...Soyumuz Qarabağ-Zəngəzur bəylərindən gəlir. Atamın babası Əbdüləli bəyin söylədiyinə görə XVIII–XIX əsrdə yaşamış ulu babamız Həsən ağa Qarabağ xanı İbrahim xanın dostu olub. Onun bir xahişi ilə xan neçə şəxsi edamdan azad edib... Zəngəzurun (indiki Laçın rayonunun) Bağırbəyli elində - Ağanus və Fətəlipəyə kəndlərində böyük torpaq sahələri və mal-qaraya sahib olan babam Əbdüləli bəy 1905-1906 və 1918-1920-ci illərdə  erməni terrorçuları digər kəndlərlə bərabər Ağanus kəndimizi də 3 dəfə işğal edib yandıran zaman onlara qarşı döyüşlərdə fəal iştirak edib.  Odlu silah və qılınc, xəncərlə daha mükəmməl döyüşməyi öyrənmək məqsədi ilə babam 1914-cü ildə Yelizavetpol quberniyasının Görus qəzasının rəisi Səlim bəyə müraciət edərək könüllü şəkildə I Cahan savaşına yollanır. Könüllü olaraq Almaniya ilə savaşa yollandığına görə Səlim bəy babama hazırda Laçın  ayonu ilə  Ermənistan sərhədində olan Dığ və Gorunzur kəndlərinin  müharibədən döndükdən sonra Çar II Nikolay adından hədiyyə olaraq Əbdüləli bəyə veriləcəyini vəd edir... Babam qafqazlılardan ibarət  məşhur “Dikiy diviziya”nın tərkibində  Şimali Qafqazdan başlayaraq Ukrayna və Polşanın Krakov quberniyasınadək Almaniyaya qarşı döyüşlərdə iştirak edir. Əsas döyüşləri Ukraynanın Karpat dağları ərazsində olur. Çar II Nikolayın 3 xaç medalına layiq görülür. 4-cünü də alsaydı, o dövrün Rusiya qəhrəmanı adına layiq görüləcəkdi. Lakin 1917-ci ildə ağır yaralandığından Vətəninə - Azərbaycana məzuniyyətə göndərilir. Və həmin il Çar hakimiyyəti süqut etdiyindən geri qaytarılmır...  

1918-1919-cu illərdə Əbdüləli bəy kəndimiz və ətraf kəndlərin ərazisində Sultan bəyin dəstələri və Osmanlı qoşunlarının işğalçı-terrorçu ermənilərə qarşı döyüşlərinə dəstək verir. 1920-ci ildə XI Qızıl Ordunun Azərbaycanı işğal etməsi və  bolşevik hakimiyyəti qurulduqdan sonra  digər bəylər kimi babamın da torpaqları, mal-qarası müsadirə olunub. 1937-ci ildə inqilabi şura digər bəylər və mülk sahibləri kimi onu da sürgünə göndərməyi nəzərdə tutur. Bolşeviklər Əbdüləli bəyi xüsusən Çar ordusunda döyüşdüyünə görə ittiham edirlər. Lakin babam zəki və məntiqli cavablarıyla onları sürgün qərarından çəkindirir...   

1941-ci ilin iyununda Əbdüləli bəyin oğlu – bəndənizin babası sovet ordusuna çağrılaraq II Cahan müharibəsinə aparılır.  Maraqlıdır ki, atası kimi o da əsasən Ukrayna torpaqları uğrunda döyüşür və 1944-cü ilin fevralında – 33 yaşında Dnepr çayı yaxınlığında ağır yaralanaraq həlak olur.  Lakin onun həlak olması və ya itkin düşməsi haqda on illərlə dəqiq məlumat verilmir. Əbdüləli bəy və həyat yoldaşı da dünyadan gənc oğul həsrəti ilə köçürlər.  Uzun illərin axtarışından sonra babamın Ukraynada həlak olması haqda  məlumatı yalnız 2013-cü ildə əldə edə bildik. Və həmin ilin yayında atam Ukraynaya  gedərək  7 yaşından bəri üzünü görmədiyi atasının uyuduğu məzarlığı ziyarət etdi... 

Anamın babasının da mal-mülkləri 1920-ci ildən sonra əllərindən alınıb, özü isə güllələnməyə məhkum edilib. Ana babam isə Stalinqrad uğrundakı döyüşlərdə həlak olub... 

 

Göründüyü kimi ,Rusiya imperiyası uğrunda 3 babam vuruşub, ikisi həlak olub. Əvəzində nə qazandıq: məhz həmin imperiya tərəfindən babalarımın şəxsi mülk və torpaqları da əlindən alındı və sonda doğma ata-baba yurdumuz Laçın da ermənilərə işğal etdirildi... İmperiya, uğrunda döyüşmüş kişilərin oğul, nəvə-nəticələrinə 28 illik didərginlik taleyi də yaşatdı... 

İndi isə 44 günlük savaşda şəhidlərimizin, qazilərimizin qanı, canı bahasına əldə etdiyimiz Qələbəmizə şərik çıxmış Kreml sülhməramlı adıyla kəndimizin də daxil olduğu Laçın “dəhlizi”nə qoşun yeridib və deyir ki, hələ azı, 5 il həmin ərazidə nəinki adi Azərbaycan vətəndaşları, heç hərbçiləri də sərbəst gəzə bilməz, dövlət bayrağını qaldıra bilməz... Babalarımızın, nənələrimizin məzarına da gedə bilmirik... 

 

Azərbaycanda XIX əsrin əvvəllərindən bəri oxşar tale yaşamış yüz minlərlə nəsil var. Və  bütün deyilənlər hər bir Azərbaycan vətəndaşına ibrət olmalıdır. Hamı bilməlidir ki, imperiyalar önündə qul olsan da, heç vaxt sənin haqqını verməyəcək, heç vaxt sənin bir şəxsiyyət kimi başını qaldırıb dik gəzməni istəməyəcək... Torpağında  5 il yox, 10 il yox, əsrlərlə son məqsədlərinə çatanadək səni əzəcək, əzəcək... Uzaqbaşı, öz xalqına qarşı bir alət kimi yararlanmaq məqsədilə səni bir sadiq köpək kimi bəsləyəcək və yeri gələndə, istifadə müddətin bitəndən sonra boynunu da vuracaq...

 

Ancaq bütün bunlarla belə imperiyalara qarşı qışqırıb-bağırmaqla, söyüşlə tarana getmək olmaz. Yalnız düzgün strategiya və taktikalı səbirli, təmkinli, ağıllı, fəqət, yeri, məqamı gələndə ciddi tələbli  siyasət və diplomatiya, xalqımıza və qardaş Türkiyəyə güvənlə Laçın “dəhlizi” və Yuxarı Qarabağ, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran, Ağdərə, Xocavənd məsələlərini də həll etmək mümkündür...

 

SSRİ-nin alman faşizmi üzərində tam və qəti qələbəsinin 76-cı ildönümünü qeyd etdik... Qarşıdan Laçının ermənilərə işğal etdirilməsinin 29-cu ildönümü gəlir... 

Laçında və Yuxarı Qarabağda erməni faşizmi üzərində Azərbaycanın(!) tam və qəti qələbəsinə doğru irəli!..

 

 

Sultan Laçın