fanat ordusu olan yeganə sənətkar Müslüm Maqomayev olub. Deyir ki, unudulmaz Maqomayev əlini qoyduğu tutacaqdan 5 qız birdən öpərmiş.

Moderator.az Publika.az-a istinadən Xalq yazıçısı, "Neftçi"nin Müşahidə Şurasının sədri Çingiz Abdullayevlə səmimi söhbəti təqdim edir:

- Rey Bredberi isə deyir ki, sevdiyin işlə məşğul olsan, bir gün də işləməyəcəksən.

- Futbolu sevirəm. Ona görə razılaşdım. Müşahidə Şurasının üzvü isə dünya şöhrətli pianoçu Fərhad Bədəlbəylidir. Hətta sizə maraqlı bir əhvalat danışım, Fərhad bəy 1968-ci ildə Lissabonda təşkil edilən musiqi yarışmasının qalibi olur. Soruşurlar ki, hansı arzunu yerinə yetirek. Deyir, məni Eysebio (dünya şöhrətli portuqaliyalı futbolçu – red.) ilə görüşdürün. Həmin vaxtlar bu, çox əlamətdar hadisə sayılırdı. Elə mən özüm də uşaqlıqdan futbolu çox sevmişəm. Məktəbdə də, hüquq fakültəsində oxuduğum illərdə də futbol klubunun prezidenti olmuşam. Düşünürəm ki, sırf buna görə mənə həvalə etdilər. İndi də vaxt tapan kimi “Neftçi”nin bütün oyunlarına gedib baxıram.

- Yox, qətiyyən. Amma mənim ulu babam, babam, atam, əmim, qardaşım bu peşənin sahibi olublar. Övladlarım da hüquqşünasdırlar. İnsan sevdiyi işlə məşğul olmalıdır. Doğrudur, fantastik janrda yazılmış əsərləri oxuyuram, amma detektiv yazıram. Bir dəfə atam soruşdu ki, yazdığın əsərlərə görə sənə pul verməsəydilər, yenə yazıçı olardın? Dedim, əlbəttə. Çünki sevgisiz qazanılan pul da şirin olmur. Necə ki, bu gün bir az çox pul qazananlar şadlıq sarayı açırlar. Mənim şadlıq evim yoxdur. Bütün qazancım da kitablarımdandır.

- Təvazökarlıqdan uzaq olsa da istərdim ki, qəhrəmanımın muzeyi olsun. Bütün dünyadan yüzlərlə hədiyyələr yollayırlar. “Qurani Kərim”, “İncil”, ikonlar gəlir ünvanıma. Muzeyim olsa, bütün hədiyyələri də oraya toplayardım.

- İnanırsınızsa var, inanmırsınızsa yoxdur.

- Belə bir müdrik kəlam var. Heç vaxt Allahdan ədalət istəmə. Çünki ədalətli olsa, ilk səndən başlayacaq. Bu gün hamımızın, nöqsanı da, səhvi də, cinayəti də var. Cənnət müqəddəslərin məkanıdır. Onlar da qalmayıb.

- Borxes deyir ki, insan heç olmasa bir faiz Allaha inanırsa, bilməlidir ki, bu dünyada hər şeyi, şeytanı belə o yaradıb. Diqqət edin, gün ərzində məsum da olsa, ən azı 4-5 dəfə yalan danışırıq. Amma Borxes də dediyi kimi, Allah şeytanı qəsdən yaradıb ki, seçimimiz olsun. Sağlam mütaliə, gözəl əsərlər Allah yolunu seçməyə kömək edir. “Allah tərəfində” adlı romanım var. Mən bütün varlığımla inanıram ki, gözəllik təbliğ edən əsərlər insanlara yaşamağa və çətinliklərə dözməyə kömək edir. Sözün sehirli gücünə də inanıram. Hətta müqəddəs kitablar da hamısı sözlə başlayır.

- Təbii ki, peyğəmbərlərin varlığına inanıram. Amma fikir verin. Gəncədə Nizaminin mavzoleyi var. Min ildir ki, yerində durur. Bu min ildə həmin ərazilərdən neçə-neçə hökmdarlar keçib. Çingiz xanın, Teymur Ləngin ordusu istila etmək istəyib. Amma indi heç birinin izi-tozu yoxdur. Lakin Nizaminin mavzoleyi yerində durur. Əsl yazıçı əbədiyyətdə xalqın vəkilidir. Homerin haqqında yazdığı xalq indi yoxdur. Lakin biz onların sevgisini də, nifrətini də, savaşlarını da onun əlyazmalarından oxuyuruq. Odur ki, yazıçı mənim üçün çox böyük anlayışdır. Dünyanı yaradan və dünyanı dəyişən insanlardır.

- Əlbəttə. Heminquey deyirdi ki, əsl yazıçının vicdanı Parisdəki Etalon metrə qədər olmalıdır. Baxın, bu gün mənim kitablarım 32 dilə tərcümə olunub. 30 milyondan çox oxucum var. Bu qədər insanı aldatmaq mümkün deyil. Kimsə hiss etsə ki, sən yalançısan, mövqeyini dəyişirsən, yaltaqlanırsan, yazdıqlarını da oxumayacaqlar. Demək doğru yoldayam ki, kitablarım Argentinadan tutmuş ərəb ölkələrinədək hər yerdə oxunur.

- 32 dil az deyil.

- Rasim Ocaqovla Emin Sabitoğlu deyirdilər ki, sən insanlara yalan danışırsan. Detektiv yazmırsan. Əsərlərində insan mövqeyini ortaya qoyursan. Ədaləti müdafiə edirsən.

- 32 ildir Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm. Hələ də burada bir cümləm çap edilməyib. Heç vaxt kitablarımı özüm çap etdirməmişəm. Bütün romanlarım dünyada çap olunur.

- Əliyeva var. Onun haqda yazmışam. Ümumiyyətlə Ayaz Salayev hər zaman deyir ki, sən azərbaycanlı obrazını bazarda alverçi çərçivəsindən çıxarıb, Dronqo səviyyəsinə yüksəltmisən. Ədəbi tənqidçilər də haqqımda danışanda - Çingiz Abdullayev müsəlman ruhu ilə qərb düşüncəsini sintez edən insandır - cümləsini xüsusi vurğulayırlar. İlk kitablarım Rusiyada çap olunanda xəbər yollayırdılar ki, gedin, ona deyin, qoyunlarını otarsın. Rusiyadakı səlahiyyətli səfirimiz bu yaxınlarda söhbət əsnasında vurğuladı ki, indi elə bir şəhər yoxdur ki, mənim kitabım orada satılmasın. Valentina Matvienko Bakıya gələndə qeyd eləmişdi ki, biz Müslüm Maqomayev və Çingiz Abdullayevlə fəxr edirik. Bu baxımdan xoşbəxt insanam. Çünki yazıçı kimi mənə böyük tələbat var. Mənə görə əsl yazıçı odur ki, kitabları satılır, əsərlərinə ehtiyac var. Kitabınızı oxumurlarsa, demək uğur qazana bilməmisiniz.

- Füzuli, Hüqo, Tolstoy... Hansını öz zəmanında qəbul etməyiblər? Hətta Van Qoqun ətrafındakılar da dahi rəssam olduğunu etiraf edirdilər. İnciməsinlər, amma bu, savadsız, istedadsız insanların bəhanəsidir. Yolun nə qədər çətin olsa da, istedadın heç vaxt hədər getməyəcək. Məsələn, xaricilər hər zaman deyirdilər ki, müsəlman heç vaxt detektiv yaza bilməz. Çünki bu janr rasional Avropa ədəbiyyatıdır. Amma mən şərqli yazıçı kimi bu adı doğrultmağa çalışdım.

- Bilirsiniz, anam Həmkarlar İttifaqının sədri idi. Atam 27 yaşında Naxçıvan Muxtar Respublikasında prokuror olub. Evimizdə çox nəhəng kitabxana vardı. 18 yaşımdan etibarən xaricə gedib-gəlməyə başladım. Bütün bunlar xarakterimə, dünya görüşümə də təsir etdi. Çox vaxt deyirlər ki, qadınlara münasibətiniz çox gözəldir, qərbsayağıdır. Həmişə cavab verirəm ki, sevilmək istəyən öncə özü sevməyi bacarmalıdır. İstəyirsənsə, qadın sənə hörmət etsin, özün ona sayğı duymalısan. Bir dəfə sosial hesabımda bu haqda status paylaşmışdım. Sonda isə qeyd etmişdim ki, qadına əl qaldıran kişi öz kişiliyi üstündən xətt çəkir. Təsəvvür edirsiniz, bir çox qadın yazdı ki, son cümlənizlə razı deyilik.

- Bəli, qadınlar. İrad bildirdilər ki, bizim öz adətlərimiz var və bu adətlərə görə iti, atı və qadını döymək olar. Leyla Şıxlinskaya mənə danışmışdı ki, rayondakı xəstəxanasında çalışan iki həkimin qulağı pis eşidir. Səbəb isə ərləri tərəfindən fiziki şiddətə məruz qalmalarıdır. Həmin qadınlar da bu şiddətə boyun əyir, hələ haqq qazandırırlar. Bunu qəbul etmirəm. Qadınlar, analar mənim üçün xüsusi sivilizasiyadırlar. Həyat yoldaşlarının adı gələndə üzr istəyən kişilər çox acizdir. Xeyr, üzr istəmirəm. Yanımdakı çox utancverici bir məxluqdur bəyəm? Mən fəxr edirəm ki, bu xanım mənimlədir, mənə övlad bəxş edib deməlisiniz. Adət-ənənələri, mental dəyərləri anlayıram, amma niyə şərqin valideyninə, xanımına hörmət, övladlarına daim sevgi və qayğı kimi daha üstün cəhətlərini götürməyək?! Bir dəfə İosif Kabzon İnquşetiyaya səfərindən danışırdı. İnquşetiyanın prezidenti , general, milli qəhrəman, böyük şəxsiyyət Auşev haqqında onu heyrətə gətirən bir hadisəni bölüşdü. Dedi: “atası icazə verməyənədək Auşev süfrə arxasında oturmazdı”. Amma indi hər şey elə bəsitləşib ki, üzülməmək olmur. Qız atası haqda ağzına gələni sosial şəbəkələrdə paylaşır, ata qızının başını kəsir... Allahın kişiyə verdiyi ən böyük xəzinə qızıdır. Ona əl qaldırmaq olar?!

- Doğrudur. Bu əsərimdə qəhrəmanım öz oğlunu qətlə yetirir. Təsadüfə baxın ki, məhz həmin qətl məqamını İspaniyanın “Alfons” otelində yazırdım. Ailəvi getmişdik. Xanımımla qızım digər nömrədə qalırdılar. Bizsə oğlumla digərində. Həmin anları təsvir etdikcə, gəlib yatan oğlumu öpürdüm. Bu hal gecədən səhərədək davam etdi. Çünki anlayırdım ki, əsəri tamamlamalıyam, bir yandan ata məhəbbətim vicdanımı rahat buraxmırdı. Əsəri oxuyan insanlar da bu həyəcanı hiss etmişdilər. Kitabda da qeyd etmişəm ki, qadın əri ilə boşanırsa, heç vaxt oğlunu ona qarşı ədavətlə, nifrətlə böyütməməlidir. Çünki bu nifrət sonunda gəlib sizin özünüzü vuracaq. Bunun əvəzinə övladlarınızla olan müqəddəs bağlarınızı sınmağa qoymayın. Əmin olun, sizinlə balanız arasındakı göbək bağı kəsilsə də, bu gizli bağ siz yaşadığınız müddətcə qopmayacaq.

- Amma gəlin, onu da etiraf edək ki, Azərbaycan qadını çox dözümlüdür, ailəni qorumağı bacarır. Təəssüf ki, bunun da kökündə cəmiyyətimizin boşanmış qadına olan arzuolunmaz münasibəti durur.

- Baxır məqsədin nədir. Adın çəkməyəcəm, xalqa qarşı bir kitab artıq çap olunub. Mənim xalam oğlu Qarabağ savaşında şəhid olub. SSRİ vaxtında da “Qara Yanvar” kitabım çıxıb. Zori Balayanı ifşa edən yazılarım da var. Hər şeyin fərqindəyəm. Vicdansızları da, satqınları da tanıyıram. Amma mənim əsas amalım insanları ruhdan salmaq, Azərbaycandan soyutmaq yox, sevdirmək, uğrunda mübarizəyə səsləməkdir. Rəsul Həmzətovun bir kəlamı var: “əsl kişi həyatı boyu iki varlıq uğrunda savaşmalıdır: Vətəni və qadını”. Digər hallarda yalnız xoruzlar vuruşur. Təbii ki, mental dəyərlərini dünyaya tanıtmaq gözəldir, amma xalqını rüsvay etsən, ən birinci özün rüsvay olacaqsan.

- Mən heç vaxt belə etmirəm. Əlyazmam itsə, bir də o mövzuya toxunmuram.

- Eynən. Dəfələrlə soruşublar ki, nəyi dəyişmək istərdiniz. Demişəm cəmi iki gündən başqa heç nəyi. Atam 81, anam 87 yaşında dünyadan köçüblər. Anlayırdım ki, gec-tez bu hadisə baş verəcək, yaşım da az deyildi, amma onların 200 ildən də çox yaşamalarını istərdim. Rey Bredberi də dediyi kimi, övladlarınız ölümünüzdən başqa bütün günahlarınızı bağışlayacaqlar. Balalarınıza sevgi verməkdən qorxmayın. Əmin olun ki, bu məhəbbət onları ömür boyu ayaqda tutacaq.

- Tale elə gətirib ki, qəhrəmanımın ayaqqabıları hər zaman “Bally” brendindən olub. Bu brend də artıq uzun illərdir ki, məni ayaqqabı və kəmərlə təmin edir. Ayağımın ölçüsü 46 yarımdır. Brendin prezidenti hədiyyələri şəxsən mənim adıma yollayır. Bir də “Dior” brendinin “Fahrenheit” ətirlərindən həm özüm, həm də qəhrəmanım istifadə edirik. Son zamanlar görürəm ki, əsərlərimdən ilhamlanan xanımlar da bu ətirdən alırlar. Hətta nəzərinizə çatdırım ki, “Dior” şirkəti romanlarım əsasında çəkilən filmlər yayımlananda reklam üçün qonorar ödəyir.

- Qızım balaca idi. Bir dəfə dedi: “Ata, kitablarındakı qəhrəman kimin prototipidir”. Dedim, bax, o da hündürboyludur, mən də. o, da “Bally”dən ayaqqabı geyinir, mən də, onun da qolunda saat var, mənim də... Qızım cavab verdi ki, axı sən onun kimi ağıllı deyilsən.

Bu gün dünyanın neçə nöqtəsində “Dronqo” restoranı var. Elə Bakıda “Dronqo” adlı qadınlardan ibarət klub fəaliyyət göstərir. 140-a yaxın üzvü var. Tez-tez həmin xanımlarla görüşlərim təşkil olunur. Zarafatça deyirəm ki, deyəsən aranızda doğmayan tək mənəm.

- Qadın tanrının yer üzündəki kölgəsidir. Çox möcüzəvi varlıqdır. O, bətnində yeni şüur, yeni qəlb yaradır. Təbii ki, tanrının və ərinin vasitəsilə. Amma bu proses özü böyük möcüzədir. Bir dəfə xanım oxucularım mənə dedilər ki, qadının intim duyğularını, halını elə möhtəşəm ötürürsünüz ki, bəzən yazıçının cinsiyyətinə tərəddüdlə yanaşırıq. Hətta kapron corabı geyinmə tərzi, ay ərzində orqanizmdə baş verən dəyişiklikləri qadın incəliyilə sanki yaşamış kimi tədqim edirsiniz. Cavab verdim ki, bəyəm Tolstoy özü doğmuşdu? Amma baxın, qadın doğuşunu necə qüsursuz ötürür. Qadınları, anaları hiss etmək, sevmək lazımdır. Ümumiyyətlə, düşünürəm ki, valideynlərə hörmətsizlik hətta adam öldürməkdən də ağır cinayətdir.

- Mən müharibədə olmuşam. Silah tutmağı da, savaşmağı da bacaran insanam. Müharibədə, vətən yolunda insan öldürmək olar. Uşaqlığımla bağlı bir hadisəni yadıma saldınız. Hər dəfə qardaşımla məhəlləyə çıxanda bizdən bir-iki yaş böyük oğlan bizi döyməyə başlayırdı. Səbəbini də anlamırdıq. Bir dəfə dözmədik, qardaşımla bu oğlanı blokda sıxışdırıb yaxşıca əzişdirdik. O vaxtdan anladım ki, əclafla sülhə gəlmək olmaz, onunla qol gücünə danışmaq lazımdır və insan ədalət uğrunda savaşmalıdır.

- Həyatda üç şey var ki, onları etmək üçün məqam gözləməyə ehtiyacım yoxdur. Onun birincisi yazmaqdır. Baxın, indi siz bu kabinetdən çıxdığınız anda əlimə qələm alıb nə isə yaza bilərəm. İkincisi, insanlarla, xüsusən qadınlarla ünsiyyətdir. Mənim üçün ünsiyyətdə maraqsız insan yoxdur. Üçünücüsü isə, yatmaq. İstənilən an gözümü yumub, 20 dəqiqə də olsa, dincimi ala bilərəm.

- 189 nömrəli məktəbi bitirmişəm. Biz yeniyetmə olanda “Beatles” qrupu çox sevilirdi. Sinifdəki bütün oğlanlar saçımızı qrupun üzvləri kimi uzatmışdıq. Bir dəfə direktor gəldi, hamımızı danlayıb bərbərə yolladı ki, başınızı qırxdırın. Sinifdə 16 nəfər oğlan idik. Biz dostumla olimpiadaya gedəcəkdik deyə, saçımızı qısa kəsdirdik. Yerdə qalan 14-ü isə dibindən qırxdırdı. Sinifə gəldik, qızlarımız onlara baxıb gülürdülər deyə dərsdə papaqla otururdular. Amma ilahi ədalət 40 il sonra gəlib bizi tapdı. İndi həmin papaqlıların gur saçları var. Tək dostumla mən keçəl qalmışıq.